سیبوترامین که با نام تجاری Meridia در بازار دارویی خارج از ایران عرضه می شود، دارویی است که عمدتاً برای کاهش وزن در افراد چاق مورد استفاده قرار میگیرد. این دارو به عنوان یک سرکوبکننده اشتها عمل میکند و معمولاً به عنوان مکمل رژیم غذایی و ورزش برای مدیریت چاقی تجویز میشود. سیبوترامین اولین بار برای استفاده پزشکی در اواخر دهه 1990 تایید شد و به طور گسترده برای درمان چاقی در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفت.
با این حال، نگرانیهایی در مورد عوارض قلبی عروقی آن، بهویژه در بیمارانی که شرایط قلبی عروقی از قبل موجود داشتند، وجود داشت. در نتیجه، سازمان غذا و دارو در چندین کشور، از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا، بررسیهای لازم را انجام دادند و در نهایت تصمیم گرفتند سیبوترامین را به دلیل ارتباط آن با افزایش خطر حوادث قلبی عروقی از بازار خارج کنند. هدف این متن آگاهی رسانی کلی در این مورد است که قرص سیبوترامین چیست و چه کاربردها، مکانیسمهای اثر و عوارضی دارد.
متخصص تغذیه در دکترنکست
نحوه عملکرد سیبوترامین
سیبوترامین در درجه اول به عنوان یک مهارکننده بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRI) عمل میکند. سیبوترامین با مهار بازجذب این انتقالدهندههای عصبی، سطح سروتونین و نوراپی نفرین را در شکافهای سیناپسی نورونها افزایش میدهد. این امر به افزایش سیری و کاهش اشتها منجر شده که در نهایت باعث کاهش مصرف غذا و کاهش وزن میشود. این دارو به سرعت از دستگاه گوارش جذب شده و حداقل 77 درصد از یک دوز خوراکی آن جذب بدن میشود.
موارد مصرف سیبوترامین
لاغری و کاهش وزن همواره یکی از دغدغههای سلامتی برای بسیاری افراد است. قرص سیبوترامین هیدروکلراید، یک مهارکننده بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRI)، در درجه اول در مدیریت چاقی مورد استفاده قرار گرفت. عملکرد اصلی آن کمک به کاهش وزن در افرادی بود که با اضافه وزن و مسائل مربوط به سلامتی دست و پنجه نرم میکردند. به علت عوارض قرص سیبوترامین این دارو حتما باید تحت نظارت پزشک مصرف شود.
سیبوترامین در درمان چاقی
سیبوترامین برای مدیریت چاقی در افراد دارای دیس لیپیدمی، فشار خون بالا و افراد با شاخص توده بدنی (BMI) سی کیلوگرم بر متر مربع یا بالاتر، یا با BMI 27 کیلوگرم بر متر مربع یا بالاتر همراه سایر عوامل خطر مرتبط با چاقی مانند دیابت استفاده میشود. این دارو معمولاً به عنوان بخشی از یک برنامه جامع کاهش وزن که شامل اصلاح رژیم غذایی (رژیمهای غذایی مانند کتو)، افزایش فعالیت بدنی و رفتار درمانی بود، تجویز میشد.
کاهش اشتها
یکی از مکانیسمهای اولیه اثر سیبوترامین توانایی آن در سرکوب اشتها است. سیبوترامین با تعدیل سطح سروتونین و نوراپی نفرین در مغز باعث ایجاد احساس سیری و کاهش میل به غذا میشود. این اثر سرکوب کننده اشتها نقش مهمی در کمک به افراد در پایبندی به رژیمهای غذایی با کالری محدود، که محور اصلی کاهش وزن موفق است، ایفا کرد.
حفظ کاهش وزن
علاوه بر کمک به کاهش وزن اولیه، سیبوترامین همچنین برای کمک به افراد در حفظ وزن کاهش یافته خود در طولانی مدت استفاده شد. چاقی یک بیماری مزمن است که اغلب به مدیریت مداوم برای جلوگیری از افزایش وزن نیاز دارد. توانایی سیبوترامین در کمک به کنترل اشتها و مصرف غذا، آن را به ابزاری ارزشمند در مرحله نگهداری برنامههای کاهش وزن تبدیل کرد و به عنوان یک قرص برای ثابت نگه داشتن وزن شناخته میشد.
حمایت روانی
سیبوترامین علاوه بر اثرات فیزیولوژیکی خود، حمایت روانی را برای افرادی که با چاقی دست و پنجه نرم میکنند، فراهم میکند. روند کاهش وزن میتواند هم از نظر جسمی و هم از نظر احساسی چالش برانگیز باشد و سیبوترامین حس کنترل بر اشتها و عادات غذایی را ارائه میدهد که میتواند انگیزه و اعتماد به نفس در توانایی فرد برای دستیابی به اهداف کاهش وزن را افزایش دهد.
درک عوارض جانبی و خطرات مرتبط با سیبوترامین
در حالی که قرص سیبوترامین برای لاغری بسیاری از افراد موثر بود، استفاده از آن با طیف وسیعی از عوارض جانبی همراه بود که برخی از آنها میتوانند جدی و تهدید کننده زندگی باشند. عوارض جانبی شایع عبارتند از خشکی دهان، یبوست، بیخوابی و افزایش ضربان قلب. عوارض جانبی جدیتر شامل فشار خون بالا، تپش قلب و در موارد نادر حملات قلبی یا سکته مغزی است. همچنین ممکن است بیماریهای روان پریشی مانند افسردگی، شیدایی و افکار و عمل خودکشی را به دنبال داشته باشد.
به طور خلاصه عوارض شایع سیبوترامین شامل موارد زیر است که در صورت بروز باید پزشک و داروساز خود را مطلع سازید:
- یبوست
- بیخوابی و خواب آلودگی (در افراد متفاوت است)
- خشکی دهان
- درد شکمی
- کمردرد و درد مفاصل
- آکنه
- تعریق
- سرگیجه
پزشکان با در نظر گرفتن عواملی مانند سن، جنسیت، سابقه پزشکی، تداخلات دارویی و عوامل سبک زندگی، برنامههای درمانی را با توجه به نیازهای خاص هر بیمار تنظیم میکنند. نظارت دقیق و پیگیری منظم برای ارزیابی اثربخشی و ایمنی دارو و انجام تغییرات شامل قطع دارو در صورت نیاز ضروری است.
علیرغم خروج نهایی سیبوترامین از بازار در بسیاری از کشورها، این دارو نقش مهمی در چشم انداز مدیریت چاقی ایفا کرد. سیبوترامین به عنوان یکی از چندین گزینه در دسترس کارشناسان تغذیه و بیمارانی بود که به دنبال مداخلات دارویی برای کاهش وزن بودند. در حالی که ممکن است استفاده از آن در سالهای اخیر به دلیل نگرانیهای ایمنی کاهش یافته باشد، تجربه استفاده از سیبوترامین همچنان به توسعه و استفاده از درمانهای جدید چاقی کمک میکند.
دوز مصرفی سیبوترامین
از آنجا که عوارض این بیماری به صورت کامل مشخص نیست ولی برای استفاده از این دارو حتما باید در خصوص نحوه مصرف داروی سیبوترامین با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید. دوز اولیه توصیه شده بزرگسالان سیبوترامین 10 میلیگرم در روز است که در صورت ثابت بودن فشار خون و ضربان قلب، میتوان آن را به 15 میلیگرم در روز پس از چهار هفته افزایش داد. با وجود اینکه دارو در کودکان توصیه نمیشود اما دوز مصرفی در نوجوانان 14-17 سال 10 میلیگرم روزانه است. این دارو به صورت کپسول و قرصهای 5، 10، 15 و 20 میلیگرمی در بازار دارویی خارج از ایران موجود است اما هنوز این دارو در بازار دارویی ایران موجود نشده است. این دارو به صورت پودر نیز وجود دارد.
مصرف سیبوترامین در بارداری
به هیچ عنوان نباید قرص سیبوترامین در بارداری استفاده شود، زیرا مطالعات کافی در مورد این دارو در زنان باردار وجود ندارد. زنانی که ممکن است باردار شوند باید در حین مصرف این دارو از روشهای پیشگیری از بارداری کافی استفاده کنند.
مصرف بیش از حد سیبوترامین
همانند همه داروها اوردوز با سیبوترامین هم اتفاق میافتد. در صورت مصرف بیش از حد، علائم ممکن است شامل فشار خون بالا، تاکی کاردی و تشنج باشد. در صورت شک به مصرف بیش از حد، باید فوراً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید.
تداخلات دارویی سیبوترامین
حتما باید قبل از مصرف محصولات حاوی سیبوترامین شامل قرص و پودر سیبوترامین پزشک و داروساز را از داروهای مصرفی خود مطلع سازید چرا که تداخلات دارویی سیبوترامین حائز اهمیت است. سیبوترامین نباید با سایر داروهای سروتونرژیک، از جمله مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین، آگونیستهای سروتونین برای میگرن، لیتیوم، مپریدین، فنتانیل یا دکسترومتورفان یا ظرف دو هفته پس از درمان با مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز استفاده شود. این دارو همچنین در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی و سابقه افسردگی یا سایر اختلالات روانپزشکی باید با احتیاط مصرف شود.
جمع بندی
علیرغم وعده اولیه داروی سیبوترامین به عنوان یک قرص کاهش وزن، بروز عوارض سیبوترامین منجر به اقدامات سازمانهای غذا و دارو و در نهایت خروج آن از بازار در بسیاری از کشورها شد. در حالی که این دارو به طور موثر به بسیاری از افراد کمک میکند تا وزن اضافی خود را کاهش دهند، پتانسیل آن برای عوارض جانبی جدی، به ویژه حوادث قلبی عروقی، در نهایت از مزایای آن بیشتر بود. همانطور که تحقیقات در مورد مدیریت چاقی ادامه دارد، جستجو برای یافتن داروی مناسب و موثر با تمرکز بر توسعه درمانهایی که کاهش وزن پایدار را بدون به خطر انداختن ایمنی بیمار ارائه میدهند، ادامه دارد.
منابع: