اگر شما از آن‌دسته افرادی هستید که دوره‌های سیکل قاعدگی‌شان با تاخیر آغاز می‌شود یا نظم زمانی خودش را از دست داده است، لازم است به سندرم تخمدان پلی کیستیک شک کنید. سندرم تخمدان پلی کیستیک از اختلالات هورمونی نسبتا شایع بین زنان است. این اختلال که با نام اختصاری (pcos) شناخته می‌شود، اشاره به تجمع فولیکولهای جامانده از رشد دارد. تجمع این فولیکولهای رشدنایافته در کنار هم، منجر به ایجاد کیست‌هایی در تخمدان می‌شود. اگر دانستنی‌هایتان در باب تخمدان پلی کیستیک کم است، مطالعه این مطلب از دکترنکست می‌تواند برای‌تان مفید باشد. ما در این مقاله، ضمن بررسی چرایی این اختلال هورمونی، به روش‌های درمانی آن هم خواهیم پرداخت.
سندروم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
قبل از اینکه بخواهیم به چیستی و چگونگی سندرم تخمدان پلی کیستیک بپردازیم، لازم است نگاهی کوتاه به فرایند سیکل قاعدگی داشته باشیم. حتما می‌دانید که هر ماه، تعداد محدودی فولیکول در فضای داخل تخمدان شروع به رشد می‌کنند. از میان فولیکولهای رشدیافته در فضای تخمدان، یکی از آن‌ها انتخاب می‌شود. با انتخاب این فولیکول، رشد سایر فولیکول‌ها در تخمدان متوقف می‌شود.
در این شرایط، لازم است هورمون استروژن در بدن زنان، به میزان مشخصی ترشح شود تا فرایند تخمک‌گذاری با موفقیت انجام شود. همینجا را باید نقطه آغاز سندروم تخمدان پلی کیستیک دانست. جایی که استروژن در بدن زنان به دلایل متعدد به میزان کافی ترشح نمی‌شود. در نتیجه، فولیکولهای جامانده از رشد، تجمعی به‌نام کیستها را در فضای داخل تخمدان تشکیل می‌دهند. در نهایت، این کیستها با تولید هورمون آندروژن در بدن مشکلات متعددی را در سیکل قاعدگی ایجاد می‌کنند.
علت ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک
دلایل ابتلا به این سندرم در زنان هنوز ناشناخته است؛ اما گمان پزشکان و متخصصان بر این است که عوامل زیر می‌توانند زمینه را برای ابتلا به این اختلال هورمونی فراهم کنند.
عدم تعادل هورمونی
اصلی‌ترین فاکتور در بروز تخمدان پلی کیستیک عدم تعادل هورمونی است. همان‌طور که می‌دانید، تعداد کمی هورمون مردانه تحت عنوان آندروژن در بدن زنان تولید می‌شود. در شرایطی که هورمون‌های مردانه نظیر تستوسترون در بدن زنان از میزان مشخصی بیشتر شود، علائم مرتبط با پلی کیستیک ظاهر میشوند. عدم تعادل هورمونی به همینجا ختم نمی‌شود. تولید بیش از اندازه آندروژن در بدن، ضمن ایجاد اختلال در فرایند تخمک‌گذاری، مانع ترشح کافی پروژسترون در زنان می‌شود.
مقاومت انسولینی
از دیگر فاکتورهای کلیدی در بروز pcos مقاومت بدن در برابر انسولین است. انسولین رسالت قند رسانی به سلول‌ها را در بدن بر عهده دارد. زمانی که بدن به انسولین مقاومت نشان دهد، سطح قند خون در بدن به دلیل عدم ورود به سلول‌ها افزایش پیدا می‌کند. در این شرایط، بدن برای مقابله با قند اضافی، اقدام به تولید بیشتر انسولین می‌کند. تجمع انسولین در بدن، ضمن افزایش تولید آندروژن، منجر به ایجاد اختلال در فرایند تخمک‌گذاری می‌شود.
وراثت
از آنجایی که احتمال ابتلا در افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک است، دوبرابر می‌شود، می‌توان وراثت را در این اختلال موثر دانست.
التهاب
از دیگر دلایل ابتلا به pcos وجود التهاب خفیف در بدن است. وجود التهابات خفیف در زنان، می‌تواند با تحریک‌کردن تخمدان‌ها به تولید آندروژن در بدن، زمینه را برای بروز این اختلال هورمونی فراهم کند.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
از نشانه‌ها و علائم تخمدان پلی کیستیک باید به موارد زیر اشاره کرد:
- قاعدگی‌های نامنظم؛
- وجود تخمدان‌های بزرگ با کیستهای متعدد؛
- سطح بالای آندروژن در بدن.
سه نشانه بالا از جمله علائم اصلی ابتلا به این اختلال هورمونی هستند. از دیگر علائمی که ناشی از تولید آندروژن و انسولین اضافی در بدن است، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بروز آکنه و جوش روی پوست؛
- نازک‌شدن تارهای مو و ریزش آن؛
- افزایش رشد موهای زائد در بدن؛
- افزایش چاقی و اضافه‌وزن، به‌ویژه در ناحیه شکم؛
- ظاهر‌شدن لکه‌های تیره در نواحی مختلف بدن (عموما در نواحی مانند زیر گردن، زیر بغل، کشاله ران یا زیر سینه‌ها مشاهده میشوند).
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک
از جمله عوارضی که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک را تهدید می‌کنند، می‌توان از موارد زیر نام برد:
- مشکلات مرتبط با بارداری نظیر سقط جنین، زایمان زودرس یا ناباروری؛
- افزایش ریسک ابتلا به دیابت بارداری یا دیابت نوع 2؛
- افزایش احتمال ابتلا به آسیب‌های کبدی؛
- افزایش ریسک ابتلا به مشکلات قلبی عروقی؛
- ابتلا به اختلالات روحی نظیر افسردگی، اضطراب یا اختلال خوردن؛
- افزایش احتمال ابتلا به سرطان رحم؛
- تجربه وقفه تنفسی (آپنه) در خواب.
روش تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
مشترک‌بودن علائم تخمدان پلی کیستیک با سایر بیماری‌های زنان، فرایند تشخیص دقیق این اختلال را دشوار کرده است. بااین‌حال، اولین گام بعد از مشاوره آنلاین با دکتر زنان یا مراجعه حضوری به متخصص، معاینه فیزیکی جهت ارزیابی علائم مرتبط با pcos خواهد بود. معاینه فیزیکی با هدف بررسی سلامت اندام تناسلی و ارزیابی علائم مرتبط با pcos صورت می‌پذیرد. بعد از گرفتن شرح‌حال و انجام معاینات بالینی، آزمایش‌های زیر به‌منظور ارزیابی دقیق‌تر تجویز میشوند:
- سونوگرافی (با هدف بررسی اندازه تخمدان و مشاهده کیستها در آن انجام می‌شود)؛
- آزمایش خون (تشخیص عدم تعادل هورمونی در بدن با انجام آزمایش خون کاملا امکان‌پذیر خواهد بود).
خیلی سریع و راحت در محل مورد نظر شما بادکترنکست
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان تخمدان پلی کیستیک آخرین موضوعی است که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود. تجربه‌های بالینی در حوزه پزشکی، این را به ما ثابت کرده است که هیچ روشی برای درمان قطعی تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد. درعین‌حال، می‌توان به کمک مجموعه راهکارهایی، علائم و نشانه‌های این اختلال را تحت مدیریت و کنترل خود درآورد. از جمله راهکارهای درمانی که با توجه به سن افراد، شدت و نوع علائم تجویز میشوند عبارتند از:
تغییر در سبک زندگی
ترکیب رژیم غذایی سالم به همراه انجام فعالیت‌های بدنی، ستون اصلی در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری است. مطالعات حاکی از این است که کاهش 10 درصدی وزن بدن، ضمن تنظیم سیکل قاعدگی، موجب بهبود و تسکین علائم مرتبط با pcos می‌شود. بنابراین، انجام فعالیت‌های بدنی در طول هفته، موثرترین گامی است که می‌توانید با آن به مقابله علیه این اختلال هورمونی برخیزید. از طرفی، داشتن رژیم غذایی سالم، ضمن کمک به کاهش وزن، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت را از شما دور می‌کند. توصیه می‌شود در رژیم‌های غذایی خود به نکات زیر توجه کافی داشته باشید:
- عدم مصرف خوراکی‌هایی با کربوهیدرات ساده؛
- مصرف غذاهایی با خاصیت ضد التهابی؛
- مصرف مکمل‌های غذایی نظیر قرص آهن؛
- مصرف کامل میوه و سبزیجات؛
- پرهیز از مصرف زیاد کافئین.
دارودرمانی
از دیگر روش‌های رایج در درمان pcos دارودرمانی است. شایان ذکر است که فرایند دارودرمانی متناسب با هدف بیمار انجام می‌پذیرد. در مواردی که هدف افراد از درمان، تسکین علائم و تنظیم سیکل قاعدگی باشد، دارودرمانی به شکل زیر انجام می‌شود:
- مصرف داروهای ضد بارداری؛
- مصرف داروهای کنترل‌کننده دیابت؛
- مصرف داروهای آنتی‌آندروژن؛
- مصرف پروژستین‌ها؛
- تجویز داروهای مختلف با هدف کنترل سایر علائم نظیر آکنه یا کاهش رشد موهای زائد در بدن.
همان‌طور که گفته شد، در افراد مبتلا به pcos فرایند تخمک‌گذاری دچار اختلال شده و در نهایت، ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی در باروری آن‌ها شود. در شرایطی که هدف بیمار از انجام اقدامات درمانی، اصلاح فرایند تخمک‌گذاری و باروری باشد، دارودرمانی به‌صورت زیر انجام می‌شود:
- مصرف داروهای آنتی استروژن؛
- مصرف داروهای مهارکننده آروماتاز؛
- تجویز آنالوگ‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین.
البته بدیهی است که نوع و میزان هر دارو، با توجه به شرایط بیمار و تجویز و تشخیص پزشک، می‌تواند متفاوت باشد. پس بدون مشورت با پزشک، هرگز خودسرانه از دارویی استفاده نکنید.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
روش‌های خانگی در درمان pcos
همراه‌شدن سندرم تخمدان پلی کیستیک و ریزش مو، لزوم پرداختن به روش‌های خانگی را ایجاب می‌کند. از جمله روش‌های موثر برای رفع مشکل ریزش مو، می‌توان از موارد زیر یاد کرد:
- مصرف مکمل‌ها نظیر زینک و بیوتین؛
- مصرف قرص‌های تقویت‌کننده مو؛
- استفاده از شامپوهای ضد ریزش مو.
جراحی
در مواردی که داروها شما را به مسیر درمانی مورد نظرتان هدایت نکنند، جراحی می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای درمان pcos باشد.
روان‌درمانی
عموما افراد مبتلا به سندروم پلی کیستیک از اضطراب و افسردگی زیادی رنج می‌برند. این اضطراب و افسردگی، با مشکلات باروری در زنان افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند. بنابراین، انجام روان‌درمانی در کنار سایر درمان‌های پزشکی، کاملا ضرورت پیدا می‌کند.
جمع بندی
سندرم تخمدان پلی کیستیک از جمله اختلالات هورمونی شایع میان زنان است. این اختلال که اغلب خود را به‌شکل قاعدگی‌های نامنظم یا مشکلات باروری نشان می‌دهد، در نتیجه به‌هم‌خوردن تعادل هورمون‌ها در بدن اتفاق می‌افتد. در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای این عارضه در دنیای پزشکی کشف نشده است. بااین‌حال، می‌توان با تکیه بر راهکارهای خانگی نظیر سبک زندگی سالم، رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت‌های بدنی، این بیماری را مدیریت و کنترل کرد.
منابع:
