سیستم تنفسی نوزادان کامل نیست. این به این معناست که مراحلی از تکامل آن بعد از تولد سپری می‌شود. بنابراین در دوره نوزادی و در روزهای اولیه بروز مشکلات تنفسی شایع است. اگرچه برخی از مشکلات تنفسی طبیعی تلقی شده و خود به خود برطرف می‌شوند، برخی دیگر نیاز به مراقبت پزشکی دارند. در ادامه به بررسی ویژگی‌های تنفس طبیعی در نوزادان، مشکلات گذرا و جدی مرتبط با تنفس، علل آن و پیشگیری از مشکلات تنفسی در نوزاد می‌پردازیم.
بیشتر بدانید: همه چیز درباره تشنج نوزاد؛ عوارض و درمان آن
ویژگی‌های تنفس طبیعی نوزاد، آنچه باید بدانیم
آشنایی والدین کودک تازه متولد شده با علائم تنفس طبیعی در نوزادان ضروری است. برای اینکه بدانیم چه وضعیتی غیرعادی است باید تنفس نرمال نوزاد را بشناسیم. ویژگی‌های تنفس طبیعی نوزاد عبارتند از:
تنفس نامنظم
تنفس نوزادان با تنفس بالغین متفاوت است. نوزادان اغلب الگوهای تنفسی نامنظم دارند، به این صورت که به طور متناوب دوره‌هایی از تنفس سریع و به دنبال آن تنفس آهسته‌تر را نشان می‌دهند. این پدیده به عنوان تنفس دوره‌ای شناخته شده و طبیعی تلقی می‌شود. با توجه به این ناهماهنگی در تعداد، در مورد نحوه شمارش تعداد تنفس نوزاد توصیه می‌شود شمارش به صورت کامل در یک دقیقه انجام شود.
تنفس صدادار نوزاد
نوزادان ممکن است در طول تنفس و به صورت گاه‌به‌گاه، صداهای مختلفی مانند غرغر کردن، خرخر کردن یا خس‌خس سینه را داشته باشند. این صداها معمولاً طبیعی بوده و به دلیل عدم تکامل راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. به صدای تنفس نوزاد خود توجه کنید. باید توجه داشت تنفس صدادار طبیعی، متناوب است نه مداوم.
تنفس سریع
تعداد تنفس نوزاد در بدو تولد با تعداد تنفس در سنین بالاتر متفاوت است. نوزادان به طور کلی تعداد تنفس بالاتری نسبت به بزرگسالان دارند. آن‌ها به طور متوسط ۴۰ تا ۶۰ بار در دقیقه در بیداری و ۳۰ تا ۴۰ بار در دقیقه در خواب تنفس می‌کنند. گاهی ممکن است نوزاد بیش از ۶۰ بار در دقیقه نفس بکشد، به خصوص زمانی که گریه می‌کند. هنگام آرام شدن نوزاد، تنفس به تعداد
طبیعی باز می‌گردد. در حین گریه، شمارش تنفس نوزاد ممکن است مشکل باشد. می‌توانید تنفس نوزاد در خواب در یک دقیقه را به عنوان سرعت تنفسی نوزاد بشمارید.
تنفس شکمی نوزاد
آیا تنفس شکمی در کودکان نشانه بیماری است؟ منظور از تنفس شکمی، تنفس دیافراگمی است. تنفس شکمی در نوزاد طبیعی است. نوزادان به طور طبیعی، تنفس شکمی دارند که این امر باعث می‌شود شکم در حین نفس کشیدن نوزاد حرکت کند.
بیشتر بدانید: نفخ نوزاد؛ علل و درمان خانگی آن
علائم هشدار دهنده تنفس نوزاد: کدام الگوی تنفسی طبیعی نیست؟
کسی از که نوزاد مراقبت می‌کند، باید نشانه‌ها و علائم تنفس سخت نوزاد و اختلال در تنفس را به موقع شناسایی کند. علائم هشداردهنده‌ای وجود دارد که ممکن است نشان دهنده ناراحتی تنفسی باشد:
خس‌خس شدید یا مداوم در حین تنفس نوزاد
صدای نوزاد حین تنفس شما چگونه است؟ تنفس نوزاد اغلب بدون صدا بوده و صدای تنفسی گاه گاهی طبیعی است. خس‌خس سینه صدای واضحی است که نوزاد هنگام بازدم ایجاد می‌کند. صدای خس‌خس شدید یا مداوم می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل اساسی تنفسی باشد.
گشاد شدن سوراخ‌های بینی حین تنفس
نوزادان به طور طبیعی از بینی تنفس می‌کنند. باز شدن سوراخ‌های بینی یا nasal flaring زمانی اتفاق می‌افتد که سوراخ‌های بینی در طول تنفس باز می‌شوند. این امر نشان‌دهنده افزایش تلاش برای وارد کردن هوا به درون ریه است.
تنفس سریع همراه با کشیدگی بین‌دنده‌ای
اگر نوزاد با تنفس طبیعی نتواند تبادل اکسیژن موثری داشته باشد، باید تلاش بیشتری بکند. انقباض عضلات بین‌دنده‌ای در هنگام تنفس، یکی از نشانه‌های تنفس سخت نوزاد و اختلال محتمل است. در چنین حالتی شما مشاهده می‌کنید که پوست در نواحی بین‌دنده‌ای قفسه‌سینه کودک، در هنگام دم به داخل فرو می‌رود.
سیانوز (تغییر رنگ مایل به آبی) لب‌ها، صورت یا اندام‌ها
سیانوز زمانی رخ می‌دهد که کمبود اکسیژن در خون وجود داشته باشد. خون اکسیژن‌دار مایل به رنگ قرمز و خون کم اکسیژن مایل به رنگ آبی است. این نشانه اختلال تنفسی جدی بوده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر نوزاد در بدو تولد سیانوتیک باشد، ممکن است بلافاصله احیای نوزاد لازم شود.
بی‌حالی یا خستگی شدید
نسبت به بی‌حالی نوزاد خود هوشیار باشید. خواب‌آلودگی غیرمعمول، کاهش پاسخ‌دهی، یا بی‌حالی شدید می‌تواند نشان‌دهنده ناراحتی تنفسی و نرسیدن اکسیژن کافی به نوزاد باشد. در چنین حالتی، در اسرع وقت به دنبال مداخله پزشکی فوری باشید.
تغذیه نامناسب یا کاهش اشتها
اگر نوزاد تنفس موثری نداشته باشد، ممکن است از شیر خوردن امتناع کند. شیر خوردن با وقفه تنفسی همراه است که این امر می‌تواند موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به نوزاد شود. همچنین مشکلات تنفسی بر توانایی نوزاد در تغذیه مناسب تأثیر گذاشته و منجر به تغذیه ضعیف یا کاهش اشتها شود.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم هشداردهنده، ضروری است که به دنبال مراقبت پزشکی، برای اطمینان از ارزیابی سریع و مدیریت مناسب باشید.
بیشتر بدانید: خواب نوزاد چگونه عمیق می‌شود؟
بیماری‌های عامل مشکلات تنفسی نوزاد
نوزادان به دلیل سیستم ایمنی تکامل نیافته و ریه‌های نابالغ، مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف تنفسی هستند. برخی از بیماری‌های تنفسی رایج که در نوزادان مشاهده می‌شود عبارتند از:
سندرم دیسترس تنفسی
سندرم دیسترس تنفسی عمدتاً در نوزادان نارس و به دلیل تولید ناکافی سورفکتانت در ریه‌های توسعه نیافته آن‌ها رخ می‌دهد. سورفکتانت ماده‌ای است که در اواخر دوران بارداری در ریه‌های جنین تولید شده و با کاهش کشش سطحی، باز شدن ریه‌ها را تسهیل کرده و از روی هم خوابیدن کیسه‌های هوایی جلوگیری می‌کند.
تاکی پنه گذرا نوزاد
این وضعیت با تنفس سریع در مدت کوتاهی پس از تولد مشخص می‌شود. تاکی پنه اصطلاح علمی برای تنفس سریع است و زمانی اتفاق می‌افتد که مایع موجود در ریه‌های نوزاد به اندازه کافی تخلیه نشده و منجر به ناراحتی موقت تنفسی شود. این وضعیت به مرور زمان برطرف می‌گردد.
سندرم آسپیراسیون مکونیوم
این سندرم زمانی رخ می‌دهد که نوزاد تازه متولد شده مکونیوم (اولین مدفوع) را در حین یا قبل از زایمان به داخل ریه‌ها استنشاق می‌کند. این وضعیت می‌تواند باعث ناراحتی تنفسی شده و در موارد شدید منجر به ذاتالریه یا سایر آسیب‌های ریوی شود.
ذاتالریه
نوزادان ممکن است به دلیل عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی دچار ذاتالریه شوند. ذاتالریه می تواند منجر به مشکلات تنفسی، سرفه، تب و سایر علائم تنفسی شود.
برونشیولیت
برونشیولیت یک عفونت ویروسی است که راه‌های هوایی کوچک در ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً توسط ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) ایجاد می‌شود. برونشیولیت با خس‌خس سینه، سرفه، احتقان بینی و تنفس سخت مشخص می‌گردد.
آپنه نارس
نوزادان نارس ممکن است دچار آپنه شوند. آپنه به وقفه تنفسی بیش از ۲۰ ثانیه اطلاق می‌شود. این وضعیت اغلب به دلیل مرکز کنترل تنفسی تکامل نیافته در مغز رخ داده و نیاز به نظارت و ارزیابی پزشکی دارد.
نکاتی کلیدی برای مراقبت و مدیریت مشکلات تنفس نوزاد
هنگام مواجهه با مشکلات تنفسی نوزادان، رعایت نکات کلیدی زیر ضروری است:
- به غرایز خود اعتماد کنید. به عنوان یک والد، مهم است که اگر در مورد علائم تنفسی یا در مورد تنفس نوزاد خود شک دارید، فوراً به دنبال مشاوره پزشکی باشید. در صورت مشاهده علائم هشداردهنده فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. اگر نوزاد شما هر یک از علائم هشداردهنده را که قبلا ذکر شد نشان داد، در تماس با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تردید نکنید یا به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید. مداخله زودهنگام در مدیریت دیسترس تنفسی بسیار مهم است.
- محیط نوزاد را از نظر بهداشتی تمیز نگه دارید. محیط خانه را عاری از دود، بوهای قوی و محرک‌های تنفسی که ممکن است بر تنفس نوزاد تأثیر بگذارد، حفظ کنید. از قرار دادن نوزاد در معرض افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی خودداری کنید.
- از دستورات پزشک خود پیروی کنید. اگر تشخیص یک اختلال یا بیماری تنفسی در نوزاد شما داده شد، پیروی از برنامه درمانی و توصیه‌های ارائه‌شده توسط پزشک بسیار مهم است.
اختلال تنفس نوزاد: راه‌هایی برای پیشگیری
پیشگیری از مشکلات تنفسی نوزاد شامل انجام اقدامات خاصی برای ارتقای یک سیستم تنفسی سالم و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های تنفسی است. در ادامه به چند استراتژی کلیدی برای کمک به جلوگیری از مشکلات تنفسی نوزاد پرداخته‌ایم.
مراقبت‌های مطلوب دوران بارداری
مراقبت‌های مطلوب دوران بارداری برای تضمین یک بارداری سالم و کاهش خطر زایمان زودرس ضروری است. زایمان زودرس عامل خطر اصلی برای مشکلات تنفسی در نوزادان است. تمام مراقبت‌های بارداری پیش از زایمان را انجام داده، توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید و در طول بارداری سبک زندگی سالمی را اتخاذ کنید.
اجتناب از استعمال دخانیات و دود آن‌ها
از استعمال دخانیات و قرار گرفتن در معرض دود سیگار خودداری کنید. سیگار کشیدن در دوران بارداری و قرار گرفتن در معرض دود سیگار خطر ابتلا به مشکلات تنفسی در نوزادان را افزایش می‌دهد. اجتناب از سیگار و اطمینان از محیطی عاری از دود برای نوزاد بسیار مهم است. خانه و ماشین خود را عاری از دود نگه داشته و از اعضای خانواده و بازدیدکنندگان بخواهید که از کشیدن سیگار در نزدیکی نوزاد خودداری کنند.
رعایت بهداشت
رعایت بهداشت خوب می‌تواند به پیشگیری از عفونت‌های تنفسی در نوزادان کمک کند. قبل از دست زدن به نوزاد دست‌های خود را کاملا با آب و صابون بشویید، به خصوص اگر شما یا اطرافیانتان علائم تنفسی دارید. دیگران را به انجام همین کار تشویق کنید. علاوه بر این، اطمینان حاصل کنید که محیط نوزاد شما تمیز و عاری از محرک‌های تنفسی مانند گرد و غبار، موی حیوانات خانگی و مواد شیمیایی قوی است.
شیردهی با شیر مادر
شیردهی فواید زیادی برای نوزادان تازه متولد شده به همراه دارد، از جمله کاهش خطر عفونت‌های تنفسی. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و سایر عوامل ایمنی است که به محافظت در برابر بیماری‌های تنفسی کمک می‌کند. همانطور که متخصصان مراقبت‌های بهداشتی توصیه می‌کنند، در شش ماه اول زندگی یک کودک، تغذیه انحصاری با شیر مادر را در نظر بگیرید.
ایمن سازی
برنامه واکسیناسیون کشوری توصیه شده برای نوزاد را دنبال کنید. واکسن‌ها می‌توانند به ایمنی در برابر عفونت‌های تنفسی جدی مانند سیاه سرفه و آنفولانزا منجر شوند. ممکن است برخی واکسن‌ها جزوی از واکسیناسیون کشوری نباشد. با پزشک کودک خود برای کسب اطلاعات بیشتر مشورت کنید.
اجتناب از محیط‌های پر ازدحام
از قرار دادن نوزاد در محیط‌های شلوغ و پرازدحام، به خصوص در ماه‌های اولیه که سیستم ایمنی بدن هنوز در حال رشد است، اجتناب کنید. از تماس نزدیک نوزاد با افراد مبتلا به عفونت‌های تنفسی خودداری کرده و اعضای خانواده و بازدیدکنندگان را تشویق کنید که در صورت ناخوشی ملاقات را به تعویق بیندازند.
متخصصان بیماری های کودکان در دکترنکست
حفظ محیط سالم
اطمینان حاصل کنید که خانه شما دارای کیفیت هوای خوبی است. از استفاده از مواد شیمیایی قوی خانگی مانند محصولات پاک‌کننده، رنگ‌ها و اسپری‌ها در حضور نوزاد خودداری کنید. تهویه مناسب خانه و باز کردن پنجره‌ها برای بهبود گردش هوا توصیه می‌شود. برای حفظ سطح رطوبت مطلوب، می‌توانید از یک مرطوب کننده استفاده کنید.
اجتناب از مواجهه با آلرژن‌ها (عوامل حساسیت زا)
قرار دادن نوزاد را در معرض عوامل حساسیت‌زا به حداقل برسانید. خانه را تمیز نگه دارید، مرتب جاروبرقی بکشید و ملافه را با آب داغ بشویید. اگر حیوانات خانگی دارید، آن‌ها را از محل خواب و زندگی کودک خود دور نگه دارید.
جمع‌بندی
مشکلات تنفسی نوزاد می‌تواند از تغییرات طبیعی تا شرایط بالقوه جدی متغیر باشد. تنفس در نوزادان به طور کلی با تنفس در بالغین تفاوت‌هایی دارد. نوزادان تنفس سریع‌تری دارند و ریتم تنفسی آن‌ها نامنظم است. همچنین سیستم ایمنی و راه‌های تنفسی تکامل نیافته، نوزاد را بیشتر مستعد مشکلات تنفسی می‌کند. درک علائم طبیعی تنفس نوزاد، شناخت علائم هشداردهنده دیسترس تنفسی، آشنایی با بیماری‌های رایج تنفسی و رعایت نکات کلیدی برای مراقبت و مدیریت برای رفاه نوزاد بسیار مهم است. در صورت داشتن هرگونه نگرانی در مورد تنفس نوزاد، همیشه با پزشک نوزاد خود مشورت کنید. دریافت نوبت پزشک متخصص کودکان می‌تواند برای شما کمک‌کننده باشد.
منابع:
