خداشناسان، دانشمندان و رهبران اندیشه، قرن‌ها تلاش کرده‌اند تا تأثیر دین را بر انسان‌ها، هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی درک کنند. عموماً در سراسر جهان پذیرفته شده است که دین و معنویت از مهمترین عوامل فرهنگی هستند که به رفتارها ساختار و معنا می‌بخشند. بنابراین، دلایل زیادی وجود دارد که اعتقاد داشته باشیم ایمان به یک قدرت برتر، به طور مثبت با سلامتی در ارتباط است. به عنوان مثال، محققان در یک مطالعه به این نتیجه رسیدند: “مشارکت مذهبی و معنویت با نتایج پزشکی بهتر از جمله طول عمر بیشتر، مهارت‌های مقابله‌ای و کیفیت بهتر زندگی از نظر سلامتی (حتی در مراحل نهایی بیماری) و اضطراب، افسردگی و خودکشی کمتر مرتبط است. چندین مطالعه نشان داده است که برآوردن نیازهای روحی بیمار ممکن است احتمال بهبودی بیماری را افزایش دهد. در این مقاله دکترنکست به تاثیر اعتقادات مذهبی بر سلامت جوامع می‌پردازیم.
اعتقادات مذهبی چه ارتباطی با سلامت دارد؟
شگفت‌آور است که هنوز تحقیقات کمی در مجلات معتبر منتشر شده که رابطه بین معنویت، دین‌داری و سلامت را بررسی کند. یکی از دلایل اصلی عدم وجود دانش پایه‌ای در این زمینه مطالعاتی این است که با پیشرفت قرن‌ها، دانشمندان در زمینه‌های پزشکی، بهداشت عمومی، روانشناسی، جامعه شناسی، معنویت، دین، اقتصاد و حقوق، همه به مسیرهای متمایز رفته‌اند. متعاقباً، تحقیقات گسترده‌ای در حال انجام است، اما در زمینه‌های متفاوتی که همپوشانی کمی با این زمینه مطالعاتی دارند. همچنین در مورد تعاریف مفاهیمی مانند “مذهب” و “معنویت” اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد، که استانداردسازی تحقیقات را دشوار و تصادفی‌سازی آنها را غیرممکن می‌سازد.
تاریخچه ارتباط مذهب و پزشکی
با وجود اینکه مراقبت‌های بهداشتی در نهادهای مذهبی ریشه دارد، فقدان دانش مرتبط با رفتارهای مذهبی و سلامت موضوعی جالب است. در واقع، این سازمان‌های مذهبی بودند که بسیاری از اولین بیمارستان‌ها را ساختند و روحانیون (کارمندان با دستمزد پایین کلیسا) اغلب خدمات پزشکی ارائه می‌دادند. این امر هم در خاورمیانه و هم در مستعمرات آمریکا صادق بود و تمرکز زیادی بر خدمات سلامت روان داشت.
با این حال، با گذشت زمان، پیوند بین دین و مراقبت‌های بهداشتی به تدریج به نفع شیوه‌های دقیق بالینی و پروتکل‌های پزشکی از بین رفت. مطالعات متعدد در چند دهه گذشته، به این نتیجه رسیدند که افرادی که درگیر مسائل مذهبی هستند، عمر طولانی‌تری دارند و بسیاری از بیماران از اعتقادات معنوی به عنوان مراقبت از خود استقبال می‌کنند. اما با توجه به این که چقدر در مورد تأثیر جنبه‌های اجتماعی و عاطفی زندگی بر سلامت کلی می‌آموزیم، باورها و فعالیت‌های مذهبی باید حوزه‌ای از تمرکز برای جامعه تحقیقات پزشکی باشد.
در جستجوی درک بهتر نقش معنویت و دین در سلامت و مراقبت، چند موضوع کلیدی در رشته‌های مختلف مد نظر هستند. برخی از جالب‌ترین آنها عبارتند از:
-
80 درصد از تحقیقات در مورد معنویت و مذهبی بودن و سلامت، بر سلامت روان متمرکز است
این به این دلیل است که بیشتر موضوعات مرتبط با ایمان به نحوه تفکر فرد در مورد جهان و نقش او در آن مربوط می‌شود. کلماتی که اغلب با اعتقادات مذهبی مرتبط هستند شامل پیوند، امید، خوش بینی، اعتماد و هدف است. همه آنها نشان داده‌اند که سلامت روان را بهبود می‌بخشند. شفقت، بخشش و سپاسگزاري نيز از ويژگي‌هايی است كه به شدت با افراد روحانی و مذهبی مرتبط است. تصور می‌شود که تمرین این ویژگی‌ها با از بین رفتن استرس و افزایش تاب‌آوری همراه است.
