ترانکوپین (نام تجاری داروی کوئتیاپین) است. کوئتیاپین یک داروی روانپزشکی از دسته آنتی‌سایکوتیک‌های غیرتیپیکال است که برای درمان اختلالاتی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، و افسردگی استفاده میشود. ترانکوپین همان ماده مؤثره کوئتیاپین را دارد، اما ممکن است در برخی فرمولاسیون‌ها و تولیدکنندگان تفاوت‌هایی در مواد جانبی یا نام تجاری وجود داشته باشد.
در حالی که قرص ترانکوپین یک داروی موثر است، مهم است که از هشدارها و عوارض احتمالی مرتبط با مصرف آن آگاه باشید. همچنین مهم است که در مورد احتمال تداخلات دارویی و خطر مصرف بیش از حد این دارو احتیاط کنید. این هشدارها و خطرات اهمیت استفاده از قرص ترانکوپین را تحت نظارت دقیق یک پزشک متخصص اعصاب و روان برجسته میکند.
اشکال دارویی و نام‌های تجاری قرص ترانکوپین
همانطور که گفته شد ترانکوپین نام تجاری داروی کوئتیاپین است. کوئتیاپین به‌صورت قرص‌های با رهش معمولی و آهسته رهش با دوزهای زیر در بازار دارویی ایران موجود است:
- قرص ۲۵ میلی گرم
- قرص ۵۰ میلی گرم
- قرص ۱۰۰ میلی گرم
- قرص ۱۵۰ میلی گرم
- قرص ۲۰۰ میلی گرم
- قرص ۳۰۰ میلی گرم
نام‌های تجاری کوئتیاپین در ایران عبارتند از:
- قرص ترانکوپین ۲۵
- سروتیاپین
- سایکوئل
- سروکوئل (Seroquel)
- بایوکویتین
- کوئتیاپین
- کوئپین
- کتیپین
- کوئنتیاکس
موارد مصرف قرص کوئتیاپین
ترانکوپین دارویی است که برای درمان اختلالات روانی و خلقی مختلف استفاده میشود. از کاربردهای قرص ترانکوپین عبارتند از:
- اسکیزوفرنیا: کوئتیاپین برای درمان اسکیزوفرنی، یک اختلال روانی که با درک تحریف شده از واقعیت، توهمات و هذیان مشخص میشود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اختلال دوقطبی: همچنین برای درمان اختلال دوقطبی، که شامل دوره‌های افسردگی و شیدایی است، از ترانکوپین استفاده میشود.
برای آشنایی بیشتر می‌توانید مقاله آیا طول عمر بیماران دوقطبی کوتاه است ؟ را مطالعه کنید.
- اختلالات اضطرابی: قرص ترانکوپین گاهی اوقات برای درمان اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب فراگیر تجویز میشود.
- بی‌خوابی: کوئتیاپین گاهی اوقات برای درمان بی خوابی، به‌ویژه در بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی همراه، توسط پزشک متخصص تجویز میشود.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): قرص ترانکوپین ممکن است برای درمان PTSD، به‌ویژه برای مدیریت اختلالات خواب و کابوس‌های شبانه مورد استفاده قرار بگیرد.
- افسردگی: این دارو گاهی اوقات بهعنوان یک درمان کمکی برای اختلال افسردگی اساسی تجویز میشود.
- اختلالات شخصیتی: کوئتیاپین بعضاً برای درمان اختلالات شخصیت، به‌ویژه برای مدیریت اختلالات عاطفی، توسط پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- قرص ترانکوپین و آلزایمر: مطالعات نتایج ضد و نقیضی در اثربخشی این قرص در بیماری آلزایمر داشته است. در حال حاضر بر اساس منابع معتبر کوئتیاپین برای درمان بیماران مبتلا به روانپریشی مرتبط با زوال عقل، از جمله بیماری آلزایمر به دلیل افزایش خطر مرگ‌و‌میر و زوال شناختی توصیه نمیشود.
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): در حالی که شواهدی وجود دارد حاکی از مزایای بالقوه کوئتیاپین برای کاهش علائم وسواس در بیماران مبتلا به بیماری دوقطبی، استفاده از آن بهعنوان خط اول درمان تایید نشده است.
بیشتر بدانید: چگونه وسواس فکری را درمان کنیم
کاربرد داروی کوئتیاپین با توانایی آن برای تأثیرگذاری بر سطوح برخی از مواد طبیعی در مغز، مانند دوپامین و سروتونین، که در تنظیم خلق‌و‌خو و رفتار نقش دارند، پشتیبانی میشود. توجه به این نکته مهم است که برخی از این کاربردها توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید نشده‌اند اما تجربه بالینی متخصصین باعث استفاده قرص ترانکوپین به‌صورت بدون مجوز (Off-label) در برخی موارد شده است.
شواهد کمی برای حمایت از این استفاده‌های Off-label وجود دارد و تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی و ایمنی آن‌ها مورد نیاز است. در نظر داشته باشید که اگر این قرص را زیر نظر پزشک متخصص مصرف می‌کنید حتماً برای سلامت شما نیاز است، بدون هماهنگی و مشورت با پزشک مصرف قرص را قطع نکنید.
عوارض مصرف قرص ترانکوپین
عوارض قرص ترانکوپین ۲۵ و سایر دوزها میتواند متعدد و از خفیف تا شدید باشد. برخی از عوارض جانبی رایج کوئتیاپین عبارتند از:
- خواب آلودگی: کوئتیاپین میتواند باعث خوابآلودگی شود که ممکن است بر توانایی شما در انجام فعالیت‌های روزانه مانند رانندگی یا کار با ماشین آلات تأثیر بگذارد. این عارضه دارو باعث شده است که برخی پزشکان از ترانکوپین ۲۵ برای خواب استفاده کنند.
- مشکلات حرکتی: این دارو میتواند باعث مشکلات حرکتی مانند لرزش، سفتی و اسپاسم عضلانی شود.
- سردرد
- سرگیجه
- عوارض آنتی‌کولینرژیکی: عوارضی مثل احتباس ادراری، یبوست و خشکی چشم. در سالمندان ممکن است این عوارض شدیدتر باشد و به این ترتیب مصرف ترانکوپین و فراموشی و گیجی محتمل است.
عوارض جانبی کمتر رایج قرص ترانکوپین عبارتند از:
- بینایی غیر طبیعی: کوئتیاپین میتواند باعث تغییراتی در بینایی شود، مانند تاری دید.
- آروغ زدن
- کاهش اشتها
- کاهش قدرت و انرژی
- سوزش معده
- افزایش اشتها: هم افزایش اشتها و هم کاهش آن از عوارض این قرص میتواند باشد که در افراد مختلف متفاوت است.
- افزایش وزن
- افزایش تون عضلانی
قرص ترانکوپین ممکن است خطر چندین عارضه جانبی جدی‌تر را افزایش دهد، مانند:
- افزایش یا کاهش فشار خون
- واکنش آلرژیک: کوئتیاپین مانند هر دارویی به‌صورت نادر میتواند یک واکنش آلرژیک شدید ایجاد کند که ممکن است شامل علائمی مانند مشکل در تنفس، تورم صورت یا گلو و کهیر باشد.
- افکار خودکشی: ترانکوپین ممکن است خطر افکار خودکشی را به‌خصوص در شروع درمان افزایش دهد.
- مشکلات ریتم قلب: این قرص ممکن است ریتم ضربان قلب شما را تغییر دهد و باعث غش یا عوارض جانبی جدی شود.
- عدم تحمل گرما
در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی یا علائم غیرعادی دیگر در حین مصرف قرص ترانکوپین، مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک شما ممکن است دوز دارو را مجدد تنظیم یا جایگزین قرص ترانکوپین را تجویز کند تا این عوارض جانبی را به حداقل برساند.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
عوارض قطع قرص کوئتیاپین
عوارض قطع ناگهانی قرص کوئتیاپین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بی‌خوابی: مشکل در به خواب رفتن یا کاهش کیفیت خواب.
- اضطراب و تحریک‌پذیری: افزایش استرس یا احساس ناخوشایند.
- بازگشت علائم بیماری: علائم اختلالات اولیه مانند اسکیزوفرنی یا دوقطبی ممکن است بازگردند.
- علائم ترک: مانند تهوع، تعریق، سرگیجه، یا لرزش.
- افزایش ضربان قلب: تپش قلب یا احساس ناراحتی در قفسه سینه.
توصیه مهم: قطع مصرف کوئتیاپین باید به تدریج و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز این عوارض جلوگیری شود.
نحوه مصرف قرص ترانکوپین
نحوه مصرف ترانکوپین حتما باید توسط پزشک تعیین شود. این قرص در بعضی موارد معمولاً ۲ یا ۳ بار در روز با یا بدون غذا تجویز میشود در حالی که ممکن است پزشک به‌صورت یک بار در روز قبل از خواب نیز آن را تجویز کند. مقدار مصرف قرص در افراد بسیار متفاوت است و ممکن است از ۲۵ میلی‌گرم در روز شروع شود و تا ۶۰۰ الی ۸۰۰ میلی‌گرم در روز با توجه به نظر پزشک افزایش پیدا کند. در صورتی که پزشک این دارو را به‌صورت یک بار در روز تجویز کرده است بهترین زمان مصرف قرص ترانکوپین قبل از خواب است مگر اینکه پزشک دستورالعمل متفاوتی ارائه کرده باشد.
تداخلات دارویی مصرف ترانکوپین
قرص ترانکوپین میتواند با داروها، مکمل‌ها و نوشیدنی‌های مختلف تداخل داشته باشد که این امر بر اثربخشی و ایمنی آن تأثیر می‌گذارد. برخی از متداول‌ترین تداخلات دارویی و غذایی عبارتند از:
- فنی توئین و کاربامازپین: فنی‌توئین و کاربامازپین، داروهای ضد تشنج هستند که می‌توانند با آنزیمی که کوئتیاپین را تجزیه میکند تداخل داشته باشند و منجر به افزایش سطح کوئتیاپین در خون شوند.
- ریفامپین: ریفامپین یک آنتی‌بیوتیک است که میتواند متابولیسم کوئتیاپین را افزایش داده و منجر به کاهش سطح کوتیاپین در خون شود.
- علف چای: علف چای بهعنوان یک ترکیب گیاهی میتواند متابولیسم کوئتیاپین را افزایش داده و باعث کاهش سطح آن در خون شود.
- کتوکونازول: کتوکونازول، یک داروی ضد قارچی است که باعث افزایش سطح خونی کوئتیاپین و افزایش عوارض جانبی آن میشود.
- آب گریپ فروت: جالب است بدانید که آب گریپ فروت میتواند سطح کوئتیاپین را در خون افزایش دهد و احتمال بروز عوارض جانبی را زیاد کند.
- متوکلوپرامید: متوکلوپرامید، یک داروی ضد تهوع است که میتواند باعث افزایش برخی از عوارض جانبی مهم کوئتیاپین شود.
- الکل: مصرف همزمان ترانکوپین و الکل میتواند منجر به افزایش عوارض جانبی این قرص شود.
ضروری است که پزشک خود را در مورد هر گونه دارو، مکمل یا نوشیدنی که مصرف می‌کنید مطلع کنید تا از تداخلات احتمالی جلوگیری شود. در نظر داشته باشید که این داروها لیست کامل تداخلات دارویی قرص ترانکوپین نیست. در صورت نیاز به مشورت می‌توانید از خدمات نوبت دهی دکتر داروساز استفاده کنید.
قرص ترانکوپین در بارداری
به‌طور کلی قرص ترانکوپین برای استفاده در دوران بارداری توصیه نمیشود، اما ممکن است در شرایط خاصی استفاده شود که مزایای آن بیشتر از خطرات بالقوه باشد. شواهد خوبی مبنی بر اینکه مصرف کوئتیاپین در اوایل بارداری بر جنین تأثیر منفی می‌گذارد وجود ندارد. اما مصرف این قرص در هفته‌های قبل از زایمان ممکن است گاهی اوقات عوارض قطع ترانکوپین را در نوزاد تازه متولد شده ایجاد کند، اما این علائم زیاد دوام نمی‌آورند.
همچنین کوئتیاپین ممکن است خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد، بنابراین شاید لازم باشد سطح قند خون در دوران بارداری بررسی شود. حتما قبل از مصرف قرص ترانکوپین در بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
قرص ترانکوپین در شیردهی
اگر کودک شما سالم است، زیر نظر پزشک می‌توانید کوئتیاپین را در دوران شیردهی مصرف کنید. این دارو در مقادیر ناچیز وارد شیر مادر میشود و بعید است که عوارض جانبی شدیدی در کودک شما ایجاد کند. بنابراین مزایای مصرف قرص ترانکوپین بیشتر از عوارض بالقوه آن خواهد بود. اگر متوجه شدید که کودکتان مثل همیشه خوب تغذیه نمی‌کند، به‌طور غیرمعمولی خواب‌آلود یا تحریک‌پذیر به نظر می‌رسد، یا اگر نگرانی دیگری در مورد کودکتان دارید، در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.
جمع‌بندی
قرص ترانکوپین یک داروی ارزشمند برای درمان اختلالات روانی و خلقی مختلف، از جمله اسکیزوفرنی و دوره‌های شیدایی یا افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی، اضطراب و وسواس فکری است. با این حال، مهم است که از عوارض جانبی احتمالی، تداخلات با سایر داروها و تجویز مناسب برای اطمینان از بهترین نتایج ممکن آگاه باشید. قرص ترانکوپین مکانیسم عمل پیچیده‌ای دارد و بر سطح دوپامین و سروتونین در مغز تأثیر می‌گذارد. این دارو میتواند با داروها، مکمل‌ها و نوشیدنی‌های مختلف تداخل داشته باشد که این موضوع میتواند بر اثربخشی و ایمنی آن تأثیر بگذارد. به‌طور کلی قرص ترانکوپین را می‌توان در دوران بارداری و شیردهی در صورت صلاحدید پزشک استفاده کرد، اما برخی از اقدامات احتیاطی و ملاحظاتی وجود دارد که باید در نظر داشت. همچنین، مشورت با پزشک قبل از قطع ترانکوپین ضروری است، زیرا قطع ناگهانی مصرف میتواند منجر به علائم ترک شود. با پیروی از دستورالعمل‌ها و همکاری نزدیک با پزشک و داروساز افراد می‌توانند به‌طور ایمن و موثر از قرص کوئتیاپین برای مدیریت اختلالات روانی و خلقی خود استفاده کنند.
منابع:
