سندرم استکهلم (Stockholm syndrome) یک مکانیسم مقابله با موقعیت گروگان گرفته‌شدن یا سوءاستفاده است. افراد در طول زمان احساسات مثبتی نسبت به گروگان‌گیر یا سوءاستفادهکننده خود پیدا می‌کنند. در دنیای امروزی، سندرم استکهلم در روابط زناشویی، عاطفی، کاری، دوستانه و بسیاری از شرایط دیگر رخ می‌دهد.
در مطالب گذشته مجله سلامت دکترنکست به موضوع تمایل به خودکشی پرداخته شد؛ در این مقاله دقیقا به چیستی سندرم استکهلم، دلیل نام‌گذاری آن، انواع موقعیت‌هایی که ممکن است منجر به ابتلای فرد به این سندرم شود و همچنین روش‌های درمان آن می‌پردازیم. برای اینکه اطلاعات کاملی در مورد این سندرم به‌دست آورید تا آخر مقاله همراه ما باشید.
سندرم استکهلم چیست؟
سندرم استکهلم یک پاسخ روانی به گروگان‌شدن است. افراد مبتلا به این سندرم با گروگان‌گیرهای خود ارتباط برقرار می‌کنند و حتی شروع به همدردی با آنها خواهند کرد. امروزه این سندروم علاوه بر گروگان‌گیری، شامل شرایط مختلف دیگری است که در آن پیوندی بین آزاردهنده و فرد مورد آزار وجود دارد.
بسیاری از متخصصان احساسات مثبت شخص مورد آزار نسبت به آزاردهنده را یک پاسخ روانشناختی و مکانیزم مقابله می‌دانند که فرد از آن برای زنده ماندن استفاده می‌کند. این سندرم در همه افراد ایجاد نمی‌شود و محققان هنوز دلیل اینکه چرا این سندرم در بعضی رخ می‌دهد اما در تعدادی دیگر نه، پی‌‌نبرده‌اند.
تاریخچه سندرم استکهلم
استکهلم شهری در کشور سوئد است؛ اما چرا اسم شهر استکهلم سندرم باشد؟ نام این سندرم از یک حادثه سرقت از بانک در سال 1973 در استکهلم سوئد گرفته شده است. در طول درگیری شش روزه با پلیس، بسیاری از کارمندان گروگان بانک نسبت به سارقان ابراز همدردی کردند. حتی پس از آزادی، برخی از کارمندان از شهادت علیه سارقان بانک در دادگاه خودداری کردند و حتی برای دفاع از آنها پول جمع‌آوری کردند. یک جرم‌شناس و روان‌پزشک که این رویداد را بررسی می‌کرد، اصطلاح «سندرم استکهلم» را برای توصیف همدردی که برخی از کارمندان بانک نسبت به سارقان نشان دادند، معرفی کرد.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
علائم سندرم استکهلم
سندرم استکهلم با سه اتفاق یا علامت مشخص می‌شود. در نشانه اول، فرد گروگان احساسات مثبتی نسبت به آدم‌ربا دارد. در علامت دوم، شخص گروگان نسبت به پلیس یا افرادی که در تلاش برای آزادیش هستند، احساسات منفی دارد و در این شرایط از همکاری علیه آدم‌ربا خودداری می‌کند. همچنین در نشانه سوم، گروگان شروع به درک انسانیت گروگان‌گیر می‌کند و حتی معتقد است که هر دو اهداف و ارزش‌های یکسانی دارند.
این احساسات به‌دلیل موقعیت عاطفی است که در طول یک گروگان‌گیری رخ می‌دهد. برای مثال، افرادی که ربوده یا به گروگان گرفته می‌شوند، اغلب از سوی گروگان‌گیر خود احساس خطر می‌کنند؛ اما برای زنده‌ماندن به آنها متکی هستند. اگر فرد آدم‌ربا با آنها کمی مهربان باشد، احتمالا به‌دلیل این دلسوزی، نسبت به گروگان‌گیر خود احساسات مثبتی پیدا می‌کنند. با گذشت زمان، این درک تغییر می‌کند و نحوه نگرش گروگان نسبت به فردی که او را گروگان گرفته است، تغییر می‌کند.
سندرم استکهلم در دنیای امروزی
اگرچه تحقیقات زیادی در مورد سندرم استکهلم صورت نگرفته است و بسیاری از افراد این سندرم با گروگان‌گیری یا آدم‌ربایی می‌شناسند؛ اما این سندرم در بعضی شرایط دیگر هم رخ می‌دهد. در ادامه برخی شرایط دیگر که منجر به این سندرم می‌شود، اشاره کرده‌ایم:
- آزار جنسی، جسمی و عاطفی: بر اساس منابع معتبر، افراد که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، احتمالا وابستگی عاطفی با سوءاستفادهکننده خود ایجاد کنند. آزار جنسی، جسمی و عاطفی می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد. در طول این مدت، ممکن است یک فرد احساسات مثبت یا همدردی با فرد متجاوز ایجاد کند. در بعضی از موارد افرادی که قربانی خشونت خانگی هستند به این سندرم هم دچار می‌شوند.
- مربیگری ورزشی: ورزش کردن یک راه عالی برای ایجاد مهارت‌ها و روابط مختلف باشد؛ اما متاسفانه، برخی از این روابط می‌توانند در نهایت منفی باشند. در بعضی موارد سخت‌گیری شخص مربی می‌تواند توهین‌آمیز شوند؛ اما احتمالا ورزشکار تلقی کند که رفتار مربی‌شان به نفع خودش است. طبق یک مطالعه در سال 2018، این سخت‌گیری می‌تواند به سندرم نوع استکهلم تبدیل شود.
- کودک آزاری: در این شرایط، اغلب فرد سوءاستفادهکننده قربانی خود را به آسیب و حتی مرگ تهدید می‌کند. کودک قربانی در تلاش است از ناراحت‌کردن طرف مقابل خود جلوگیری کند و در مقابل سوءاستفادهکننده احتمالا مهربانی از خود نشان دهد. البته این وضعیت بیشتر کودک را گیج می‌کند و درک ماهیت منفی رابطه سخت می‌شود.
- سندرم استکهلم سازمانی: این نوع سندرم زمانی رخ می‌دهد که کارمندان مدت زیادی در سازمان کار می‌کنند و نسبت به آن وفادار می‌شوند. در این شرایط شخص کارفرما از این وفاداری کارمندان خود سوءاستفاده و حتی با آنها بدرفتاری می‌کند.
- قاچاق جنسی: افرادی که قاچاق می‌شوند اغلب برای غذا و آب به سوءاستفادهکننده خود نیاز دارند. زمانی‌که سوءاستفادهکننده نیاز فرد را فراهم می‌کند، قربانی شروع به ایجاد احساسات مثبت نسبت به طرف مقابل خود می‌کند. حتی قربانی ممکن است از ترس انتقام‌جویی از همکاری با پلیس خودداری کند.
درمان سندرم استکهلم
سندرم استکهلم درمان دارویی خاصی ندارد و بیشتر از روان‌درمانی برای درمان آن استفاده می‌شود. اگر این احساس را دارد که شما یا شخصی از نزدیکانتان به این سندرم مبتلا شده است، می‌توانید از مشاوره کمک بگیرید. در کوتاه مدت، مشاوره یا درمان روانشناختی به کاهش مشکلات مانند اضطراب و افسردگی کمک می‌کند. همچنین روان‌درمانی طولانی مدت می‌تواند به شما یا یکی از نزدیکانتان در بهبودی کمک کند.
در حالت کلی روش درمان سندرم استکهلم بدین صورت است که روانشناسان و روان‌درمانگران می‌توانند مکانیسم‌های مقابله‌ای را به فرد آموزش دهند تا دلیل اتفاق را بفهمد و چگونه می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد. البته اگر علائم خاصی داشته باشد، احتمالا پزشک داروهایی را برای کمک به خواب یا کاهش اضطراب یا افسردگی فرد تجویز کند.
جمع بندی
سندرم استکهلم یک استراتژی مقابله‌ای است. افرادی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند یا ربوده می‌شوند، احتمالا به آن مبتلا شوند. در این موقعیت‌ها ترس یا وحشت رایج‌تر است؛ اما برخی از افراد شروع به ایجاد احساسات مثبت نسبت به گروگان‌گیر یا سوءاستفادهکننده خود می‌کنند. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان این سندرم را تجربه کرده باشید در ایجاد احساسات مثبت نسبت به فرد متجاوز مقصر نیستید. احساس فرد روشی قابل درک برای کنار آمدن و زنده‌ماندن در مواجهه با اتفاق است. در صورتی‌که این مشکل برای شما یا یکی عزیزان‌تان به‌وجود آمده است، یک روانشناس آنلاین می‌تواند به بهبودی‌تان کمک کند.
منابع:
