قطعا سفر موقعیت مناسبی برای مسمومیت غذایی نیست. اما حتما این تجربه را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کرده‌اید. مسمومیت در سفر چرا رخ می‌دهد؟ علت اسهال و تهوع مسافرت چیست؟ چرا در سفر دچار مسمومیت غذایی می‌شویم و آیا راهی برای پیشگیری از آن وجود دارد؟ بهترین تغذیه برای مسمومیت غذایی کودکان و بزرگسالان چیست و چگونه باید این شرایط را مدیریت کرد؟
مسمومیت در سفر
گاستروانتریت که معمولاً به عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود، به عفونت دستگاه گوارش اشاره دارد و باعث التهاب معده و روده می‌شود. البته فارغ از نام مسمومیت غذایی، گاستروانتریت میتواند با عوامل غیر غذایی نیز مرتبط باشد. این عارضه اغلب با علائمی مانند اسهال، استفراغ، درد شکم و حالت تهوع مشخص می‌شود. در طول تعطیلات و سفر، زمانی که افراد به دور هم جمع می‌شوند و به مسافرت می‌روند، خطر ابتلا و گسترش مسمومیت غذایی میتواند افزایش یابد. در ادامه به بررسی و تشریح دلایل گاستروانتریت در طول تعطیلات، راه‌های مدیریت آن و روش‌های موثر برای جلوگیری از مسمومیت در سفر می‌پردازیم.
مسمومیت در سفر: علت چیست؟
عوامل مرتبط با غذا: مصرف غذا یا نوشیدنی‌های آلوده یکی از علل اصلی گاستروانتریت است. نگهداری نادرست غذا، پخت ناکافی، آلودگی تماسی غذا یا مصرف مواد غذایی که در دمای نامناسب رها شده‌اند میتواند منجر به رشد باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌هایی شود که باعث مسمومیت در سفر می‌شوند.
انتقال بیماری از فرد به فرد: تماس نزدیک با فرد مبتلا به عامل مسمومیت میتواند منجر به گسترش عفونت شود. این امر میتواند از طریق تماس مستقیم یا با لمس سطوح آلوده و سپس لمس دهان رخ دهد.
عوامل مرتبط با سفر: سفر در طول تعطیلات میتواند افراد را در معرض محیط‌های مختلف، غذاهای جدید و شرایط غیر بهداشتی قرار دهد. افزایش مواجهه با عوامل بیماری‌زا جدید میتواند خطر ابتلا به مسمومیت گوارشی در سفر را افزایش دهد.
عوامل بیماری زا مرتبط با مسمومیت در سفر
گاستروانتریت در درجه اول توسط عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین ویروس‌های مسئول گاستروانتریت عبارتند از:
نوروویروس: نوروویروس‌ها گروهی از ویروس‌های بسیار مسری بوده و یکی از علل شایع شیوع التهاب و مسمومیت گوارشی، به ویژه در مکان‌هایی مانند مدارس، کشتی‌های تفریحی و رستوران‌ها هستند.
روتاویروس: روتاویروس به طور عمده در نوزادان و کودکان خردسال تأثیر می‌گذارد.
سایر ویروس‌های کمتر رایجی که می‌توانند باعث مسمومیت گوارشی شوند عبارتند از آدنوویروس، آستروویروس و ساپوویروس.
عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علل مسمومیت گوارشی هستند. با این حال عفونت‌های باکتریایی نیز می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند. گاستروانتریت باکتریایی معمولاً در اثر مصرف غذا یا آب آلوده به باکتری‌هایی از جمله موارد زیر رخ می‌دهد:
سالمونلا: عفونت با سالمونلا معمولاً با مصرف مرغ آلوده، تخم مرغ و گوشت خام یا نیم پز همراه است.
کمپیلوباکتر: کمپیلوباکتر اغلب با مرغ نیم‌پز، شیر خام و آب آلوده منتقل می‌شود.
اشریشیا کلی (E. coli): سویه‌های خاصی از E. coli می‌توانند باعث مسمومیت گوارشی شدید شوند که معمولاً در اثر مصرف غذا یا آب آلوده ایجاد می‌شود.
شیگلا: شیگلا از طریق آلودگی دست یا مواد غذایی با مدفوع فرد آلوده و تماس آلودگی با دهان منتقل شده و اغلب با اقدامات بهداشتی ضعیف، غذای یا آب آلوده همراهی دارد.
هر دو عفونت ویروسی و باکتریایی می‌توانند باعث مسمومیت در سفر شوند. با این حال عفونت‌های ویروسی، به ویژه نورو ویروس و روتاویروس، شایع‌ترین عامل آن هستند. در صورت علائم شدید و تداوم بیماری، علی‌رغم اقدامات درمانی، تعیین علت دقیق مسمومیت گوارشی ضروری بوده که نیاز به آزمایش‌های تشخیصی خاصی دارد. این آزمایش‌ها توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی برای شناسایی ویروس یا باکتری خاص دخیل در بیماری انجام می‌شود.
مسمومیت در سفر: زمان شروع علائم
در مسمومیت غذایی بعد از چند ساعت علائم ظاهر می‌شود؟ مدت زمانی که طول میکشد تا علائم و نشانه‌های مسمومیت گوارشی ظاهر شوند بسته به علت عفونت میتواند متفاوت باشد. در مورد مسمومیت ویروسی، مانند نوروویروس، علائم معمولاً در عرض ۱ تا ۲ روز پس از مواجهه ظاهر می‌شوند، در حالی که برای روتاویروس، علائم معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از مواجهه بروز می‌یابند. گاستروانتریت باکتریایی، مانند سالمونلا، اغلب در عرض ۶ تا ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض میکروب، علائم خود را نشان می‌دهد، در حالی که علائم کمپیلوباکتر حدود ۲ تا ۵ روز پس از مواجهه ظاهر می‌شود. عفونت اشریشیا کلی میتواند در عرض ۱ تا ۱۰ روز پس از تماس منجر به علائم شود و علائم شیگلا معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از مواجهه با منبع آلودگی ظاهر می‌شوند. یادآوری این نکته مهم است که این بازه‌های زمانی تقریبی هستند و افراد ممکن است علائم را در فواصل زمانی متفاوت تجربه کنند.
علائم مسمومیت غذایی معمولاً ۲۴ تا ۷۲ ساعت طول میکشد. با این حال، اگر مسمومیت در طی سفر یا پس از بازگشت از یک محل آلوده شروع شده باشد، میتواند تا ۱۰ روز ادامه یابد. افراد مبتلا به مسمومیت غذایی معمولاً در هنگام بروز علائم مسری هستند، به ویژه هنگامی که علائم آن‌ها شدید است.
مسمومیت در سفر: مدیریت مسمومیت غذایی در سفر
هیدراتاسیون: در مسمومیت چه بخوریم؟ آب فراوان! مسمومیت در سفر و اسهال و استفراغ ناشی از آن میتواند باعث از دست دادن مایعات بدن در حجم بالا شده و در نتیجه به کم‌آبی بدن منجر شود. کم‌آبی بدن یکی از مهم‌ترین عوارض مسمومیت غذایی بوده که باید در اسرع وقت مدیریت شود. نوشیدن مقدار زیادی مایعات برای جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته بسیار مهم است. محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS)، مایعات شفاف و نوشیدنی‌های غنی از الکترولیت می‌توانند به جبران سطح آب بدن کمک کنند. اجتناب از کافئین و الکل توصیه می‌شود زیرا می‌توانند کم‌آبی بدن را تشدید کنند.
استراحت: در صورت ابتلا به مسمومیت در سفر، استراحت با این هدف که به بدن اجازه بازیابی قوا و حفظ انرژی داده شود، مهم است. استراحت کافی همچنین میتواند به کاهش علائمی مانند خستگی و دردهای عضلانی کمک کند.
داروها: داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضد اسهال یا ضد استفراغ ممکن است برای تسکین علائم خاص استفاده شوند. با این حال، بهتر است قبل از مصرف هر گونه دارویی با یک پزشک مشورت کنید، به خصوص اگر دارو را برای مصرف کودکان یا افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند، در نظر دارید.
مراقبت‌های تغذیه‌ای: در ابتدا، ممکن است بهتر باشد از یک رژیم غذایی ملایم، از جمله غذاهای با هضم آسان مانند نان تست، برنج، موز و سیب زمینی آب پز، هویج پخته شده و مرغ پخته شده استفاده کنید. از غذاهای چرب، تند یا دیرهضم که می‌توانند معده را تحریک کنند خودداری کنید. به ویژه، در تغذیه کودکان در سفر، این مراقبت‌ها را مد نظر داشته باشید. چرا که کودکان سیستم گوارش حساس‌تری دارند.
به دنبال مراقبت پزشکی باشید: اگر به دنبال مسمومیت در سفر، علائم شما شدید بود، برای مدت طولانی باقی ماند، یا اگر علائمی از کم آبی بدن مانند کاهش برون ده ادرار، سرگیجه یا ضربان قلب سریع وجود داشت، حتما به سرعت به مرکز درمانی مراجعه کنید.
روش‌هایی موثر برای پیشگیری از مسمومیت در سفر
یکی از مهم‌ترین نکات پیرامون موضوع مسمومیت در سفر، اقداماتی ساده، موثر و کاربردی برای پیشگیری از ابتلا به آن است. اگر چه مسمومیت‌های غذایی ایجاد شده در سفر اغلب چندان شدید نیستند، اما با روش‌های پیشگیری موثر می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد و سفر را به سلامت و بدون بیماری و ناخوشی به پایان رساند.
رعایت بهداشت دست: بهداشت مناسب دست در جلوگیری از گسترش مسمومیت در سفر بسیار مهم است. دست‌ها را به طور کامل با آب و صابون حداقل به مدت ۲۰ ثانیه، به خصوص قبل از دست زدن به غذا، پس از استفاده از سرویس بهداشتی و پس از هرگونه تماس با سطوح احتمالا آلوده، بشویید.
از ایمنی مواد غذایی مطمئن شوید: از روش‌های مناسب ایمنی مواد غذایی مانند شستن دست‌ها قبل از دست زدن به غذا، پختن کامل غذا، جلوگیری از آلودگی تماسی بین غذاهای خام و پخته شده و نگهداری سریع باقی مانده غذاها در یخچال پیروی کنید.
سطوح را تمیز کنید: حتی در سفر، سطوحی که اغلب لمس می‌شوند، مانند دستگیره در و وسایل مشترک را، با یک ضدعفونی کننده مناسب برای جلوگیری از انتشار میکروب‌ها، تمیز و ضدعفونی کنید.
بهداشت فردی: از تماس نزدیک با افرادی که علائم مسمومیت غذایی دارند خودداری کنید. اگر علائم دارید، مهم است که در محل اقامت خود بمانید و تا زمان بهبودی کامل از تهیه غذا، دست زدن به غذا یا مراقبت از دیگران خودداری کنید.
مصرف آب تمیز و بدون آلودگی: اطمینان حاصل کنید که آب مورد استفاده برای آشامیدن یا تهیه نوشیدنی‌ها از منبع ایمن تهیه شده باشد. اگر به منطقه‌ای سفر می‌کنید که ایمنی آب در آن مشکوک است، از آب بطری یا آب لوله کشی جوشانده استفاده کنید.
اقدامات احتیاطی در سفر: برای پیشگیری از مسمومیت در سفر، مراقب غذا و آب مصرفی باشید. رستوران‌های معتبری را انتخاب کنید که از شیوه‌های بهداشتی و نگهداری مناسب مواد غذایی پیروی می‌کنند. میوه‌ها و سبزیجات را به طور کامل بشویید و ترجیحا در مراکز غیر مطمئن از خوردن سالاد و سبزی خام پرهیز کنید. همچنین از پخته شدن مواد غذایی سرو شده در رستوران‌ها و مراکز خدماتی اطمینان حاصل کنید.
با رعایت این اقدامات پیشگیرانه می‌توانید خطر ابتلا به مسمومیت را، چه در سفر و تعطیلات و چه در طول سال، کاهش دهید. مهم است به یاد داشته باشید که تداوم در اقدامات بهداشتی مطلوب و عادات مرتبط با ایمنی مواد غذایی برای حفظ یک محیط سالم و به حداقل رساندن خطر عفونت‌های گوارشی ضروری است.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
جمع‌بندی
مسمومیت در سفر اغلب با علائمی مانند اسهال، استفراغ، درد شکم و حالت تهوع مشخص می‌شود. در طول تعطیلات و سفر، زمانی که افراد به دور هم جمع می‌شوند و به مسافرت می‌روند، خطر ابتلا و گسترش مسمومیت غذایی میتواند افزایش یابد. این عارضه میتواند عوامل مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین عامل عفونی آن مسمومیت ویروسی است. نوروویروس و روتاویروس شایع‌ترین عوامل ویروسی ایجادکننده مسمومیت‌های غذایی هستند. عوامل باکتریایی نیز می‌توانند به مسمومیت گوارشی در سفر منجر شوند. این عارضه معمولا با مدیریت مناسب، استراحت، دریافت آب و مایعات کافی و رعایت مراقبت‌های غذایی، به خوبی درمان شده و برطرف می‌شود. اگر مسمومیت غذایی تداوم یافت، بیش از چند روز طول کشید و با تب همراه شد، حتما به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.
منابع:
