کولیت روده چیست؟
کولیت التهاب در روده بزرگ را توصیف می‌کند. روده بزرگ در سیستم گوارشی آخرین مرحله سفری است که غذا در سیستم گوارش بدن انسان طی می‌کند. التهاب در روده بزرگ میتواند بر نحوه پایان این سفر تأثیر بگذارد و باعث درد، اسهال و گاهی ورود خون در مدفوع شود. التهاب پاسخ بدن انسان به عفونت یا آسیب است و کولیت باعث تورم و حساسیت در بافت‌های بدن میشود.
آیا کولیت یک بیماری جدی است؟
کولیت انواع مختلفی داشته که هر نوع آن علت متفاوتی دارد. برخی از انواع آن کوتاه مدت بوده و به راحتی قابل درمان هستند، مانند زمانی که شما به یک عفونت باکتریایی ناشی از مسمومیت غذایی مبتلا می‌شوید. انواع دیگر آن که به عنوان بیماری‌های التهاب روده توصیف می‌شوند، مزمن‌تر هستند و درمان آنها دشوار است. کولیت زمانی جدی‌تر میشود که از بین نرود. موارد شدید آن میتواند در طول زمان آسیب جدی به روده بزرگ وارد کند. کولیت مزمن همچنین بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد.
علائم کولیت روده
علائم رایج عبارتند از:
- درد شکم
- نفخ شکم
- اسهال مداوم
- مخاط یا خون در مدفوع
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
موارد حاد ممکن است باعث علائم زیر شود:
- تهوع و استفراغ
- تب
موارد مزمن ممکن است باعث علائم زیر شود:
- خستگی
- کم‌خونی
- کم‌آبی بدن
- سوء‌جذب و سوءتغذیه
علت کولیت روده
کولیت روده انواع مختلفی دارد. بسته به نوع آن علت ایجاد کننده نیز متفاوت است.
انواع کولیت روده
کولیت عفونی
در اثر عفونت ویروسی، انگلی یا باکتریایی ایجاد میشود. سالمونلا و E. coli علل شایع آن هستند. بیشتر مردم از خوردن یا نوشیدن آب یا غذای آلوده به آن مبتلا می‌شوند. این وضعیت معمولا موقتی است، اما برخی از افراد ممکن است برای درمان برخی عفونت‌ها به آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشند.
کولیت با غشای کاذب
این نوع کولیت معمولاً توسط یک باکتری خاص به نام C. diff (clostridioides difficile) ایجاد میشود. از قضا، مردم اغلب پس از مصرف آنتی بیوتیک به این نوع کولیت مبتلا می‌شوند. باکتری C. diff معمولاً از قبل در روده شما زندگی می‌کند، اما آنتی‌بیوتیک‌های خاص باکتری‌های دیگری را که به کنترل آن کمک می‌کنند از بین می‌برند و باعث رشد بیش از حد C. diff می‌شوند.
کولیت آلرژیک
کولیت آلرژیک بر نوزادان شیرده تأثیر می‌گذارد. این به دلیل عدم تحمل مواد غذایی، اغلب به صورت حساسیت به لبنیات (عدم تحمل لاکتوز) یا شیر سویا (حساسیت سویا) ایجاد میشود. پروتئین‌هایی که افراد شیرده می‌خورند از طریق شیر مادر به نوزادشان منتقل میشود.
کولیت ایسکمیک
کولیت ایسکمیک یک عارضه جانبی سندرم ایسکمیک روده است، یعنی زمانی که روده‌ها خون کافی دریافت نمی‌کنند. ایسکمی معمولاً در اثر انسداد رگ‌های خونی، مانند لخته شدن خون، آنوریسم یا آترواسکلروز (تجمع پلاک چربی) ایجاد میشود.
بیماری‌های التهابی روده (IBD)
گروهی از شرایط هستند که باعث التهاب مزمن در روده بزرگ می‌شوند. این بیماری‌ها عبارتند از کولیت اولسراتیو، کولیت میکروسکوپی و بیماری کرون. این شرایط دلیل مستقیمی ندارند. پزشکان بر این باورند که آنها نوعی بیماری خودایمنی هستند، به این معنی که باعث می‌شوند سیستم ایمنی بدن شما نادرست عمل کند و به بافت‌های خودی حمله کند. به نظر می‌رسد بیماری‌های خودایمنی تا حدی ژنتیکی هستند و توسط عوامل محیطی ایجاد می‌شوند. استرس میتواند نشانههای آن را تشدید کند که افراد آن را به عنوان کولیت عصبی روده می‌شناسند. کولیت روده عصبی به دنبال وارد آمدن استرس با تشدید نشانههای قبلی تظاهر می‌یابد.
کولیت ناشی از پرتودرمانی
یک عارضه جانبی پرتودرمانی است که برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده میشود. این وضعیت معمولاً موقتی است، اما برخی از افراد علائم طولانی مدت دارند.
کولیت انحرافی
یک عارضه جانبی است که میتواند در افرادی که کولوستومی کرده‌اند رخ دهد. این عارضه در قسمتی از روده بزرگ اتفاق می‌افتد که دیگر استفاده نمی‌شود. پزشکان معتقدند که انحراف مدفوع از آن قسمت از روده ممکن است آن را از مواد مغذی خاصی که بافت‌ها برای سالم ماندن به آن نیاز دارند محروم کند. این نوع فقط در تعداد کمی از افراد علائم ایجاد می‌کند.
عوارض احتمالی کولیت چیست؟
عوارض معمولاً ناشی از کولیت شدید، طولانی مدت و مزمن است که میتواند شامل موارد زیر باشد:
سوراخ شدن روده
التهاب مزمن دیواره‌های روده بزرگ را ضعیف می‌کند و احتمال پارگی را افزایش می‌دهد. زخم در روده بزرگ ممکن است یک سوراخ در تمام طول آن ایجاد کند. این میتواند باعث شود که باکتری‌های روده بزرگ حفره شکمی (پریتونیت) و احتمالاً جریان خون (سپتی‌سمی) را آلوده کنند که بسیار خطرناک است.
مگاکولون سمی
التهاب شدید میتواند باعث گشاد شدن دیواره‌های روده بزرگ و اختلال در انقباضات ماهیچه‌ای طبیعی آن شود. این امر میتواند غذا و گاز را در روده بزرگ به دام بیندازد. انسداد منجر به اتساع دردناک شکم و افزایش خطر پارگی میشود.
افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
التهاب طولانی مدت با تغییرات سلولی در دیواره روده بزرگ همراه است که گاهی اوقات میتواند به تغییرات سرطانی تبدیل شود.
افزایش خطر ابتلا به سایر بیماری‌های التهابی
افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی روده بیشتر در سایر قسمت‌های بدن خود دچار بیماری‌های التهابی دیگر می‌شوند. برخی از نمونه‌ها عبارتند از استئوآرتریت (التهاب مفاصل) و کلانژیت اسکلروزان اولیه (التهاب در کبد و مجاری صفراوی). به نظر می‌رسد که التهاب کنترل نشده در یک ناحیه ممکن است فرآیند مشابهی را در جای دیگر آغاز کند.
کولیت چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک سوالاتی در مورد علائم، زمان شروع آنها و آنچه در آن زمان می‌خوردید و می‌نوشیدید، می‌پرسد. وی از شما در مورد داروهای فعلی و هر گونه بیماری که اخیراً تحت درمان قرار گرفته اید سؤال می‌کند. در ادامه شما را معاینه فیزیکی می‌کند، سپس به سراغ آزمایشات پزشکی می‌رود. این آزمایشات احتمالاً شامل آزمایش خون، آزمایش مدفوع و آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی کولون شما است.
آزمایش‌های آندوسکوپی که داخل روده بزرگ شما را با یک دوربین روشن نشان می‌دهد، میتواند در تشخیص نوع کولیت مفید باشند. معاینات آندوسکوپی، از جمله کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، به پزشکان اجازه می دهد تا نمونه‌های بافتی از داخل روده بزرگ (بیوپسی) بگیرند. پزشک میتواند با بررسی نمونه‌های بافت در آزمایشگاه اطلاعات مهمی را بدست آورد. عکس کولیت روده در آندوسکوپی با جست‌وجو قابل مشاهده است.
کولیت چگونه درمان میشود؟
درمان کولیت به نوع و علت آن بستگی دارد. درمان ممکن است شامل این موارد باشد: پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها را برای درمان عفونت‌ها، کورتیکواستروئیدها را برای درمان التهاب، اصلاح کننده‌های ایمنی برای سرکوب پاسخ خودایمنی و آمینوسالیسیلات‌ها را برای درمان IBD تجویز کند.
رژیم غذایی
اگر کولیت موقت و حاد دارید، یک رژیم غذایی کم‌فیبر و آسان برای هضم مفید است. اگر کولیت مزمن باشد، ممکن است به یک برنامه غذایی مخصوص خود نیاز داشته باشید. ممکن است لازم باشد از غذاهایی که باعث تشدید کولیت شما می‌شوند اجتناب کنید و از سایر غذاها یا مکمل‌ها استفاده کنید تا مطمئن شوید که تغذیه کافی دارید.
عمل جراحی
افراد مبتلا به انواع خاصی از کولیت، از جمله آنتروکولیت نکروزان، کولیت ایسکمیک و IBD، ممکن است برای درمان عوارض نیاز به جراحی داشته باشند. جراحی که توسط متخصص جراحی انجام میشود همیشه این شرایط را درمان نمی‌کند، اما ممکن است لازم باشد خونریزی متوقف شود و یا سوراخ شدگی یا انسداد برطرف شود.
آیا کولیت از بین می‌رود؟
کولیت حاد که در اثر عفونت موقت، عدم تحمل غذایی یا قرار گرفتن در معرض اشعه ایجاد میشود، معمولاً خود به خود از بین می‌رود. برخی از انواع عفونت‌ها ممکن است برای از بین رفتن نیاز به درمان داشته باشند، به ویژه عفونت‌های انگلی. اکثر عفونت‌ها حدود یک هفته طول می‌کشد تا از بین بروند، در حالی که کولیت ناشی از پرتودرمانی چند ماه طول می‌کشد. کولیت آلرژیک زمانی از بین می‌رود که ماده‌ای که فرد به آن حساسیت دارد از بدنش پاک شود.
کولیتی که یک واکنش حاد به یک بیماری مزمن است برای رفع نیاز به درمان دارد. کولیت ایسکمیک ناشی از سندرم ایسکمیک روده تا زمانی که جریان خون به روده بزرگ بازگردانده نشود، از بین نمی‌رود. کولیت انحرافی در افراد مبتلا به کولوستومی تا زمانی که کولوستومی معکوس نشود و استفاده کامل از کولون بازسازی نشود از بین نمی‌رود (جراحی آناستوموز). در برخی افراد، این راه حل‌ها ممکن نیست.
کولیت مزمن که در اثر بیماری التهابی روده ایجاد میشود یک بیماری مادامالعمر است. اما میتواند برای مدتی نشانههای آن بهبود یابد. مثلا پزشک متخصص فوق گوارش ممکن است قرص برای کولیت عصبی روده تجویز کند. درمان IBD بر بهبود علائم و ماندگاری بهبودی تا زمانی که ممکن است متمرکز است. اگر کولیت شما ناشی از بیماری دیگری باشد که قابل درمان نیست، این امر همچنان صادق است. در برخی موارد، جراحی میتواند آن را از بین ببرد.
چه نوع رژیم غذایی برای زندگی با کولیت مفید است؟
پزشک ممکن است بسته به نوع کولیت شما، یک یا چند مورد از این رژیم‌ها را پیشنهاد کند:
رژیم غذایی با هضم آسان
بسیاری از افراد به دنبال یافتن درمان گیاهی کولیت روده هستند. رژیم غذایی با هضم آسان فیبر و چربی را محدود می‌کند و بر غذاهای نرم و خوب پخته شده تاکید دارد. هویج برای کولیت روده موقتی به صورت خام مناسب نیست چرا که فیبر بالایی دارد. اگر عفونت موقت یا کولیت ناشی از پرتودرمانی دارید، ممکن است پزشک شما یک رژیم غذایی با هضم آسان را برای بهبود علایم کولیت روده توصیه کند. این رژیم برای سندرم روده تحریک پذیر نیز توصیه میشود.
رژیم ضد التهابی
برای پایین نگه داشتن التهاب مزمن در بیماری التهاب روده، پزشک ممکن است به شما توصیه کند از غذاهای التهابآور، به ویژه غذاهای فرآوری شده با قند و چربی پرهیز کنید. پزشک ممکن است چربی‌های سالم و غیر اشباع بیشتری را برای آرام کردن التهاب پیشنهاد کند، مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و ماهی‌های چرب. رژیم غذایی مدیترانه‌ای به طور طبیعی ضد‌التهاب است.
میوههای خشک، انواع توتها و میوههایی با پالپ یا دانهها از دیگر غذاهای سرشار از فیبر هستند که میتوانند علائم کولیت اولسراتیو را تحریک کنند. غذاهای حاوی گوگرد یا سولفات میتوانند باعث تولید گاز اضافی شوند. سولفات ممکن است در بسیاری از غذاها از جمله آبجو، شراب، برخی از آب میوهها، شیر لبنیات، تخم مرغ، پنیر، خرما، سیب و زردآلو خشک، بادام، ماکارونی گندم، نان، بادام زمینی، سبزیجات چلیپایی، کشمش، آلو، گوشت قرمز و …وجود داشته باشد.
رژیم اجتنابی
اگر به بیماری التهابی روده مبتلا هستید، پزشک احتمالاً رژیم غذایی اجتنابی را برای جدا کردن غذاهایی که باعث تشدید علائم می‌شوند توصیه می‌کند. رژیم غذایی اجتنابی انواع خاصی از غذاها را حذف می‌کند و سپس آنها را به روشی منظم اضافه می‌کند تا بتوانید نحوه واکنش روده خود به آنها را مشاهده کنید. پس از رژیم اجتنابی موقت، می‌توانید از آنچه تجربه کردید برای طراحی یک رژیم غذایی خاص خودتان استفاده کنید.
جمع‌بندی
کولیت روده مطرح‌کننده التهاب روده بزرگ است. کولیت روده انواع مختلفی دارد و علل ایجادکننده آن متفاوت است. کولیت حاد، موقت و گذرا میتواند به‌دنبال یک مسمومیت غذایی رخ دهد. با این‌حال التهاب مزمن میتواند حاصل بیماری التهابی روده باشد که درمان آن پیچیده‌تر خواهد بود.
منابع:
