دل پیچه: علل، علائم و درمان‌های خانگی

دل پیچه مشکلی است که می‌تواند گاه و بیگاه ما را از زندگی روزمره خود محروم کند. عوامل و علل مختلف و بسیار زیادی می‌توانند به دل درد، احساس ناراحتی در شکم و دل پیچه منجر شوند. اما ضروری نیست که برای هر بار احساس درد شکم نگران شده و به پزشک مراجعه کنیم. عوامل مختلف عفونی و غیرعفونی از جمله ابتلا به انواع بیماری‌های ویروسی، استرس و اضطراب، تغذیه نامناسب و مشکلات جدی سلامتی از جمله مشکلات قلبی و معده می‌توانند به درد شکم و دل پیچه منجر شوند. در ادامه به بررسی علائم و علل ناراحتی معده، معرفی چندین راهکار خانگی رایج و همچنین تشریح علائم مهم برای تشخیص موارد جدی می‌پردازیم.

علائم شایع همراه با درد و ناراحتی شکم و دل پیچه

• سوزش سر دل یا برگشت محتویات اسیدی معده
• حالت تهوع و استفراغ
• نفخ
• احساس تجمع گاز در شکم
• آروغ زدن، که گاهی اوقات مایع یا غذای تلخ یا بدمزه همراه با آن بالا می‌آید
• دفع بیش‌ازحد باد شکمی
• مدفوع شل یا اسهال
• نفس بدبو
• سکسکه یا سرفه مکرر

علت دل پیچه چیست؟

احساس درد و ناراحتی شکم همیشه از یک الگوی خاص پیروی نمی‌کند. دل پیچه در کودکان و بزرگسالان می‌تواند شدت متفاوتی داشته باشد و نواحی مختلف شکم را تحت تاثیر قرار دهد. دل پیچه و احساس ناراحتی در شکم ممکن است به دلایل شایع‌تری مانند گاز معده، سوء هاضمه، یبوست یا اسهال باشد. بیماری‌های عفونی مانند آنفولانزا نیز ممکن است باعث درد شکم شوند.

علل غیر معمول‌تر درد شم عبارتند از:

• ذات‌الریه
• حمله قلبی
• فتق روده
• عفونت‌ داخل شکمی
• انسداد روده
• آپاندیسیت (التهاب آپاندیس)
• پانکراتیت (التهاب پانکراس)
• سنگ کلیه
• کیست‌های تخمدان

دل پیچه و انواع روش های درمان آن

در کنار مصرف انواع قرص دل پیچه ( قرص دمیترون برای دل پیچه و تهوع و دی سیکلومین برای درد شکم)، چندین درمان خانگی محبوب برای دل پیچه وجود دارد. برخی از موارد درمان دل پیچه خانگی ممکن است به کاهش ناراحتی معده ناشی از عوامل دیگر مانند سندرم روده تحریک‌پذیر کمک کند.

بیشتر بدانید: دمیترون؛ داروی ضدتهوع

۱. مصرف آب کافی

بدن برای هضم و جذب موثر مواد مغذی از غذاها و نوشیدن‌‌ها به آب کافی نیاز دارد. کم آبی هضم غذا را دشوار‌تر کرده و احتمال ناراحتی معده، مشکلات روده‌ای مانند یبوست و دل پیچه را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، نوشیدن آب می‌تواند به کاهش سوزش سر دل کمک کند. متخصصان معتقدند که اگرچه قاعده کلی که به همه توصیه می‌شود، نوشیدن هشت لیوان آب در روز است، اما نیاز فرد به مایعات می‌تواند متفاوت باشد. نوع و شدت فعالیت روزانه، دمای هوا، سلامت عمومی و شاخص توده بدنی (‌BMI) همگی می‌توانند در نیاز فرد به مایعات تفاوت ایجاد کنند. کسانی که مشکلات گوارشی دارند، باید همواره آب کافی دریافت کرده و هیدراته بمانند. استفراغ و اسهال می‌تواند به سرعت منجر به کم‌آبی بدن شود، بنابراین افرادی که این علائم را دارند باید به نوشیدن آب ادامه دهند.

۲. دراز نکشید

اگر دل پیچه ناشی از درد معده و سوء هاضمه باشد، نشستن و قرار دادن سر و تنه بالاتر از سطح بدن می‌تواند به جلوگیری از رفلاکس و تبدیل شدن سوء هاضمه به سوزش سر دل کمک کند. هنگامی که بدن در حالت افقی قرار دارد، اسید موجود در معده بیشتر به سمت بالا حرکت کرده که این امر می‌تواند سوزش سر دل را تشدید کند. بنابراین افراد مبتلا به ناراحتی معده باید حداقل برای چند ساعت از دراز کشیدن یا خوابیدن خودداری کنند تا این مشکل برطرف شود.

۳. زنجبیل مصرف کنید

اگر به دنبال بهترین دمنوش برای دل پیچه هستید، باید دمنوش زنجبیل را به شما معرفی کنیم. زنجبیل با خواص ضد التهابی و ضد اسپاسم خود در مدیریت دل پیچه اثربخش است. این ادویه به‌طور موثری به کاهش تهوع و استفراغ در در افراد دچار سوء هاضمه، افراد باردار یا کسانی که تحت شیمی‌درمانی هستند کمک می‌کند. افراد مبتلا به ناراحتی معده می‌توانند زنجبیل را به غذای خود اضافه کنند یا آن را به صورت دمنوش بنوشند. چای زنجبیل به طور گسترده‌ای در سوپرمارکت‌ها در دسترس است. با این حال، مقادیر بیش‌از‌حد این ادویه ممکن است عوارض جانبی مانند تشدید نفخ شکمی، سوزش سر دل، سوء هاضمه، و ناراحتی شکمی ایجاد کند.

۴. رژیم غذایی BRAT برای درمان خانگی دل پیچه و اسهال

در مواردی که دل پیچه همراه با اسهال است، تحمل شرایط می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. پزشکان و متخصصان تغذیه رژیم غذایی موز، برنج، سیب و نان (BRAT) را به افراد مبتلا به اسهال توصیه می‌کنند. این رژیم غذایی دفعات اجابت مزاج  فرد را کاهش داده و به مدیریت و کاهش اسهال کمک می‌کند. از آنجایی که این غذاها بدون مواد فرآوری‌شده و مواد تحریک‌کننده هستند، معده، گلو یا روده را تحریک نکرده و می‌توان به راحتی آن‌ها را مصرف کرد. همچنین مصرف این رژیم غذایی می‌تواند تحریک بافتی ناشی از اسیدهای موجود در استفراغ را تسکین دهد. مزیت دیگر این رژیم این است که مواد غذایی آن در دسترس بوده و به‌آسانی قابل تهیه هستند.

بسیاری از غذاهای موجود در رژیم BRAT دارای مواد مغذی زیادی مانند پتاسیم و منیزیم هستند و می‌توانند جایگزین مقادیری شوند که افراد در اثر اسهال و استفراغ از دست می‌دهند. باید توجه داشت که مصرف آب کافی در کنار این رژیم غذایی ضروری است. چرا که رژیم BRAT ممکن است به درمان دل درد، سفت شدن مدفوع، قطع اسهال و کم‌آبی در موارد دل پیچه و اسهال بزرگسالان و کودکان کمک کند. این رژیم غذایی برای طولانی‌مدت مناسب نیست، زیرا افراد ممکن است تمام مواد مغذی لازم را از طریق غذا در این رژیم دریافت نکنند.

۵. پرهیز از سیگار و نوشیدن الکل

در مواردی که دل پیچه ناشی از التهاب معده یا سوء هاضمه باشد، استعمال دخانیات و الکل ممکن است باعث تشدید مشکلات سوء هاضمه و سایر بیماری‌های گوارشی مانند بیماری ریفلاکس معده به مری شود. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشیده و خطر ابتلا به برخی بیماری‌هایی مانند سرطان را کاهش می‌دهد. با این حال، اجتناب از سیگار کشیدن و نوشیدن الکل می‌تواند دشوار باشد و افراد ممکن است نیاز به حمایت بیشتری داشته باشند.

۶. پرهیز از غذاهای سخت هضم

غذاهای زیر به دلیل هضم سخت‌تر و طولانی‌تر، ممکن است خطر سوء هاضمه را افزایش دهند:

• غذاهای اسیدی
• مشتقات گندم
• میوه‌ها و آب‌میوه‌ها مانند هندوانه
• غذاهای ادویه‌دار
• غذاهای چرب

در مواردی که دل پیچه به دنبال درد و ناراحتی معده و هضم نشدن غذا رخ می‌دهد، اجتناب از غذاهای با هضم دشوار ممکن است به تسکین درد و کاهش ناراحتی کمک کند. علاوه بر این، غذاهایی که به راحتی هضم می‌شوند، مانند کمپوت میوه‌ها بدون قند افزوده و سبزیجات پخته ممکن است به یک رژیم غذایی مغذی و متعادل کمک کنند.

۷. مصرف انجیر

همانطور که پیش‌تر گفتیم، یکی از علل دل پیچه یبوست است. یبوست به خصوص اگر مزمن شود، می‌تواند زندگی روزمره را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. انجیر حاوی موادی است که به عنوان ملین برای کاهش یبوست و محرک حرکات طبیعی روده عمل می‌کند. انجیر همچنین حاوی ترکیباتی است که ممکن است به کاهش سوء هاضمه کمک کند. با این حال، اگر افراد اسهال نیز دارند، به دلیل اثرات ملین این ماده غذایی باید از مصرف بیش‌از‌حد آن خودداری کنند.

۸. مصرف عصاره آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا ممکن است به کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر و کولیت (التهاب روده) کمک کند، اگرچه شواهد علمی کافی برای این فواید اندک بوده و نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.

۱۰. ریحان

ریحان از سبزی‌های محبوب است که جایگاه خاصی در بسیاری از غذاها دارد. این گیاه خوشبو حاوی موادی است که ممکن است گاز تولید شده را در سیستم گوارشی کاهش دهد. برگ‌های ریحان حاوی مقادیر زیادی اسید لینولئیک است که خواص ضد التهابی دارد.

بیشتر بدانید: شکم درد و انواع روش های درمان آن

راه‌هایی برای پیشگیری از دل پیچه

نکات زیر ممکن است به جلوگیری از درد شکم و دل پیچه کمک کند:

آهسته‌تر غذا خوردن

جویدن کامل غذا بخشی ضروری از فرایند گوارش است. وقتی آهسته غذا می‌خوریم، به خودمان زمان بیشتری داده‌ایم تا غذا را به اندازه کافی جویده و آن را به ذرات کوچک‌تر تجزیه کنیم. این کار عملکرد آنزیم‌های گوارشی بزاق را برای شروع فرآیند تجزیه کربوهیدرات‌ها تسهیل می‌کند. هنگامی که غذا به درستی هضم شود، مواد مغذی به راحتی در روده کوچک جذب می‌شوند. این موضوع می‌تواند وضعیت کلی تغذیه بدن را بهبود بخشد. سریع غذا خوردن اغلب منجر به پرخوری می‌شود زیرا مغز زمان کافی برای ثبت فرمان سیری را ندارد. حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد تا مغز سیگنال‌های سیری را از معده دریافت کند. با آهسته‌تر غذا خوردن، به مغز خود فرصتی می‌دهید تا احساس سیری را زودتر تشخیص داده و از پرخوری پیشگیری کنید. سریع غذا خوردن همچنین می‌تواند منجر به بلع هوا شود که به نفخ و تجمع گاز در معده می‌انجامد. با آهسته‌تر غذا خوردن، میزان هوای بلع شده کاهش می‌یابد و همچنین می‌تواند به تنظیم ترشح هورمون‌های مختلف دخیل در هضم غذا کمک کند.

مصرف کم‌تر غذاهای چرب یا فرآوری‌شده

غذا‌های با مقادیر بالای چربی، می‌تواند منجر به ایجاد وقفه در تخلیه معده شود. در افرادی که سوء هاضمه داشته و از بازگشت اسید و محتوای معده رنج می‌برند، خوردن غذاهای چرب می‌تواند به بازگشت اسید و ناراحتی بیشتر منجر شود. همچنین غذاهای چرب احساس پری، نفخ و ناراحتی شکم را نیز ایجاد می‌کنند.

شناسایی عدم تحمل غذایی و آلرژی‌ها

مهم است موادی که بدن شما به آن واکنش نشان می‌دهد را بشناسید. اگر بعد خوردن مواد غذایی خاصی دل پیچه می‌گیرد، احتمالا به آن غذای خاص یا موادی که در آن به کار رفته آلرژی دارید. می‌توانید با متخصص گوارش در مورد آلرژی‌های و عدم تحمل خوراکی‌های خود صحبت کنید تا راهکارهای تخصصی مختص شما در اختیارتان قرار داده شود. آلرژی و عدم تحمل غذایی می‌تواند باعث درد معده و نفخ شود. برخی از موادی که آلرژی به آن‌ها رایج است عبارتند از:

• لاکتوز موجود در لبنیات
• بادام زمینی
• آجیل
• سویا
• گندم
• صدف
• ماهی
• تخم‌مرغ
• گلوتن

کاهش استرس و اضطراب

استرس از جهات مختلفی می‌تواند به دل پیچه و درد شکم منجر شود. استرس حرکات گوارشی را کاهش و ترشح اسید معده را افزایش می‌دهد. شرایط استرس‌زا همچنین باعث حساس شدن فرد به درد و درک شدید‌تر آن می‌گردد. در بسیاری از افراد، تنش‌های روانی می‌تواند به ترویج عادات غذایی غلط و به دنبال آن، دل پیچه و ناراحتی شکمی منجر شود.

انجام فعالیت بدنی منظم

انجام فعالیت بدنی منظم می‌تواند با بهبود حرکات روده‌ای، کاهش استرس و اضطراب، تعدیل وزن بدن و بهبود سلامت عمومی فرد به کاهش احساس دل پیچه و درد شکم منجر شود.

چه زمانی برای دل‌ پیچه به پزشک مراجعه کنیم

برای هر مرتبه تجربه درد شکم یا دل پیچه، ویزیت پزشک ضروری نیست. اما مهم است که علائم خطر پیرامون درد شکم را بشناسیم و بدانیم که چه زمانی و در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه کنیم. مراجعه به پزشک در شرایط زیر ضروری است:

• درد شدید و غیر قابل تحمل
• درد مداوم و افزاینده که بهبود نمی‌یابد
• دردی که با لمس شکم تشدید می‌شود
• درد شدید در یک نقطه خاص مانند دل پیچه دور ناف
• دل پیچه همراه با تب
• درد شکم همراه با مدفوع خونی
• حالت تهوع و استفراغ مداوم که برطرف نمی‌شود
• درد شکم همراه با کاهش وزن
• دل پیچه همراه با تغییر رنگ در پوست
• تورم شکم
• ابتلا به دیابت کنترل نشده
• سابقه مشکلات گوارشی قبلی (مثل بیماری التهابی روده)

این نکته لازم به یادآوری دارد که هر دردی از فک تا ناف می‌تواند منشا قلبی داشته باشد. بنابراین اگر همراه با درد معده، احساس سنگینی در قفسه‌سینه، تنگی‌نفس، در تیر کشنده به پشت کتف، دست و سایر نشانه‌های غیرطبیعی را تجربه کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

جمع‌بندی

دل پیچه و احساس ناراحتی شکم یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که به دنبال علل مختلفی ایجاد می‌شود. عوامل عفونی و غیرعفونی می‌توانند به درد شکم و دل پیچه منجر شوند. با این حال همه موارد درد شکم نگران‌کننده نیست و لازم نیست همیشه برای دل پیچه به پزشک مراجعه کنیم. راهکارهای خانگی متنوعی برای مدیریت دل پیچه وجود دارد. از جمله می‌توان به مصرف آب کافی، کاهش اضطراب، اجتناب از غذاهای چرب و اسیدی و رعایت رژیم‌های خاص اشاره کرد. مهم است که علائم خطر در مورد درد شکم را بشناسیم و در مواقع مشاهده، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنیم. برای دریافت اطلاع بیشتر و مشاوره فردی می‌توانید از ویزیت پزشک فوق تخصص گوارش اطفال آنلاین و پزشک فوق تخصص گوارش بهره‌مند شوید.

منابع:

mayoclinic، medicalnewstoday