ماشین گرفتگی، که اغلب به‌عنوان بیماری حرکت شناخته میشود، یک بیماری شایع است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. خواه با ماشین، قایق، هواپیما یا حتی وسایل در شهربازی، بیماری حرکت میتواند لذت تفریح و سفر را از بین ببرد. با این حال، استراتژی‌ها و نکاتی وجود دارد که میتواند به کاهش و جلوگیری از ماشین گرفتگی کمک کند. در این مطلب، علل بیماری حرکت، علائم آن و مهم‌تر از همه، روش‌های پیشگیری از ماشین گرفتگی را بررسی خواهیم کرد.
ماشین گرفتگی چیست
ماشین گرفتگی یا بیماری حرکت یک پدیده رایج است که تقریباً همه افراد را در مقطعی از زندگی خود تحت تأثیر قرار می‌دهد. ماشین گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که بین ورودی‌های حسی واقعی و مورد انتظار، ناهماهنگی وجود داشته باشد. این وضعیت میتواند توسط اشکال مختلف حرکت، مانند سفر با ماشین، حمل و نقل هوایی یا دریایی و حتی شبیه‌‌ساز مجازی حرکت ایجاد شود.
علائم ماشین گرفتگی
عدم تطابق ورودی‌های حسی میتواند منجر به علائم ماشین گرفتگی شود. علامت بارز، حالت تهوع ماشین گرفتگی است که میتواند با استفراغ، سرگیجه، سردرد، خستگی، افزایش ترشح بزاق و سایر تظاهرات همراه باشد.
دلیل ماشین گرفتگی
ماشین گرفتگی از چیست؟ همانطور که اشاره شد عدم تطابق بین ورودی‌های حسی واقعی و مورد انتظار، از جمله سیگنالهای بینایی باعث بروز این مشکل میشود اما برخی ویژگی‌ها مانند جنسیت (زنان نسبت به مردان مستعدتر هستند)، سن، سطح آمادگی جسمانی و شرایط پزشکی زمینهای با بروز ماشین گرفتگی مرتبط هستند. محرک‌های خاص، از جمله مطالعه کردن یا نگاه کردن به صفحه تلفن همراه در یک وسیله نقلیه در حال حرکت، نشستن در صندلی عقب ماشین، یا زیر عرشه کشتی میتواند تحریک‌کننده ماشین گرفتگی باشد.
پیشگیری از ماشین گرفتگی
استراتژی‌های پیشگیری از ماشین گرفتگی اغلب بر اساس درک علل و مکانیسم‌های زمینهای ایجاد این بیماری چیده میشود. با استفاده از این تکنیک‌ها افراد می‌توانند به‌طور موثر علائم را کاهش دهند و از تجربه سفری راحت‌تر لذت ببرند. این استراتژی‌ها به جلوگیری از ماشین گرفتگی کودکان نیز کمک می‌کند:
انتخاب هوشمندانه صندلی
تحقیقات نشان می‌دهد که انتخاب یک صندلی در وسیله نقلیه که در آن کمترین میزان حرکت احساس شود، میتواند به‌طور قابل توجهی احساس ماشین گرفتگی را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، نشستن در صندلی جلوی خودرو یا نزدیک بال‌های هواپیما ممکن است حرکت با ثبات‌تری را فراهم کند. هنگام سفر با ماشین، صندلی سرنشین جلو را انتخاب کنید یا در وسط صندلی عقب بنشینید تا احساس حرکت را به حداقل برسانید. در هواپیما، صندلی‌های نزدیک بال‌ها را انتخاب کنید.
تمرکز بر افق
تمرکز کردن چشمی روی یک جسم ثابت، مانند افق یا منظره دور، میتواند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کند. این تکنیک نقطه مرجعی را برای مغز فراهم می‌کند تا حرکت را با دقت بیشتری درک کند. هنگام سفر به جای تمرکز بر اشیاء نزدیک یا مطالعه کردن، به افق یا نقاط دیدنی دور خیره شوید. در هواپیما، یک صندلی در کنار پنجره انتخاب کنید و به‌طور دوره‌ای به بیرون نگاه کنید تا ثبات بصری را حفظ کنید.
کنترل عوامل محیطی
عوامل محیطی مانند دما، تهویه و بوها می‌توانند بر شدت و بروز بیماری حرکت تأثیر بگذارند. حفظ یک محیط راحت و دارای تهویه مناسب میتواند به کاهش علائم کمک کند. با باز کردن پنجره‌ها یا استفاده از تنظیمات تهویه مطبوع در وسیله نقلیه به کاهش این مشکل کمک کنید. از بوهای تند که ممکن است علائم را تشدید کند، خودداری کنید.
مدیریت مصرف غذا و نوشیدنی
برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند علائم بیماری حرکت را کاهش دهند یا تشدید کنند. برای ماشین گرفتگی چی خوبه؟ انتخاب وعده‌های غذایی سبک و بدون چربی و مصرف کافی مایعات میتواند به جلوگیری از حالت تهوع و ناراحتی کمک کند. قبل از سفر، یک وعده غذایی سبک یا میان‌وعده پر کربوهیدرات و کم چربی مصرف کنید. از غذاهای سنگین و چرب و غذاهای تند پرهیز کنید، زیرا می‌توانند حساسیت به ماشين زدگي را افزایش دهند. در طول سفر با نوشیدن آب یا نوشیدنی‌های بدون کافئین خود را هیدراته نگه دارید.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
قرص ماشین گرفتگی
درمانهای دارویی برای بیماری حرکت فقط تا حدی موثر است و درمان دائمی ماشین گرفتگی نیستند. این داروها زمانی که به‌صورت پیشگیرانه یا در شروع علائم اولیه استفاده می‌شوند، بیشترین تأثیر را دارند. داروهای بدون نسخه و تجویزی، مانند آنتی‌هیستامین‌ها و قرص ضد تهوع ماشین، نشان داده شده است که به‌طور موثر از علایم ماشین گرفتگی در بسیاری از افراد پیشگیری می‌کنند. علاوه بر این، برای درمان ماشین گرفتگی با طب سنتی مکملهای گیاهی مانند زنجبیل خواص ضد تهوع نشان داده‌اند. قبل از استفاده از هر گونه دارو یا مکمل برای پیشگیری از بیماری حرکت، به خصوص اگر شرایط پزشکی زمینهای دارید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. به دستورالعمل‌های دوز دارو را به دقت پایبند باشید و از عوارض جانبی احتمالی آن را بشناسید.
ماشین گرفتگی در بارداری
برای درمان ماشین گرفتگی در بارداری علاوه بر استراتژی‌های پیشگیرانه ذکر شده که به‌عنوان قدم اول و مطمئن‌ترین راهکار در نظر گرفته میشود، داروهای بدون نسخه مثل دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین، می‌توانند برای تسکین علائم بیماری حرکت استفاده شوند. مکملهای ویتامین B6 نیز می‌توانند برای کاهش علائم ماشین گرفتگی در دوران بارداری استفاده شوند اما اگر به‌دنبال روش‌های طب سنتي هستید، نشان داده شده است که زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ مفید است. با توجه به اینکه داروهای رایج مورد استفاده کمی باعث خواب‌آلودگی می‌شوند، استفاده از زنجبیل برای فردی که رانندگی می‌کند، مناسب‌تر است چون اثرات خواب‌آوری ندارد.
درمان دارویی ماشین گرفتگی
همانطور که گفته شد درمانهای دارویی تا حدی موثر هستند و زمانی که قبل یا در شروع علائم اولیه استفاده شوند، موثر هستند. توصیه میشود برای اولین بار این داروها را در زمانی غیر از انجام کارها یا شروع سفر طولانی امتحان کنید تا تاثیر آن بر بدن خود را ببینید.
آنتی‌هیستامین‌ها
مهارکننده‌های گیرنده هیستامینی نوع H1 باعث کاهش فعالیت اعصاب در بخش‌هایی از مغز می‌شوند. متأسفانه آنتی‌هیستامین‌های نسل اول بسیار آرام‌بخش و خواب‌آور هستند. مطالعات نشان داده‌اند که آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم که آرام‌بخشی کم‌تری دارند، در درمان ماشین گرفتگی بی‌اثر هستند. از جمله آنتی‌هیستامین‌های موثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیمن هیدرینات: مصرف 50 تا 100 میلی‌گرم دیمن هیدرینات نیم تا یک ساعت قبل از شروع حرکت و سپس تکرار آن هر ۴ تا ۶ ساعت میتواند به بهبود ماشین گرفتگی و حالت تهوع ناشی از آن کمک کند.
- دیفن هیدرامین: آنتی هیستامین نسل اولی که به‌صورت کپسول حاوی مایع و شربت خوراکی موجود است. خواب‌آوری زیادی دارد و سایر عوارض جانبی آن عبارتند از خشکی دهان، چشم و تاری دید. گیجی و احتباس ادرار به‌ندرت در سالمندان با مشکلات زمینهای و مصرف داروهای مختلف ممکن است رخ دهد. مصرف ۲۵ میلی‌گرم نیم تا یک ساعت قبل از شروع حرکت (معادل ۱۰ میلی‌لیتر از شربت دیفن هیدرامین) و در ادامه هر ۴ تا ۶ ساعت میتواند به پیشگیری و بهبود علائم کمک کند.
- سیناریزین: یک آنتی هیستامین نسل اول دیگر است با کارایی بالاتر در درمان علائم ماشین گرفتگی و کمترین میزان خواب‌آوری. مصرف یک قرص سیناریزین ۲۵ میلی‌گرم ۲ ساعت قبل از شروع سفر و سپس هر ۸ ساعت نصف قرص میتواند تجربه ناخوشایند بیماری حرکت را کاهش دهد.
سایر داروها
همانطور که بالاتر ذکر شد، زنجبیل به‌عنوان یک ماده طبیعی با خواص ثابت شده ضد تهوع و ضد استفراغ در دسترس است. این ماده طبیعی به‌صورت فرآورده‌های مختلف در بازار دارویی ایران موجود است برای مثال:
- قرص ومیگان (Vomigone): هر قرص ومیگان حاوی 500 میلی‌گرم زنجبیل است. برای کاهش علائم ناشی از ماشین زدگی، یک قرص نیم ساعت قبل از شروع حرکت و سپس در صورت ادامه تهوع هر ۴ ساعت یک قرص میتوانید مصرف کنید.
- قرص زین تیگو (zintigo): این قرص حاوی 250 میلی‌گرم عصاره زنجبیل است؛ بنابراین برای پیشگیری از ماشین گرفتگی خوردن ۲ قرص نیم ساعت قبل از حرکت و سپس هر ۴ ساعت یک قرص توصیه میشود.
- کپسول زینتوما (zintoma): مصرف یک کپسول نیم تا یک ساعت قبل از حرکت توصیه شده است.
داروهایی که توصیه نمی‌شود:
- مهارکننده‌های دوپامین مانند متوکلوپرامید در درمان بیماری حرکت اثربخشی نشان نداده‌اند. اگرچه داروی متوکلوپرامید یک ضد تهوع موثر است و باعث تخلیه سریع‌تر معده میشود، اما مطالعات اثربخشی مناسبی در درمان بیماری حرکت نشان نداده‌اند.
- مهارکننده‌های نوعی از گیرنده‌های سروتونین مانند قرص دمیترون (اندانسترون) که ضد تهوع قوی و مشهوری هستند در پیشگیری از علائم ماشین گرفتگی موثر نیستند.
جمع‌بندی
ماشین گرفتگی میتواند برای بسیاری از افراد یک تجربه چالش‌برانگیز و ناراحت‌کننده باشد، اما لزومی ندارد برنامه‌ها یا فعالیت‌های سفر را تحت تاثیر قرار دهد. با درک مکانیسم‌های بنیادی و به‌کارگیری استراتژی‌های پیشگیری، افراد می‌توانند به‌طور قابل توجهی احتمال و شدت علائم بیماری حرکت را کاهش دهند. انتخاب صندلی مناسب، تمرکز بر افق یا استفاده از تکنیک‌های رفتاری، روش‌های موثری برای جلوگیری از ماشین گرفتگی و لذت بردن از سفرهای پیش رو هستند. به‌یاد داشته باشید، آماده‌سازی و اقدامات پیشگیرانه کلید تجربه سفری راحت‌تر و لذت‌بخش‌تر است. در صورت نیاز میتوانید از داروهای آنتی‌هیستامینی مثل دیمن هیدرینات و سیناریزین و همچنین قرص‌های حاوی زنجبیل برای کاهش علائم ماشین زدگی کمک بگیرید. در صورت نیاز میتوانید از نوبت دهی پزشکان عمومی برای مشورت با پزشک استفاده کنید.
منابع:
