قرص آزیترومایسین یک آنتی‌بیوتیک معروف است. سازمان غذا و دارو (FDA) برای اولین‌بار در سال 1991 میلادی، این دارو را تأیید کرد و وارد چرخه درمان شد. این قرص هم مانند دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها، فقط می‌تواند با باکتری‌های خاصی مبارزه کند. به همین دلیل، مهم است که قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت کنید. این مقاله از دکترنکست، مروری بر موارد استفاده، عوارض جانبی، هشدارها و تداخلات دارویی این قرص، برای آگاهی بیشتر شماست.
قرص آزیترومایسین چیست؟
همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، قرص آزیترومایسین (Azithromycin) در دسته‌ای از داروها به نام آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید قرار دارد. این دارو معمولا برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی از جمله عفونت‌های دستگاه تنفسی، عفونت پوست و بافت نرم، عفونت‌های مقاربتی و انواع خاصی از عفونت‌های چشمی تجویز می‌شود. آزیترومایسین با مهار رشد باکتری‌ها در بدن عمل می‌کند و این کار را با تداخل در توانایی آن‌ها برای تولید پروتئین‌های لازم برای بقا انجام می‌دهد. این موضوع در نهایت منجر به مرگ یا مهار رشد باکتری می شود. با توجه به این نکته، آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند این دارو، برای سرماخوردگی، آنفولانزا یا سایر عفونت‌های ویروسی مؤثر نیستند.
همچنین این دارو به‌شکل قرص، محلول سوسپانسیون خوراکی، قطره چشمی و تزریقی تجویز می‌شود. دوز و مدت درمان به عفونت خاص تحت درمان و وضعیت پزشکی فرد بستگی دارد اما به‌طور معمول دوره‌های مصرف این دارو 2 شکل دارد:
- دوره‌های 3 روزه با مصرف قرص 500؛
- دوره‌های 5 روزه با مصرف قرص 500 در روز اول و قرص 250 در 4 روز بعد دوره درمانی. برای اثربخشی بهتر آن، باید دوره مصرف این دارو به انتها برسد.
مهم است که توجه داشته باشید که آزیترومایسین فقط باید طبق تجویز پزشک استفاده شود.
اشکال دارویی و نام های تجاری آزیترومایسین
-
قرص: قرص‌های آزیترومایسین شکل دارویی جامدی بوده که در دوز‌های 250 میلی‌گرم و 500 میلی‌گرم در دسترس هستند.
-
کپسول: کپسول‌های آزیترومایسین مشابه قرص هستند اما پوششی از ژلاتین دارند.
-
شربت: شربت آزیترومایسین شکل مایع دارو است اگرچه به‌صورت سوسپانسیون است. معمولاً به صورت پودری عرضه می‌شود که قبل از استفاده با آب مخلوط می‌گردد. شربت در غلظت‌های مختلفی مانند 100 میلی‌گرم/5 میلی‌لیتر یا 200 میلی‌گرم/5 میلی‌لیتر در دسترس است.
-
قطره چشمی: قطره چشمی آزیترومایسین نیز موجود است که باید در یخچال نگهداری شود.
-
محلول وریدی (تزریقی): محلول وریدی آزیترومایسین برای تزریق وریدی در بیمارستان‌ها یا مراکز بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محلول به صورت پودری عرضه می‌شود.
آزیترومایسین با نام‌های تجاری زیمکسیر، زیتروماکس (زیترومکس)، زیتروکم، زیتروفار، زیتروستا، زیترودر و آزیروسین موجود است.
نحوه عملکرد آزیترومایسین
-
مهار سنتز پروتئین: آزیترومایسین با اتصال به زنجیره‌های پپتیدی در ریبوزوم باکتری، مهار سنتز پروتئین‌ها را در باکتری‌ها باعث می‌شود. این اثر منجر به مهار رشد و تکثیر باکتری‌ها می‌گردد.
-
تثبیت ریبوزوم: آزیترومایسین با اتصال به یکی از زیرواحدهای ریبوزوم (23S ریبوزوم)، باعث تثبیت آن در موقعیتی خاص می‌شود. این تثبیت باعث مهار ترجمه روی زنجیره پپتیدی می‌شود و مهار سنتز پروتئین در باکتری‌ها اتفاق می‌افتد.
-
اثر ضدالتهابی: آزیترومایسین همچنین اثر ضدالتهابی دارد و می‌تواند به کاهش التهاب‌های موجود در بدن کمک کند. این اثر می‌تواند در درمان برخی از عفونت‌ها و التهابات مفید باشد.
نکات قبل از مصرف قرص آزیترومایسین
اگر تابه‌حال دچار زردی یا مشکلات کبدی ناشی از مصرف آزیترومایسین شده‌اید یا به داروهای مشابهی مانند کلاریترومایسین، اریترومایسین یا تلیترومایسین حساسیت دارید، نباید از این قرص استفاده کنید. برای اطمینان از بی‌خطر‌بودن قرص آزیترومایسین برای شما، در صورت ابتلا به بیماری‌های زیر، باید هنگام مراجعه به پزشک عفونی او را از وضعیت خود مطلع کنید:
- بیماری کبد؛
- بیماری کلیوی؛
- میاستنی گراویس؛
- اختلال ریتم قلب؛
- سطوح پایین پتاسیم در خون؛
- سندرم QT طولانی در خود فرد یا سابقه خانوادگی ابتلا به آن.
کاربرد قرص آزیترومایسین
قرص آزیترومایسین می‌تواند با طیف وسیعی از باکتری‌ها، از جمله بسیاری از باکتری‌های خانواده استرپتوکوک‌ها مبارزه کند. همچنین می‌تواند از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری کند. بنابراین، برای درمان بسیاری از بیماری‌ها تجویز می‌شود که به شرایط فرد بیمار، علت بیماری و مهم‌تر از همه، تشخیص پزشک بستگی دارد.
بسیاری از پزشکان از این دارو، برای درمان عفونت‌های خفیف تا متوسط ریه‌ها، سینوس‌ها، پوست و سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌کنند. پزشک ممکن است برای درمان عفونت‌های باکتریایی زیر هم این قرص را تجویز کند:
- عفونت‌های سینوسی؛
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)؛
- برخی از عفونت‌های پوستی؛
- عفونت باکتریایی لوزه؛
- زخم‌های تناسلی شانکروئید (در مردان)؛
- برخی از عفونت‌های گوش در کودکان 6 ماهه و بالاتر.
همچنین می‌تواند برای درمان عفونت منتشرشده مایکوباکتریوم آویوم کمپلکس (MAC) یا پیشگیری از آن استفاده شود. این بیماری، نوعی عفونت ریه است که اغلب، افراد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص هیچ‌یک از این بیماری‌ها، بدون مراجعه به پزشک و معاینات بالینی ممکن نیست.
مقدار و نحوه مصرف قرص آزیترومایسین
نکته مهمی که قبل از هر چیز باید به آن اشاره کرد، این است که آزیترومایسین یک داروی تجویزی‌ست؛ بنابراین، افراد نباید آن را بدون نسخه مصرف کنند. همان‌طور که اشاره شد، این دارو به‌شکل قرص، محلول سوسپانسیون خوراکی، قطره چشمی و تزریقی موجود است. بهترین نوع و دوز مصرفی آن، بستگی به نوع عفونت باکتریایی فرد بیمار و تشخیص پزشک دارد.
اقدامات احتیاطی در مصرف قرص آزیترومایسین
استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند باعث توسعه گونه‌هایی از باکتری مقاوم به دارو شود. به این معنی که آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر روی آن‌ها اثر نمی‌کنند. به این امر، مقاومت آنتی‌بیوتیکی گفته می‌شود. هنگام مصرف این دارو یا هر آنتی‌بیوتیک دیگری، افراد باید اقدامات احتیاطی زیر را رعایت کنند:
-
- کل دوره آنتی‌بیوتیکی را که پزشک توصیه می‌کند، مصرف کنید؛ حتی زمانی که احساس بهتری دارید؛
- بدون نسخه آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید. آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند همه نوع باکتری را درمان کنند؛
- این آنتی‌بیوتیک را خودسرانه به دیگران ندهید؛
- آن را با برنامه دوز متفاوتی نسبت به تجویز پزشک، مصرف نکنید؛
- در صورت بروز عوارض جانبی، فورا با پزشک تماس بگیرید؛
- برای علائم یک واکنش آلرژیک، مانند مشکل تنفسی، به اورژانس مراجعه کنید.
قرص آزیترومایسین در دوران بارداری و شیردهی
انتظار نمی‌رود این دارو به جنین آسیب برساند. بااین‌وجود، اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، هنگام مشاوره انلاین پزشکی یا مراجعه حضوری، در مورد این مسئله هم صحبت کنید. همچنین مشخص نیست که آیا دارو، وارد شیر مادر می‌شود یا می‌تواند به نوزاد شیرخوار آسیب برساند. اگر به نوزاد شیر می‌دهید، حتما قبل از مصرف این دارو به پزشک خود اطلاع دهید که شیرده هستید.
عوارض جانبی قرص آزیترومایسین
این قرص هم مانند همه داروها، مزایا و معایبی دارد و می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. اگرچه تمام افراد، دچار همه این عوارض نمی‌شوند؛ اما گاهی برای برخی افراد، امکان بروز آن‌ها وجود دارد. در کل، عوارض جانبی این دارو از هر 100 نفر، در 1 نفر رخ می‌دهد و در هر فرد، شکل متفاوتی دارد. بااین‌وجود، آگاهی از عوارض این دارو، زنگ خطری‌ست تا از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.
همچنین لازم به ذکر است که در صورت بروز هر کدام از این عوارض، نمی‌توان به‌صورت قطعی، مصرف این دارو را دلیل اصلی دانست. بهتر است در این خصوص، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. به‌طور خلاصه، عوارض جانبی مصرف آن را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
حالت تهوع و استفراغ
در صورتی که قرص آزیترومایسین توسط پزشک تجویز شده است و بعد از مصرف، حالت تهوع دارید، بهتر است غذاهای ساده بخورید. همچنین در حین مصرف این دارو، غذاهای تند و دارای ادویه زیاد را نخورید. در صورت استفاده خودسرانه هم، بهتر است مصرف دارو را قطع کنید.
از‌دست‌دادن اشتها
عوارض آزیترومایسین در تعدادی از افراد، خود را به‌شکل بی‌اشتهایی نشان می‌دهد. برای جلوگیری از این عارضه در طول دوره مصرف این دارو زیر نظر پزشک، وعده‌های غذایی کوچک‌تر و میان‌وعده‌های مغذی، پرکالری و غنی از پروتئین مانند میوه‌های خشک و آجیل مصرف کنید.
اسهال و کم‌آبی بدن
از دیگر عوارض جانبی مصرف این دارو، اسهال است که به کم‌آبی بدن ختم می‌شود. علائم کم‌آبی، شامل ادرار کمتر از حد معمول یا ادرار تیره و با بوی قوی است. در صورت مصرف این قرص، بدون مشورت با داروساز یا پزشک، از هیچ داروی دیگری برای درمان اسهال استفاده نکنید. همچنین اگر همزمان قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنید و بیش از 24 ساعت است که اسهال شدید دارید، ممکن است قرص‌های ضد بارداری اثر نکنند. بهتر است با پزشک خود در این مورد مشورت کنید.
سردرد و سرگیجه
اگر با مصرف قرص آزیترومایسین زیر نظر پزشک، احساس سردرد یا سرگیجه داشتید، از داروساز یا پزشک خود بخواهید تا مسکنی برای شما تجویز کنند. همزمان با آن، هیچ مسکنی را خودسرانه مصرف نکنید؛ زیرا ممکن است تداخل دارویی داشته باشند.
تغییر در حس چشایی
اگر این موضوع شما را آزار می‌دهد، با پزشک خود صحبت کنید. البته برای درمان، باید مصرف دارو را ادامه دهید؛ اما مطرح‌کردن این موضوع با پزشک یا داروساز، باعث می‌شود راه‌حل درستی برای شما پیدا شود.
عوارض جانبی جدی‌تر آزیترومایسین
عوارض جانبی جدی‌تری وجود دارند که ممکن است با مصرف قرص رخ دهند. بااین‌وجود، هر 1 در 1000 نفر آن‌ها را تجربه می‌کنند. البته این عوارض، می‌توانند صرفا به دلیل مصرف این دارو نباشند و باید با پزشک در خصوص دلیل اصلی آن‌ها مشورت کرد:
- ضربان قلب تندتر یا نامنظم؛
- مدفوع رنگ‌پریده با ادرار تیره که نشانه مشکلات کبد یا کیسه صفراست؛
- وزوز گوش و کاهش موقت شنوایی؛
- درد شدید در شکم یا کمر که می‌تواند نشانه التهاب پانکراس (پانکراتیت) باشد.
تداخلات دارویی قرص آزیترومایسین
قرص آزیترومایسین ممکن است با سایر داروهایی که فرد مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشد. طی روند تشخیص بیماری و قبل از تجویز این دارو، در مورد دیگر داروهای مصرفی با نسخه و بدون نسخه، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی که مصرف می‌کنید، با پزشک و داروساز خود صحبت کنید. به‌طور مثال، این آنتی‌بیوتیک، می‌تواند با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- داروهایی برای درمان HIV مانند نلفیناویر؛
- داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) مانند وارفارین؛
- داروهای مصرفی برای آریتمی قلب مانند آمیودارون؛
- برخی داروهای اعصاب و روان مثل سیتالوپرام و کلوزاپین؛
- آنتی‌اسیدهای حاوی منیزیم یا آلومینیوم (بهتر است آزیترومایسین حداقل یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف این آنتی‌اسیدها مصرف گردد)؛
- برخی داروهای نقرس مثل کلشی‌سین.
قرص آزیترومایسین برای کودکان
این دارو برای درمان عفونت‌های باکتریایی در بزرگسالان و کودکان استفاده می‌شود. همچنین معمولا برای عفونت‌های گوش و سینوسی، ذات‌الریه و گلودرد استرپتوکوکی تجویز می‌شود. استفاده از آزیترومایسین برای گلو درد کودکان 6 ماهه یا بزرگ‌تر، تأیید شده است و گزینه خوبی برای کودکان مبتلا به آلرژی به پنی‌سیلین است. در ادامه، موارد استفاده و نحوه مصرف آن برای کودکان بررسی شده است.
موارد مصرف قرص آزیترومایسین برای کودکان
اگرچه اثربخشی استفاده از قرص آزیترومایسین برای کودکان، تأیید شده است، اما ایمنی و اثربخشی آن در کودکان زیر 6 ماه هنوز ثابت نشده است. به‌طور خلاصه، این دارو برای درمان بیماری‌های زیر در کودکان هم کاربرد دارد:
- اوتیت مدیا حاد (عفونت گوش داخلی)؛
- سینوزیت حاد باکتریایی (عفونت سینوس)؛
- پنومونی اکتسابی از دسته گلودرد استرپتوکوکی.
همچنین این دارو اغلب برای سایر عفونت‌های خفیف تا متوسط کودکان که توسط باکتری‌های حساس ایجاد می‌شوند، از جمله سیاه‌سرفه، تجویز می‌شود. قرص آزیترومایسین معمولا به‌عنوان درمان اولیه استفاده نمی‌شود؛ مگر اینکه آنتی‌بیوتیک‌های دیگر، شکست خورده باشند یا کودک به داروی ترجیحی حساسیت داشته باشد. به‌عنوان مثال، معمولا برای گلودرد استرپتوکوکی، پنی‌سیلین داروی ترجیحی‌ست و آموکسی سیلین به‌عنوان اولین داروی انتخابی برای عفونت گوش توصیه می‌شود. همه این موارد، بدان معنی‌ست که نباید دارو را به‌صورت خودسرانه به کودک داد و شرایط کودک باید به‌درستی توسط پزشک سنجیده شود.
نحوه مصرف قرص آزیترومایسین برای کودکان
مصرف قرص آزیترومایسین معمولا یک‌بار در روز توصیه می‌شود که بهتر است صبح مصرف شود. دارو را هر روز تقریبا در زمان یکسانی به کودک بدهید تا بخشی از برنامه روزانه کودک شما شود و مصرف آن فراموش نشود. همچنین به نکات زیر هم توجه داشته باشید:
- قرص و شربت آن را می‌توان با غذا یا بدون غذا مصرف کرد؛ اما کپسول آزیترومایسین را باید یک ساعت قبل از غذا یا 2 ساعت بعد از غذا مصرف کرد؛
- قرص یا کپسول را باید با یک لیوان آب یا آب‌میوه قورت داد. کودک شما نباید آن‌ها را بجود؛
- شربت آن را قبل از مصرف، خوب تکان دهید. مقدار مناسب را با استفاده از سرنگ تمیز یا قاشقک داخل بسته بندی دارو اندازه‌گیری کنید. از قاشق چای‌خوری آشپزخانه استفاده نکنید؛ زیرا تعیین مقدار مناسب دارو با آن دقیق نیست.
دوز مصرفی برای کودکان، بسته به شرایط و علت بیماری، توسط پزشک تعیین می‌شود. پزشک معمولا دوز را بر اساس قد و وزن کودک شما تنظیم می‌کند.
متخصصان بیماری‌های عفونی در دکترنکست
عوارض جانبی قرص آزیترومایسین در کودکان
عوارض جانبی این دارو، هم برای کودکان و هم بزرگسالان در شرایط نادری اتفاق می‌افتد. بااین‌وجود، برای کودکانی که یک دوره پنج‌روزه از قرص آزیترومایسین مصرف می‌کنند، شایع‌ترین عوارض جانبی عبارتند از:
- اسهال و مدفوع شل؛
- درد شکم؛
- استفراغ؛
- حالت تهوع؛
- کهیر؛
- سردرد.
هنگامی که این دارو به‌عنوان یک دوز 500 میلی‌گرمی برای کودک تجویز می‌شود، خطر بیشتری برای استفراغ یا اسهال وجود دارد. اگر عوارض جانبی، شدید یا مداوم هستند، با پزشک خود تماس بگیرید و خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنید.
علائم اوردوز قرص آزیترومایسین
-
عوارض گوارشی: افزایش شدید تهوع، استفراغ و اسهال می‌تواند نشانه‌های اوردوز باشند. این عوارض ممکن است شدیدتر و پایدارتر از عوارض معمول باشند.
-
عوارض عصبی: احتمال وجود عوارض عصبی مانند سردرد شدید، سرگیجه، تشنج و اختلالات حرکتی و تعادل وجود دارد.
-
عوارض قلبی: افزایش ضربان قلب، ضربان نامنظم و اختلالات ریتم قلبی ممکن است رخ دهد.
-
عوارض پوستی: عوارض پوستی شدید مانند آبریزش پوستی شدید، خارش شدید و تورم ممکن است رخ دهد.
-
عوارض آلرژیک: واکنش‌های آلرژیک شدید مانند آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک سریع و شدید) ممکن است رخ دهد.
موارد منع مصرف قرص آزیترومایسین
-
حساسیت شدید به آزیترومایسین یا دیگر آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید: در صورتی که در گذشته حساسیت شدیدی به آزیترومایسین یا دیگر آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید داشته‌اید، باید از مصرف آن خودداری کنید.
-
تاریخچه عوارض جانبی جدی: اگر در گذشته عوارض جانبی جدی ناشی از مصرف آزیترومایسین داشته‌اید، ممکن است پزشک شما توصیه کند از مصرف آن خودداری کنید.
-
مصرف همزمان با برخی داروها: آزیترومایسین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و عوارض جانبی جدی را ایجاد کند. بنابراین، قبل از مصرف آزیترومایسین، بهتر است با پزشک خود در مورد داروهای دیگری که ممکن است مصرف کنید، مشورت کنید.
-
بیماری‌های کبدی شدید: در صورتی که بیماری کبدی شدید دارید، ممکن است پزشک شما توصیه کند از مصرف آزیترومایسین خودداری کنید.
-
بارداری و شیردهی: در صورت بارداری یا شیردهی، قبل از مصرف آزیترومایسین باید با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند به شما راهنمایی کند که آیا مصرف آن در این شرایط ممکن است یا خیر.
شرایط نگهداری قرص آزیترومایسین
برای اطلاع از شرایط نگهداری هر دارو بهتر است به بروشور شرکت سازنده مراجعه شود. با این حال شرایط کلی برای نگهداری آزیترومایسین عبارت است از:
- سوسپانسیون خوراکی بهتر است در دمای اتاق یا یخچال نگهداری شود. باقیمانده دارو بعد از ۱۰ روز مصرف باید دور ریخته شود.
- دارو را در جای خشک و دور از رطوبت نگهداری کنید.
- دارو را دور از دسترس کودکان نگهدارید.
جمع بندی
فراموش نکنید که مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها، یکی از معضلات جامعه امروزی‌ست و در اثر مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک، این مقاومت در حال گسترش است. این معضل، روند درمان بسیاری از بیماری‌ها را مختل می‌کند. حال که در این مطلب با قرص آزیترومایسین و نحوه استفاده از آن آشنا شدید، بهتر است در صورت ابتلا به بیماری و عفونت، پیش از هر کاری، با بهترین پزشکان عفونی مشورت کنید. سامانه سلامت دکترنکست این امکان را برای شما در کمترین زمان، فراهم کرده است.
منابع:
drugs، verywellhealth، nhs1، nhs2، medicalnewstoday، drugbank، drugs، medicalnewstoday
