قرص لیتیوم یکی از معروف‌ترین داروهای تثبیت‌کننده خلق‌وخو به شمار می‌رود. شاید این دارو را با نام‌های دیگر آن مانند قرص لیتیوم کربنات، لیتیوم سیترات، لیتمون یا لیتیم بشناسید. تمامی این اسم‌ها، حکایت از یک ماهیت مشترک دارند؛ آن هم تثبیت خلق و بهبود نوسانات خلقی است. اگر تمایل دارید که اطلاعات بیشتری در مورد این قرص و کاربرد آن کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب همراه ما باشید. ما در این مطلب، ضمن معرفی کاربرد قرص لیتیوم، به عوارض و نحوه مصرف آن هم اشاره‌ای کوتاه خواهیم داشت.
کاربرد قرص لیتیوم
اختلالات روانی، یکی از دردناک‌ترین بیماری‌هایی است که افراد می‌توانند تجربه کنند. تصور عموم مردم بر این است که بیماری‌های روانی، اصولا در اتاق درمان و توسط گفت‌وگو با یک مشاور حرفه‌ای درمان می‌شوند. برخلاف این تصور، باید بگوییم، زمانی که شدت و فراوانی اختلالات روانی از مرزی مشخص عبور کند، معمولا خط اول درمان، مصرف دارو خواهد بود.
اختلالات خلقی از جدی‌ترین بیماری‌های روانی است. اگر پای صحبت خانواده بیمار دوقطبی بنشینید، احتمالا از شنیدن علائم این بیماری متاثر و اندوهگین می‌شوید. خوشبختانه مدیریت و کنترل این بیماری به‌واسطه مصرف برخی داروها، امکان‌پذیر شده است. قرص لیتیوم یکی از همین داروهاست که در درمان اختلالات خلقی نظیر افسردگی، شیدایی و اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرص با تاثیرگذاری بر سیستم عصبی و ایجاد تغییر در میزان ترشح هورمون‌های شیمیایی نظیر سروتونین و دوپامین، موجب بهبود علائم خلقی در افراد می‌شود.
هنوز اطلاعات دقیقی از نحوه اثرگذاری این دارو بر سیستم عصبی وجود ندارد؛ بااین‌حال، تصور می‌شود، لیتیوم جایگزین سدیم در مغز می‌شود و به این ترتیب، بر نحوه عملکرد گیرنده‌های عصبی تاثیر می‌گذارد. شایان ذکر است که داروهای روانپزشکی، اثرگذاری بالایی در طیف وسیعی از اختلالات روانی دارند.
به‌عبارتی، ممکن است یک دارو همزمان با اینکه علائم افسردگی را در شما بهبود می‌بخشد، موجب افزایش اضطراب و بی‌قراری شما شود. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم در درمان اختلالات روانی، خودسرانه عمل نکنید و ریش و قیچی را دست روانپزشکتان بسپارید. قاعدتا روانپزشک با تشخیص دقیق و ارزیابی همه‌جانبه‌ای که از وضعیت سلامت روانی شما دارد، اقدام به تجویز دارو می‌کند.
نحوه مصرف قرص لیتیوم
نحوه مصرف قرص لیتیوم کاملا به وضعیت روانی، نوع اختلال (افسردگی، شیدایی و دوقطبی)، سطح لیتیوم خون و نوع شرکت سازنده این دارو بستگی دارد. از آنجایی که اختلالات روانی در یک طیف خفیف تا شدید در حال حرکت هستند، قاعدتا نحوه مصرف این قرص برای افراد مختلف، متفاوت خواهد بود. ضمن اینکه این دارو با توجه به میزان لیتیوم خون، تجویز می‌شود. بنابراین آزمایش‌های دوره‌ای خون، یکی از پیش‌شرط‌های لازم جهت تجویز میزان دوز قرص لیتیوم در هر دوره درمان است.
لیتیوم کربنات اشکال مختلفی دارد که در ایران به‌صورت قرص لیتیوم ۳۰۰ و ۴۰۰ میلی‌گرم موجود است. همان‌طور که گفته شد، میزان دوز مصرفی این قرص، بستگی زیادی به سطح لیتیوم خون دارد. شایان ذکر است که مدت زمان اثر قرص لیتیوم بعد از نهایتا 3 هفته قابل مشاهده خواهد بود. رعایت نکات و موارد زیر به عملکرد بهتر قرص لیتیوم در بدن کمک می‌کند:
- جهت جلوگیری از معده‌درد، قرص لیتیوم را به همراه وعده‌های غذایی خود مصرف کنید؛
- سطح لیتیوم خون با میزان مصرف نمک تغییر پیدا می‌کند. بنابراین، به توصیه‌های روانپزشک خود در رابطه با میزان مصرف نمک عمل کنید؛
- دوز مصرف قرص لیتیوم را بدون تجویز پزشک، تغییر ندهید. تغییر خودسرانه دوز قرص، ممکن است منجر به بروز عواقب جبران‌ناپذیر شود؛
- اثربخشی بهتر قرص لیتیوم با مصرف منظم و فاصله زمانی مساوی اتفاق می‌افتد. بنابراین، این قرص را طبق ساعات تجویزشده توسط پزشک مصرف کنید؛
- در صورت فراموشی، از دو برابرکردن دوز قرص یا مصرف تعداد بیشتر آن در یک نوبت جلوگیری کنید. در این شرایط بهتر است به‌محض یادآوری، قرص لیتیوم را مصرف کنید. حواستان باشد که تا مصرف نوبت بعدی، بیشتر از 4 ساعت باقی مانده باشد. فاصله زمانی کم بین دو نوبت مصرف قرص لیتیوم، ممکن است موجب بروز مشکلات متعدد شود؛
- بهتر است قرص لیتیوم را به‌صورت کامل مصرف کنید. بنابراین از شکستن یا جویدن قرص اجتناب کنید؛
- جهت رسیدن به بهبودی کامل و طی‌شدن فرایند درمان، از مراجعه به پزشک در زمان‌های مقرر غافل نشوید؛
- اگر در حال مصرف قرص لیتیوم هستید، به هنگام ورزش یا در هوای گرم، آب زیاد بنوشید؛
- یکی از عوارضی جانبی لیتیوم خواب‌آلودگی است. بنابراین در دوره مصرف این قرص، در انجام فعالیت‌هایی که هوشیاری کامل شما را می‌طلبند، احتیاط کنید.
تداخلات دارویی قرص لیتیوم
تداخلات دارویی می‌تواند ضمن تاثیرگذاری بر نحوه عملکرد داروها، خطر آن‌ها را هم افزایش دهد. بنابراین، توصیه می‌کنیم پزشک خود را در جریان داروهای مصرفی‌تان بگذارید. به‌طور کلی، قرص لیتیوم می‌تواند با داروها یا شرایط پزشکی زیر در تداخل باشد:
- داشتن مشکلات قلبی یا اختلالات کلیوی؛
- دوران بارداری و شیردهی؛
- کم‌کاری تیروئید؛
- مصرف داروهای تجویزشده برای درمان دیگر اختلالات روان
- مصرف داروهای ضد التهاب استروئیدی (مانند سلکوکسیب یا ایبوپروفن)؛
- مصرف داروهای شل‌کننده عضلات.
عوارض قرص لیتیوم
برای تمامی داروها می‌توان فهرستی از مزایا و معایب را در نظر گرفت. بنابراین هر قرص و دارویی که مصرف می‌کنید، در کنار مزیت‌های فراوانی که دارد، ممکن است عارضه و پیامد منفی هم به دنبال داشته باشد. قرص لیتیوم هم مانند سایر قرص‌ها با عوارض جانبی متعددی همراه است. طبیعتا متخصص روانپزشک شما با درنظرداشتن تمام فاکتورها و سنجش دقیق وضعیت شما، اقدام به تجویز قرص لیتیوم می‌کند. ضمن اینکه عوارض داروها برای تمامی افراد ممکن است بروز پیدا نکنند. این را هم در نظر داشته باشید که جهت داشتن این علائم، نمی‌توان به‌طور قطع، علت را مصرف این دارو دانست. بهتر است حتما با پزشک مشورت کنید. در ادامه، به‌صورت کلی به برخی عوارض قرص لیتیوم اشاره می‌کنیم.
عوارض جانبی کوتاه‌مدت
زمانی که مصرف لیتیوم را شروع کرده باشید، احتمال ظاهر شدن عوارض جانبی جزئی و کوتاه‌مدت این دارو وجود دارد. ضمن اینکه این علائم معمولا بعد از مدت کوتاهی، خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند. بنابراین، صبوری پیشه کنید و از مصرف داروی جایگزین قرص لیتیوم بپرهیزید. این را هم به خاطر داشته باشید که عوارض نخوردن قرص لیتیوم از عوارض مصرف آن بیشتر است! برخی عوارض جانبی کوتاه‌مدت عبارتند از:
- ناراحتی معده؛
- حالت تهوع؛
- سرگیجه؛
- ضعف عضلانی؛
- احساس خستگی زیاد؛
- افزایش وزن.
عوارض جانبی بلندمدت
دسته دیگری از عوارض لیتیوم، عوارض جدی و بلندمدت آن است که اغلب به‌ندرت اتفاق می‌افتد. در اغلب موارد، این علائم نشانه افزایش لیتیوم در بدن هستند. در مواردی که با عوارض جانبی بلندمدت لیتیوم مواجه شدید، لازم است سریعا با پزشک خود مشورت کنید.
- اسهال و استفراغ؛
- بروز مشکل در تکلم؛
- لرزش دست و تاری دید؛
- درد و تورم در مفاصل؛
- بروز مشکلات بینایی؛
- انجام حرکات غیر متعادل؛
- سرگیجه‌های شدید؛
- بروز مشکلات تنفسی؛
- تپش قلب نامنظم و آهسته؛
- تشنج یا غش‌کردن.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
جمع بندی
اختلالات دوقطبی یکی از بیماری‌های خطرناک روانی است که اگر علائم آن جدی گرفته نشود، می‌تواند منجر به کوتاه‌شدن طول عمر بیماران دوقطبی شود. خوشبختانه روش‌های متعددی برای مدیریت و کنترل این بیماری وجود دارند که قرص لیتیوم یکی از آن‌هاست. همان‌طور که گفته شد، لیتیوم قرص تثبیت‌کننده خلق است. بنابراین، با مصرف این دارو، می‌توان تا حد زیادی از شدت علائم اختلالات خلقی جلوگیری کرد. در آخر لازم است دوباره این نکته را یادآوری کنیم که هیچ مرجعی بهتر و مطمئن‌تر از روانپزشک، نمی‌تواند ما را در امر مصرف این داروها هدایت کند.
منابع:
