شقاق و بواسیر (هموروئيد)، اگرچه اغلب به دلیل شباهت‌ها و علائم مشترک با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اما دو مشکل متفاوت و مشخصی هستند که بر ناحیه مقعد تأثیر می‌گذارند. شقاق مقعدی (فیشر مقعدی Anal Fissure) پارگی یا بریدگی کوچک در پوشش مقعد است که منجر به ناراحتی و درد شدید به خصوص در هنگام اجابت مزاج و خروج مدفوع می‌شود. هموروئید یا بواسیر با ظاهر شدن انبوه رگ‌های متورم و ملتهب در رکتوم و مقعد مشخص می‌شود. در ادامه به تشریح تفاوت شقاق و بواسیر از نظر ظاهری، درد و روش درمان آن‌ها می‌پردازیم.
تفاوت شقاق و بواسیر از نظر علت بروز
علل ایجاد هرکدام از این بیماری ها متفاوت است که در ادامه هرکدام را توضیح می‌دهیم:
شقاق
علل این بیماری متنوع است و اغلب با آسیب وارد شده به پوشش مقعد ارتباط دارد. از جمله علل آن عبارتند از:
- مدفوع سفت یا بزرگ: دفع مدفوع سفت یا بزرگ می‌تواند به بافت‌های ظریف مقعد آسیب وارد کند و منجر به ایجاد شکاف شود. درد در هنگام اجابت مزاج خود باعث می‌شود که فرد از دفع اجتناب کند. این عامل نیز باعث تشدید شرایط و سفت و بزرگ شدن مدفوع می‌شود.
- یبوست مزمن: افرادی که به صورت مزمن دچار یبوست هستند، برای خروج مدفوع فشار زیادی وارد می‌آورند. زور زدن در حین حرکات روده و اجابت مزاج به دلیل یبوست مزمن می‌تواند به ایجاد شقاق مقعدی کمک کند.
- اسهال: در حالی که ممکن است عجیب به نظر برسد، اما اسهال مکرر و شدید نیز می‌تواند کانال مقعد را تحریک و در نتیجه شقاق ایجاد کند.
- زایمان: روند زایمان، به ویژه در زنان، می‌تواند ناحیه مقعد را در معرض استرس و ضربه قرار داده و باعث ایجاد شقاق در پوشش مقعدی شود. البته این مورد نسبت به موارد قبلی کمتر رایج است.
- آسیب فیزیکی در مقعد: آسیب یا تروما به مقعد می‌تواند به ایجاد شقاق منجر شود. شقاق از عوارض برقراری رابطه جنسی مقعدی و وارد شدن اجسام فیزیکی به داخل مقعد است.
بواسیر
بواسیر علل مختلفی دارد و این علل اغلب به افزایش فشار روی وریدهای ناحیه‌ای مرتبط هستند. این علل عبارتند از:
- زور زدن در حین حرکات روده: زور زدن شدید، به ویژه همراه با یبوست مزمن، می‌تواند به ایجاد هموروئید کمک کند.
- یبوست مزمن یا اسهال: عدم تعادل در عادات روده، خواه یبوست مداوم یا حملات مکرر اسهال، می‌تواند منجر به مشکلات هموروئیدی شود.
- بارداری و زایمان: تغییرات فیزیولوژیکی در دوران بارداری و استرس ناشی از زایمان می‌تواند احتمال ابتلا به هموروئید را افزایش دهد.
- چاقی: اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری بر وریدهای لگن و رکتوم وارد کرده و شرایط مساعد برای بروز هموروئید را تقویت کند.
- نشستن طولانی مدت در توالت: نشستن در توالت برای مدت طولانی می‌تواند ناحیه مقعد را تحت فشار قرار داده و منجر به هموروئید شود.
تفاوت شقاق و بواسیر ار نظر علائم
علائم شقاق
- درد شدید در حین حرکات روده: یکی از علائم بارز شقاق درد شدید در حین و بعد از اجابت مزاج است که توسط بیماران به عنوان یک درد بسیار تیز و آزاردهنده توصیف می‌شود. این درد به قدری شدید است که افراد ممکن است برای پیشگیری از درد، از اجابت مزاج اجتناب کنند.
- خون قرمز روشن: وجود خون قرمز روشن روی دستمال توالت یا در مدفوع یک نشانه رایج از شقاق مقعدی است.
- خارش و سوزش: ناحیه آسیب دیده ممکن است دچار خارش و تحریک شود.
- اسپاسم عضلانی: اسفنکتر مقعد ممکن است به عنوان واکنشی به ضربه، دچار اسپاسم و گرفتگی شده و این امر اجابت مزاج را مشکل‌تر کند.
علائم بواسیر
علائم هموروئید، اگر چه شباهت‌هایی با شقاق مقعدی دارد، اما بر اساس نوع آن به روش‌های متمایزی ظاهر می‌شود:
- هموروئید داخلی: خونریزی بدون درد در حین اجابت مزاج یک علامت بارز هموروئید داخلی است. در صورت افتادگی هموروئید ممکن است که برآمدگی آن در خارج از بدن نیز احساس شود.
- هموروئید خارجی: این نوع بواسیر می‌تواند باعث درد یا ناراحتی، خارش، تورم و خونریزی شود.
تشخیص بواسیر و شقاق مقعدی
تشخیص برای درمان شقاق و بواسیر ضروری بوده و شامل ترکیبی از تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی است. پزشک در مورد علائم، وقوع درد شدید در حین اجابت مزاج، وجود خون و هرگونه سابقه پزشکی مربوطه جویا می‌شود. همچنین در ادامه ناحیه مقعد را معاینه می‌کند. معاینه کامل ناحیه مقعد به شناسایی محل و وسعت شقاق یا بواسیر کمک می‌کند. بنابراین لازم است که بیمار اجازه معاینه را بدهد. در ادامه ممکن است پزشک درخواست آنوسکوپی کند. در برخی موارد، آنوسکوپی ممکن است انجام شود که شامل قرار دادن یک لوله کوچک و روشن در مقعد برای مشاهده دقیق‌تر کانال مقعد است. با مشاهده محل ضایعه و سایر علائم، تشخیص بواسیر یا شقاق گذاشته می‌شود. در مورد بواسیر تشخیص مستلزم معاینه دقیق و در مواقعی بررسی اضافی برای رد سایر علل بالقوه است. بسته به شدت و علائم خاص، آزمایش‌هایی مانند سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی نیز ممکن است برای دید جامع‌تری توصیه شود.
تفاوت فیشر و هموروئید از نظر روش درمان
راهبردهای درمانی برای شقاق مقعدی در راستای تسکین علائم و ارتقای بهبودی است. درمان دارویی اغلب توسط پزشک تجویز می‌شود. با این حال، با توجه به تاثیر این شرایط بر کیفیت زندگی افراد، آگاهی از راهکارهایی برای مدیریت و درمان خانگی شقاق و بواسیر توصیه می‌شود. در روند درمان بواسیر و شقاق، مدیریت درد بسیار مهم است. اگر درد مدیریت شود، فرد از اجابت مزاج اجتناب نمی‌کند. همین امر از فشردگی، سفت شدن و تجمع مدفوع پیشگیری می‌کند.
- تغییرات رژیم غذایی: نرم شدن مدفوع از طریق اصلاح رژیم غذایی، مانند افزایش مصرف فیبر، می‌تواند به شل شدن مدفوع و در نتیجه روند بهبودی کمک کند.
- نشستن در وان آب گرم: به فرد توصیه می‌شود که وان را از آب گرم پر کند. می‌توان کمی بتادین یا صابون نیز در این آب حل کرد. سپس فرد باید ۱۰ دقیقه در آب گرم بنشیند و این کار را حداقل ۵ مرتبه در روز انجام دهد. برای بسیاری از افراد که شاغل هستند این امر ممکن نیست. راهی که وجود دارد این است که از ظرف‌های ادرار بیمارستانی استفاده کنند. این ظرف‌ها را به محل کار برده و آن را با آب گرم پر کرده و سپس در آن بنشینند. با پایبندی به این روش پایان درد مقعد تسهیل می‌شود.
- پمادها یا کرم‌های موضعی: بهترین پماد برای شقاق مقعدی استفاده از پمادها یا کرم‌های موضعی است که می‌توانند به کاهش درد و تسهیل روند بهبودی کمک کنند. برخی متخصصان توصیه می‌کنند که افراد، کمی قبل از زمانی که اغلب در طول روز اجابت مزاج دارند، ژل لیدوکایین را در محل مقعد استفاده کنند. این امر باعث می‌شود بی‌حسی مطلوبی برای اجابت مزاج ایجاد شود. همچنین در کنار مصرف درمان‌های دارویی و پمادهایی که پزشک تجویز می‌کند، کرم‌ها یا ژل‌های اصلاح می‌تواند کمک کننده باشد. این ژل‌ها علاوه بر تمیز کردن محل، به نرم شدن مسیر خروج مدفوع کمک کرده و در صورت آسیب پوستی نیز ایمن است.
- اجتناب از زور زدن به مدت طولانی: علاوه بر موارد بالا، در افراد مبتلا به بواسیر، توصیه می‌شود که فرد تا حد امکان از نشستن بر روی توالت و زور زدن بیش از حد اجتناب کند.
تفاوت بین شقاق مقعد و هموروئید
در حالی که شقاق مقعد و بواسیر اغلب علائم مشترکی دارند، درک تفاوت‌های آن‌ها برای تشخیص دقیق و مدیریت موثر بسیار مهم است. بیایید این تفاوت‌ها را با جزئیات بیشتر بررسی کنیم:
محل: شقاق مقعدی معمولاً در خط وسط مقعد ایجاد می‌شود، در حالی که هموروئید می‌تواند به صورت داخلی یا خارجی ظاهر شود. محل ضایعه می‌تواند به افتراق این دو بیماری در تشخیص کمک کند.
درد: شقاق مقعدی با درد شدید و تیز در حین حرکات روده و اجابت مزاج مشخص می‌شود، در حالی که بواسیر ممکن است باعث ناراحتی، خارش یا درد مبهم شود. درد شقاق مقعدی بسیار شدید و آزاردهنده بوده و می‌تواند فرد را از اجابت مزاج بازدارد.
خونریزی: خون قرمز روشن یکی از علائم رایج شقاق مقعدی است. این خون یا در کاسه توالت یا روی دستمال و یا روی مدفوع مشاهده می‌شود. با این حال خونریزی ناشی از هموروئید می‌تواند از رنگ قرمز روشن تا تیره متغیر باشد. در مورد تفاوت خونریزی شقاق و بواسیر باید به این نکته اشاره کرد که بواسیر در مواردی ممکن است خونریزی شدیدی ایجاد کند.
علل: شقاق مقعدی عمدتاً در اثر ضربه یا آسیب به کانال مقعد ایجاد می‌شود، در حالی که هموروئید با افزایش فشار روی وریدهای ناحیه لگن و رکتوم مرتبط است.
بیشتر بدانید: علل بی اختیاری مدفوع
جمع‌بندی
شقاق و بواسیر هر دو شرایطی هستند که ناحیه مقعد را درگیر می‌کنند. شقاق اغلب به دنبال آسیب به پوشش مقعد رخ می‌دهد. این آسیب با درد شدید و تیز هنگام اجابت مزاج و خونریزی بعد از آن همراه است. هموروئید یا بواسیر با تظاهر انبوه عروق متورم و ملتهب در رکتوم و مقعد مشخص می‌شود که به دنبال وارد آمدن فشار زیاد، برای مثال در موارد یبوست مزمن رخ می‌دهد. بواسیر می‌تواند با درد مبهم، سوزش و خارش همراه باشد. در مدیریت این شرایط مهم است که مدفوع بزرگ و سفت نباشد. رعایت رژیم غذایی مناسب و اجتناب از نگه‌داشتن مدفوع کمک‌کننده است. همچنین در راستای مدیریت درد مقعد در این افراد، نشستن در آب گرم به مدت ۱۰ دقیقه و تکرار آن در روز توصیه می‌شود. این شرایط اگر مدیریت نشده و یا مزمن شود، ممکن است جراحی ضروری باشد. دریافت ویزیت متخصص گوارش و کبد آنلاین می‌تواند کمک‌کننده باشد.
منابع:
