پونکسیون کمری (تپ مایع نخاعی) یا آزمایش LP آزمایشی است که برای تشخیص برخی بیماری‌ها استفاده می‌شود. در زبان عامیانه به این آزمایش، نمونه برداری آب نخاع یا آزمایش آب نخاع نیز گفته می‌شود. علت کشیدن آب نخاع در افراد مختلف متفاوت است. نمونه‌گیری در تپ مایع نخاعی در قسمت پایین کمر انجام می‌شود. در حین پونکسیون کمری، یک سوزن در فضای بین دو استخوان کمر (مهره‌ها) وارد می‌شود تا نمونه‌ای از مایع مغزی‌نخاعی برداشته شود. این مایع مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند.
Lp در پزشکی جایگاه مهمی دارد. بسیاری از مواردی که با این آزمایش بررسی می‌شوند، در صورت عدم تشخیص می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند. تپ مایع نخاعی می‌تواند به تشخیص عفونت‌های جدی مانند مننژیت کمک کند. این آزمایش همچنین در تشخیص سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی، مانند سندرم گیلن‌باره و مولتیپل‌اسکلروزیس (MS)، خونریزی یا سرطان‌های مغز یا نخاع کمک‌کننده است. گاهی از پونکسیون کمری برای تزریق داروهای بیهوشی یا داروهای شیمی‌درمانی به درون مایع مغزی‌نخاعی استفاده می‌شود.
هدف از انجام این آزمایش چیست؟
پونکسیون کمری (تپ مایع نخاعی) ممکن است برای موارد زیر انجام شود:
- بررسی عفونت، التهاب یا سایر بیماری‌ها
- اندازه‌گیری یا تعدیل فشار مایع مغزی نخاعی
- تزریق داروهای بی‌حس‌کننده نخاعی، داروهای شیمی‌درمانی یا سایر داروها
- تزریق رنگ (میلوگرافی) یا مواد رادیواکتیو (سیسترنوگرافی) به مایع مغزی‌نخاعی برای ایجاد تصاویر تشخیصی از جریان مایع
اطلاعات حاصل از جمع‌آوری و بررسی مایع مغزی نخاعی در تشخیص موارد زیر کمک‌کننده است:
- عفونت‌های جدی باکتریایی، قارچی و ویروسی از جمله مننژیت، آنسفالیت و سیفلیس
- خونریزی در اطراف مغز (خونریزی ساب‌آراکنوئید)
- انواع خاصی از سرطان‌های مغزی و نخاعی
- برخی از شرایط التهابی سیستم عصبی مانند MS و گیلن‌باره
- شرایط خود‌ایمنی درگیرکننده سیستم عصبی مرکزی
- بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل
عوارض آزمایش LP
اگرچه تپ مایع مغزی‌نخاعی به طور کلی ایمن شناخته می‌شود، اما خطراتی نیز به همراه دارد. معمولا پزشک قبل از انجام این آزمایش عوارض احتمالی آن را برای بیمار و خانواده او توضیح می‌دهد. این خطرات عبارتند از:
سردرد بعد از انجام آزمایش تپ مایع مغزی‌نخاعی
حدود ۲۵ درصد از افرادی که تحت پونکسیون کمری قرار می‌گیرند، پس از آن به دلیل نشت مایعات به بافت‌های مجاور دچار سردرد می‌شوند. سردرد از انواع شایع عوارض کشیدن مایع نخاعی است. این سردرد معمولاً چند ساعت تا دو روز پس از نمونه‌گیری آغاز می‌شود و ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه همراه باشد. سردرد معمولا در هنگام نشستن یا ایستادن وجود دارد و پس از دراز کشیدن برطرف می‌شود. سردردهای بعد از آزمایش پونکسیون کمری می‌توانند از چند ساعت تا یک هفته یا بیشتر طول بکشند.
ناراحتی یا درد کمر
از عوارض نمونه برداری از آب نخاع درد در ناحیه کمر است. ممکن است پس از انجام آزمایش پونکسیون کمری، درد یا حساسیت در ناحیه کمر احساس شود. همچنین درد ممکن است به پشت پاها انتشار یابد.
خونریزی
به دنبال انجام آزمایش پونکسیون کمری، خونریزی ممکن است در نزدیکی محل ایجاد سوراخ یا به ندرت در فضای اپیدورال رخ دهد.
فتق ساقه مغز
کشیدن مایع نخاعی و برداشتن مقداری از مایع مغزی‌نخاعی با کاهش فشار بافت مغزی همراه است. به دنبال کشیدن مایع نخاعی از کمر، فشار در نخاع کاهش می‌یابد. در نتیجه افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل تومور مغزی یا سایر ضایعات فضاگیر می‌تواند منجر به فشرده شدن ساقه مغز پس از برداشتن نمونه‌ای از مایع مغزی‌نخاعی شود. برای جلوگیری از این عارضه نادر و بسیار خطرناک، اغلب قبل از پونکسیون کمری CT اسکن یا MRI انجام می‌شود تا وجود ضایعه فضاگیر مورد بررسی قرار گیرد. همچنین یک معاینه عصبی دقیق می‌تواند به رد وجود ضایعه فضاگیر کمک کند.
آزمایش پونکسیون کمری چگونه انجام می‌شود؟
قبل از پونکسیون کمری، پزشک سابقه پزشکی شما را می‌پرسد. در مرحله بعدی یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌شود. در ادامه، یک آزمایش خون برای بررسی انواع اختلال انعقادی تجویز می‌گردد. همچنین در راستای بررسی وجود ضایعه فضاگیر در مغز، پزشک احتمالا تصویربرداری از مغز را درخواست خواهد کرد.
ملاحظات غذایی و دارویی
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی دستورالعمل‌های خاصی در مورد غذا، نوشیدنی و داروها به شما می‌دهد. اگر از داروهای رقیق‌کننده خون یا سایر داروهای ضدانعقاد استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین، اگر به هر دارویی، مانند داروهای بی‌حس‌کننده (بی‌حس‌کننده‌های موضعی) حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
از آزمایش پونکسیون کمری چه انتظاری باید داشت؟
پونکسیون کمری (تپ مایع نخاعی) معمولاً در یک مرکز به صورت سرپایی یا در بیمارستان انجام می‌شود. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی در مورد خطرات احتمالی و هرگونه ناراحتی که ممکن است در طول عمل احساس کنید با شما صحبت خواهد کرد.
متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب در دکترنکست
قبل از عمل چه اقداماتی لازم است؟
ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمارستان بپوشید، اگرچه در برخی موارد ممکن است در حالی که لباس شخصی خود را پوشیده اید، این عمل انجام شود. چند موقعیت ممکن برای پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات) وجود دارد. معمولاً به پهلو دراز می‌کشید و زانوهایتان را به سمت قفسه سینه می‌کشید یا می‌نشینید و روی یک سطح ثابت به جلو خم می‌شوید. این موقعیت‌ها کمر شما را خم، فضاهای بین مهره‌های را باز و کار پزشک را برای وارد کردن سوزن آسان‌تر می‌کنند. محل مورد نظر ضدعفونی شده و با یک گاز استریل پوشانده می‌شود. برای یک نوزاد یا یک کودک خردسال، شخصی باید کودک را در موقعیتی مطلوب در طول عمل نگه دارد.
آنچه در طول عمل پونکسیون کمر اتفاق می‌افتد
قبل از وارد کردن سوزن، یک بی‌حس‌کننده موضعی به قسمت پایین کمر تزریق می‌شود تا ورود سوزن احساس نشود. در حین تزریق بی‌حسی موضعی ممکن است درد خفیفی احساس کنید. یک سوزن نازک و توخالی بین دو مهره پایینی (ناحیه کمر)، از طریق غشای نخاعی به کانال نخاعی وارد می‌شود. در این قسمت از عمل ممکن است در پشت خود احساس فشار کنید.
هنگامی که سوزن در جای خود قرار گرفت، ممکن است از شما خواسته شود که موقعیت خود را کمی تغییر دهید. فشار مایع مغزی‌نخاعی اندازه‌گیری، مقدار کمی مایع خارج و فشار دوباره اندازه‌گیری می‌شود. در مرحله بعدی سوزن برداشته شده و محل سوراخ با گاز استریل پوشانده می‌شود. عمل پونکسیون کمری معمولاً حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. ممکن است به شما توصیه شود که پس از اتمام عمل دراز بکشید.
گاهی ممکن است به عنوان راهنما در حین پونکسیون کمری در نوزادان و کودکان خردسال، از سونوگرافی استفاده شود. سونوگرافی می‌تواند به جلوگیری از فرو بردن بیش از حد سوزن کمک کند.
بعد از عمل پونکسیون کمری چه اقداماتی لازم است؟
برای استراحت برنامه‌ریزی کنید. روزی که آزمایش پونکسیون کمری انجام می‌شود فعالیت‌های سنگین انجام ندهید. اگر شغل شما نیازی به فعالیت بدنی ندارد، می‌توانید به سر کار برگردید. در مورد محدودیت‌های بعد از عمل با پزشک خود صحبت کنید.
در صورت داشتن درد، مصرف مسکن می‌تواند کمک‌کننده باشد. یک داروی مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن می‌تواند به کاهش سردرد یا کمردرد کمک کند. اگر سردرد شما شدید شد، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
در تفسیر آزمایش LP چه مواردی بررسی می‌شود؟
نمونه‌های جمع‌آوری شده از مایع نخاعی برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. تکنسین‌های آزمایشگاهی هنگام بررسی مایع نخاعی موارد زیر را بررسی می‌کنند:
ظاهر عمومی
مایع نخاعی به طور معمول شفاف و بی‌رنگ است. اگر رنگ آن نارنجی، زرد یا صورتی باشد، ممکن است نشان‌دهنده خونریزی غیرطبیعی باشد. مایع نخاعی اگر سبز رنگ باشد، ممکن است عفونت یا وجود بیلی‌روبین را نشان دهد.
پروتئین (محتوای کل پروتئین و وجود پروتئین‌های خاص)
افزایش سطح پروتئین کل (بیش از ۴۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا بیماری التهابی باشد. مقادیر آزمایشگاهی خاص ممکن است از یک مرکز به مرکزی دیگر متفاوت باشد.
گلبول‌های سفید خون
مایع نخاعی معمولاً حاوی پنج گلبول سفید در هر میکرولیتر است. افزایش تعداد این گلبول‌ها ممکن است نشان‌دهنده عفونت یا شرایط دیگری باشد. مقادیر آزمایشگاهی خاص ممکن است از یک مرکز به مرکزی دیگر متفاوت باشد.
قند (گلوکز)
سطح پایین گلوکز در مایع نخاعی می‌تواند نشان‌دهنده عفونت، تومور یا شرایط دیگری باشد.
میکروارگانیسم‌ها
وجود باکتری، ویروس، قارچ یا سایر میکروارگانیسم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد.
سلول‌های سرطانی
وجود سلول‌های غیرطبیعی در مایع نخاعی، مانند سلول‌های تومور یا سلول‌های خونی نابالغ، می‌تواند نشان‌دهنده انواع خاصی از سرطان باشد.
نتایج آزمایشگاهی با اطلاعات به دست آمده در طول عمل پونکسیون کمری، مانند فشار مایع نخاعی، ترکیب می‌شود تا به تشخیص احتمالی کمک کند. پزشک شما معمولاً نتایج را در عرض چند روز در اختیار شما قرار می‌دهد. با این حال ممکن است این فرآیند بیشتر طول بکشد. در مورد زمان اعلام نتایج از پزشک یا مرکزی که در آن عمل پونکسیون کمری را انجام داده‌اید، سوال کنید.
سوالاتی را که می‌خواهید از پزشک خود بپرسید در نظر داشته باشید. از پرسیدن سؤالات دیگری که ممکن است بعدا برایتان پیش بیاید، دریغ نکنید، از جمله:
- بر اساس نتایج حاصل، مراحل آزمایشگاهی و درمانی بعدی چیست؟
- آیا عواملی وجود دارد که ممکن است بر نتایج این آزمایش تأثیر بگذارد و در نتیجه نتایج را تغییر داده باشد؟
- آیا نیاز به تکرار آزمایش در مقطع خاصی وجود دارد؟
جمع بندی
پونکسیون کمری نوعی آزمایش است که با کشیدن مایع نخاعی از کمر و تفسیر آزمایشگاهی آن انجام می‌شود. این آزمایش توسط پزشک مجرب و ماهر و به‌ویژه متخصص معز و اعصاب انجام شده و در علم پزشکی جایگاه مهمی دارد. نمونه مایع نخاعی با وارد کردن سوزن در فضای بین دو مهره و سپس نخاع و کشیدن مقدار مشخصی مایع انجام می‌شود. این آزمایش اگر چه تهاجمی بوده اما به طور کلی ایمن است. عوارضی به طور بالقوه ممکن است به دنبال انجام آزمایش lp اتفاق بیفتد. از جمله این عوارض می‌توان به سردرد و سرگیجه، درد کمر در ناحیه ورود سوزن و فتق ساقه مغز اشاره کرد.
آزمایش تپ مایع نخاعی در تشخیص بسیاری از شرایط پزشکی تهدیدکننده حیات نقش مهمی دارد. این آزمایش برای تشخیص انواع مننژیت از جمله باکتریایی و قارچی، بررسی بدخیمی‌های دستگاه عصبی و انواع بیماری درگیرکننده سیستم عصبی از جمله سندرم گیلن‌باره و MS کاربرد دارد.
برای دریافت اطلاعت بیشتر و دریافت پاسخ سوالات خود از طریق drnext.ir، و از طریق نوبت دهی آنلاین، رزرو نوبت متخصص ارتوپدی و متخصص مغز و اعصاب را انجام دهید.