-
اگرچه دین و معنویت با یک منبع کنترل خارجی (خدا به عنوان یک قدرت برتر در کنترل سرنوشت ما) مرتبط است، اما اکثر تحقیقات نتیجه می‌گیرند که کسانی که مذهبی هستند، حس کنترل داخلی قوی دارند
دکتر هارولد کونیگ از دانشگاه دوک معتقد است که وقتی مردم دعا می‌کنند و از خدا راهنمایی می‌خواهند، احساس کنترل بر وضعیت خود را دارند و این احساس به آنها کمک می‌کند تا با افسردگی و اضطراب کنار بیایند.
-
ترس از مجازات یا طرد شدن از سوی خداوند در مواجهه با مشکلات پزشکی برای برخی وجود دارد
این افکار منفی مرتبط با دین را می‌توان با میزان بالای افسردگی و کیفیت پایین زندگی مرتبط دانست. استرس اضافی در این موارد همچنین می‌تواند برای سلامت روان مضر باشد.
-
سیستم اعتقادی ما، طرز فکر و رفتار ما را هدایت می‌کند که به نوبه خود بر اقدامات مربوط به سلامتی ما تأثیر می‌گذارد
- به عنوان مثال، افرادی که افسردگی و اضطراب بیشتری دارند، مشکلات جسمی آنها بیشتر است. به نوبه خود، سلامت روانی و جسمی پایین، منجر به کاهش کیفیت زندگی و کاهش طول عمر می‌شود.
-
مراقبت فیزیکی از بدن در بسیاری از ادیان، از جمله یهودیت و مسیحیت و اسلام، مورد تأکید قرار گرفته است
این امر باعث می‌شود بسیاری از افراد با پرهیز از مشروبات الکلی و عدم شرکت در فعالیت‌هایی که پیامدهای منفی بر بدن دارند، در واقع از بدن خود مراقبت بهتری داشته باشند. در دین اسلام با توجه به این که نوشیدنی‌های الکلی ممنوع است، متعاقبا در جوامع مسلمان سیروز الکلی و مشکلات عصبی ناشی از مسمومیت با الکل واضحا کمتر از جوامع غربی دیده می‌شود.
-
بین پزشکان و بیماران شکاف اعتقادی وجود دارد
در یک مطالعه مشخص شد در یک مقطع زمانی در حالی که 85 درصد بیماران اعتقادات مذهبی داشتند، این اعتقاد تنها در 25 درصد پزشکان در آن مطالعه گزارش شده است.
-
در حالی که بسیاری از افراد در جامعه پزشکی سوال درباره باورها و اعتقادات بیماران را نامناسب می‌دانند، بیماران با این نظر مخالف هستند
یک مطالعه به این نتیجه رسید که 77 درصد از بیماران معتقد بودند که پزشکان باید نیازهای روحی بیماران را در نظر بگیرند. علی‌رغم این خواسته‌ها، همان مطالعه نشان داد که تقریباً 70 درصد از بیماران ادعا کردند که پزشک آنها هرگز موضوع دین را با آنها مطرح نکرده است.
- سوالاتی وجود دارد که اغلب بیماران از سوی پزشک پاسخی برای آنها دریافت نمی‌کنند این امر به ویژه در مورد افرادی که شرایط مزمنی مانند سرطان دارند، صادق است. بنابراین، هنگام جست‌وجوی پاسخ به سوالاتی مانند “چرا من؟” یا “منظور از این کلمه چیست؟”. مردم اغلب به خارج از محیط مراقبت‌های پزشکی، برای مثال مذهب مراجعه می‌کنند. بنابراین طبیعی است که انسان هنگام قرارگیری در سیستم مراقبت‌های بهداشتی به سیستم‌های اعتقادی روی بیاورد.
