بهترین روش ترک متادون بدون درد

متادون: شمشیر دو لبه

متادون جزو دسته داروهای افیونی است که پزشکان آلمانی در سال ۱۹۳۹ برای اولین بار آن ساختند و در سال ۱۹۴۱ آن را ثبت کردند. زمانی که متادون به آمریکا رسید، پزشکان از آن برای تسکین درد‌های شدید استفاده می‌کردند. امروزه ممکن است متادون به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی ترک اعتیاد به هروئین یا مخدرها مصرف شود. متادون بر روی همان گیرنده‌های مواد افیونی مانند مورفین و هروئین اثر می‌کند و علائم ترک را در صورت اعتیاد به این مواد، کاهش می‌دهد. اگرچه این دارو نسبت به سایر مواد مخدر ایمن‌تر است، اما مصرف آن باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد چون می‌تواند منجر به اعتیاد یا سو‌ء استفاده شود.

استفاده از متادون با هدف تسکین درد توسط پزشکان به‌علت هزینه نسبتا کم و تاثیر طولانی این ماده باعث شده افراد بیشتری نسبت به قبل در معرض متادون قرار گیرند، از جمله افراد زیادی که در گذشته در معرض داروهای مخدر قرار نگرفته‌اند. این موضوع باعث افزایش اعتیاد به متادون و همچنین دسترسی آسان به آن به عنوان یک ماده مورد سوء استفاده شده است.

نحوه عملکرد متادون

متادون نحوه واکنش مغز و سیستم عصبی شما به درد را تغییر می‌دهد تا احساس آرامش کنید. اثرات آن کندتر از سایر مسکن‌های قوی مانند مورفین است. اگر شما در اثر جراحت، جراحی یا بیماری طولانی مدت درد زیادی دارید، ممکن است پزشک برای شما متادون تجویز کند. همچنین از سرخوشی مواد مخدر مانند کدئین، هروئین، هیدروکودون، مورفین و اکسی کدون جلوگیری می‌کند. متادون می‌تواند احساس مشابهی ایجاد کند و شما را از داشتن علائم ترک باز دارد. 

بیشتر بدانید: همه چیز درباره مورفین

مزایا و معایب درمان نگهدارنده متادون

درمان نگهدارنده متادون (MMT: Methadone Maintenance Therapy) اساس درمان اعتیاد به مواد افیونی بوده و فواید متعددی را ارائه می‌دهد. به افراد ثبات بیشتری می‌دهد، خطر مصرف بیش از حد را کاهش می‌دهد و یک محیط ساختاریافته برای بهبودی فراهم می‌کند. با این حال، سنجیدن این مزایا در برابر معایب احتمالی بسیار مهم است.

در حالی که درمان نگهدارنده متادون به افراد کمک می‌کند تا زندگی قابل پیش بینی و عملکرد بیشتری داشته باشند، لازم است بدانیم که وابستگی به متادون می‌تواند به مانعی برای بهبودی کامل تبدیل شود. برخی افراد ممکن است متوجه شوند که یک اعتیاد را با اعتیاد دیگری مبادله کرده‌اند و این امر نیاز به یک برنامه سنجیده شده برای ترک نهایی دارد.

اعتیاد به متادون

در حالی که متادون به عنوان راهی برای ترک اعتیاد و کاهش میل مصرف سایر مواد مخدر استفاده می‌شود، یک داروی بسیار کنترل شده با ویژگی‌های بالقوه اعتیادآور است. افرادی که شروع به استفاده از متادون برای غلبه بر اعتیاد به هروئین می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای سوء استفاده قرار دارند، زیرا قبلاً سابقه وابستگی به مواد افیونی دارند. برخی از معتادان در واقع متادون را به عنوان ماده انتخابی خود ترجیح می‌دهند. هر زمانی که فردی بیش از مقداری که برایش تجویز شده متادون مصرف کند یا بدون نسخه از آن استفاده کند، در واقع از دارو سوء استفاده می‌کند.

متادون اثرات سرخوشی هروئین یا مورفین را ایجاد نمی‌کند زیرا برای ترک این مواد طراحی شده است. این دارو برای جلوگیری از احساسات لذت‌بخش دیگر مواد افیونی فرموله شده است. اگر فردی که تحت درمان با متادون قرار می‌گیرد، با استفاده از هروئین قصد ایجاد سرخوشی و لذت داشته باشد، متادون اثرات سرخوشی هروئین (و سایر مواد افیونی) را مسدود می‌کند. با این حال، متادون برخی از اثرات سرخوشی را دارد اما محدود است. 

از آنجایی که متادون به‌عنوان یک داروی طولانی اثر طراحی شده است، می‌تواند خیلی سریع در بدن تجمع پیدا کند و این بدان معناست که مصرف حتی یک دوز بیشتر از مقدار تجویز شده می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد شود. استفاده از متادون خطرناک است، مگر اینکه توسط یک پزشک متخصص به‌دقت نظارت شود. سوء استفاده یا اعتیاد به متادون می‌تواند منجر به عواقب بسیار جدی شود.

 بهترین راه ترک متادون 

همانطور که گفته شد متادون به عنوان بخشی از پروتکل ترک اعتیاد مواد افیونی استفاده می‌گردد. در این برنامه ترک اعتیاد، مرحله چهارم مرحله جدا شدن تدریجی و ختم درمان و در واقع مرحله ترک متادون است. در مرحله ترک متادون یک قاعده کلی وجود دارد که این است: «هر چه کاهش دوز آهسته‌تر باشد بهتر است پس بهتر است به‌فکر ترک یکدفعه متادون نباشید». این مهم‌ترین نکته برای ترک متادون در خانه است.

کاهش دوز تدریجی

میزان کاهش توصیه شده در ابتدا حدود ۵ تا ۱۰ میلی گرم در ماه است. پس از کاهش دوز در انتهای ماه وضعیت فرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در صورتی که وضعیت فرد ثابت بود و کاهش دوز منجر به علائم ترک متادون نشده بود می‌توان کاهش دوز بعدی را اعمال کرد. به‌طور معمول کاهش دوزهای اولیه تاثیر کمتری برای کارکردهای فردی، روانی و اجتماعی بیمار دارد اما با کمتر شدن دوز به زیر ۵۰ میلی‌گرم، معمولا فرآیند کاهش دوز باید آهسته‌تر پیش برود. در این مرحله کاهش ماهانه حدود ۲.۵ تا ۵ میلی‌گرم در ماه توصیه می‌شود. به همین ترتیب در دوز‌های کمتر از ۳۰ میلی‌گرم، کاهش دوز ۱ تا ۲.۵ میلی‌گرم در ماه مورد قبول است.

علائم ترک متادون

علائم ترک متادون می‌تواند هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی ظاهر شود. علائم فیزیکی رایج عبارتند از:

• علائم شبه آنفولانزا: ممکن است افراد علائمی شبیه آنفولانزا مانند دردهای عضلانی، خستگی و لرز را تجربه کنند.
• ناراحتی گوارشی: تهوع، استفراغ و اسهال در طول ترک متادون مکرراً اتفاق میفتد.
• بی‌خوابی: مشکل در خواب یا بی‌خوابی یک علامت رایج ترک است.

علائم روانشناختی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اضطراب و افسردگی: احساس اضطراب و افسردگی ممکن است در طول دوره ترک تشدید شود.
• نوسانات خلقی: نوسانات عاطفی، از تحریک‌پذیری تا سرخوشی، رایج هستند.

درک اینکه این علائم موقتی هستند و بخشی از سازگاری بدن با عدم وجود متادون ضروری است. دریافت حمایت از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، کمک گرفتن از کمپ ترک، دوستان و خانواده می‌تواند تا حد زیادی چالش‌ها پیش رو را کاهش دهد.

فرآیند کاهش دوز و ترک متادون در هر مرحله‌ای که بیمار یا درمانگر احساس بروز اثرات نامطلوب داشته باشند، باید متوقف شود. حتی ممکن است جهت کاهش این اثرات ناراحت‌کننده دوز متادون موقتا افزوده شود و کاهش دوز به بعد موکول گردد. بروز علائم زیر نشان می‌دهد که کاهش دوز متادون نباید ادامه پیدا کند و بهتر است دوز دارو به اندازه ماه قبل ثابت بماند: 

• وسوسه و تمایل زیاد و آزاردهنده به مصرف مواد
• بروز علائم محرومیت شدید که بیشتر از ۳ روز طول بکشد
• مصرف مواد افیونی
• مصرف سایر مواد مخدر
• تغییرات خلق مثل پرخاشگری و عصبانیت و حتی افسردگی
• احساس خستگی و کاهش انرژی
• مشکلات شدید خواب
• مشکل در عملکرد شغلی فرد
• بروز افکار خودزنی یا آسیب به دیگران
• بروز علائم ترک افیونی مثل سندرم پای بی‌قرار، پرش عضلانی، اشکال در انزال و نعوظ

زمانی که بیمار دچار چنین علائمی شد باید کاهش دوز متوقف شود و دوز نگهدارنده در همان حداقل دوزی که منجر به بروز علائم فوق نمی‌شود، باقی بماند. هیچ‌گونه محدودیت زمانی برای ادامه این دوز وجود ندارد و تا زمانی که بیمار بتواند دوزهای پایین‌تر را تحمل کند، باید دوز قبلی ادامه پیدا کند.

جدول زمانی ترک متادون

در صورت ترک یکدفعه متادون، روند ترک برای همه یکسان نیست و زمان‌بندی می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، این روند را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

1. مرحله اولیه (روزهای 1-3): علائم معمولاً در عرض 24-36 ساعت پس از آخرین دوز متادون شروع می‌شود و در حدود روز سوم به اوج خود می رسد.
2. مرحله حاد (روزهای 4-14): شدت علائم ممکن است در این دوره به اوج خود برسد، از جمله ناراحتی فیزیکی و ناراحتی روانی که این روزها در واقع سخت ترین روز ترک متادون است.
3. مرحله پس از حاد (بعد از روز 14): در حالی که علائم جسمی ممکن است شروع به فروکش کنند، علائم روانی و میل و هوس به مصرف مواد ممکن است برای مدت طولانی باقی بماند.

درک این زمان‌بندی می‌تواند به افراد کمک کند تا چالش‌هایی را که ممکن است در مراحل مختلف ترک یکدفعه متادون با آن مواجه شوند، پیش‌بینی کنند.

عوارض متادون

عوارض جانبی متادون مشابه عوارض مرتبط با سایر داروهای مخدر است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بی‌قراری
• ناراحتی معده یا استفراغ
• تنفس آهسته
• خارش پوست
• تعریق شدید
• یبوست
• مشکلات جنسی
• افزایش وزن
• تغییرات خواب
• تغییرات اشتها
• سردرد
• دل درد
• خشکی دهان
• گرگرفتگی
• تغییرات خلق‌و‌خو
• مشکلات بینایی

برخی از عوارض جدی‌تر که نیازمند تماس با فوری با پزشک هستند عبارتند از:

• مشکل در تنفس
• غش کردن یا احساس سبکی سر
• کهیر یا بثورات پوستی
• تورم لب‌ها، زبان، گلو یا صورت
• درد قفسه سینه یا ضربان قلب سریع
• توهم یا گیجی
• تشنج
• صدای خشن
• مشکل در بلع
• خواب آلودگی شدید
• دوره‌های قاعدگی غیر معمول

بیشتر بدانید: متادون؛ موارد مصرف، عوارض و تداخلات دارویی

مدیریت درد در ترک متادون

تحمل به مواد مخدر آستانه درد در افراد وابسته به این مواد را پایین می‌آورد. درد فرد مصرف‌کننده متادون معمولاً به درمان تسکین درد با مواد افیونی مقاوم‌تر است. در صورت وجود درد در این افراد ارزیابی کامل جهت شناسایی علت درد و سپس اقدام به درمان ضروری است.  برای دردهای حاد خفیف تا متوسط می‌توان از مسکن‌های غیر اپیوئیدی مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها) مثل ناپروکسن، دیکلوفناک و … به صورت، خوراکی، شیاف یا حتی تزریقی استفاده کرد. شواهدی مبنی بر تحمل متقاطع بین متادون و داروهای بی‌حسی وجود دارد. به این ترتیب افراد مصرف‌کننده متادون ممکن است به دوزهای بیشتری از داروهای بی‌حس‌کننده در جراحی‌های کوچک یا اقدامات دندانپزشکی نیاز داشته باشند.

درد مزمن در افراد مصرف‌کننده متادون ممکن است آن‌ها به مصرف داروهای مسکن اپیوئیدی مثل ترامادول و استامینوفن کدئین بکشاند که خود خطر وابستگی دارد. در قدم اول باید درد مزمن ارزیابی گردد و علت‌های احتمالی آن شامل علل جسمی یا روان‌شناختی شناسایی شوند. پس از تصحیح علت زمینه‌ای، کنترل درد با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها) و درمانی‌های غیردارویی مثل فیزیوتراپی انجام می‌گیرد.

بیشتر بدانید: همه چیز درباره قرص ترامادول

داروی گیاهی برای ترک متادون 

هنگامی که دنبال داروی گیاهی برای ترک متادون یا مدیریت فرآیند ترک می‌گردید، مهم است توجه داشته باشید که داروهای گیاهی جایگزین توصیه‌های پزشکی نیستند و اثربخشی آن‌ها می‌تواند در بین افراد متفاوت باشد. علاوه بر این، ایمنی و تداخلات بالقوه مکمل‌های گیاهی با داروها، از جمله متادون، باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرد.

• گل ساعتی (Passiflora incarnata): گل ساعتی که به خاطر خواص آرام بخش خود شناخته می‌شود، به طور سنتی برای کاهش اضطراب و بهبود خواب استفاده می‌شود و ممکن است برای افرادی که در حین ترک متادون دچار بی‌قراری می‌شوند، مفید باشد.
• جینسینگ: جینسینگ یکی از محبوب‌ترین مکمل‌هاست. استفاده از داروهای گیاهی برای اعتیاد به مواد افیونی چیز جدیدی نیست و طب چینی هزاران سال است که از جینسینگ به این منظور بهره گرفته است.

جمع‌بندی

متادون یک ماده مخدر ساختگی است که عمدتاً برای مدیریت درد و به ویژه در برنامه‌های ترک اعتیاد به مواد افیونی استفاده می‌شود. در حالی که ثابت شده است این ماده در کاهش علائم ترک و هوس موثر است، اما شناخت ماهیت دوگانه آن ضروری است چرا که هم به عنوان یک درمان و هم به عنوان منبع بالقوه وابستگی عمل می‌کند. ترک متادون یک تصمیم مهم است که نیاز به برنامه ریزی دقیق، حمایت و تعهد و از همه بیشتر صبر دارد. ترک یکدفعه و ناگهانی متادون ممکن است بسیار خطرناک باشد. بنابراین در صورتی که قصد ترک متادون را دارید از کلینیک ترک اعتیاد کمک بگیرید یا در صورت نیاز به مشورت، از خدمات نوبت دهی پزشکان عمومی استفاده کنید.

منابع:

stonegatecenter، american addiction centers، webmd، incas.tums