وجه مشترک بیماری‌های مختلفی مثل سرماخوردگی، بیماری‌های آلرژیک، چشمی و … التهاب است. داروی بتامتازون یکی از انواع داروهای ضدالتهاب است که در بسیاری از این بیماری‌ها توسط پزشک تجویز می‌شود. این دارو یک کورتیکواستروئید طولانی‌اثر با خواص سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و ضد التهاب است که می‌توان از آن برای مدیریت بیماری‌های التهابی استفاده کرد.
بتامتازون چیست؟
بتامتازون یک داروی کورتیکواستروئیدی است که معمولا برای کاهش التهاب و تسکین علائم مرتبط با شرایط مختلف پزشکی استفاده می شود. این دارو برای کمک به تسکین قرمزی، خارش، تورم یا سایر ناراحتی‌های ناشی از بیماری‌های پوستی از جمله پسوریازیس خفیف تا متوسط و اگزما استفاده می‌شود. کرم، ژل، لوسیون، پماد موضعی، آمپول و قرص این دارو تحت عنوان یک کورتیکواستروئید (داروی کورتونی) شناخته می‌شوند و فقط با تجویز پزشک باید مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین این دارو به دلیل خاصیت کورتیکواستروئیدی از ترشح موادی که در بدن باعث التهاب می‌شوند، جلوگیری میکند. بنابراین برای درمان بسیاری از بیماری‌های التهابی مختلف مانند واکنش‌های آلرژیک، کولیت اولسراتیو، آرتریت، لوپوس، التهاب مفاصل یا تاندون‌ها و مشکلات ناشی از سطوح پایین هورمون غده آدرنال استفاده می‌شود. البته باید توجه داشت که تشخیص اینکه این دارو برای شما مناسب است یا خیر، به عهده پزشک است.
اشکال دارویی و نام‌های تجاری بتامتازون
Betamethasone به شکل‌ها و در انواع مختلف در بازار دارو به فروش می‌رسد. پزشک با توجه به نوع عارضه و سیستم درگیرشده در بدن شکل مناسب دارو را برای بیمار تجویز میکند. در نتیجه به تجویز پزشک اعتماد کنید و به منظور درمان سریع‌تر عمل به دستورات پزشک را جدی بگیرید.
اشکال دارویی بتامتازون
- قرص بتامتازون 0/5
- پماد بتامتازون 0/1 درصد موضعی
- پماد بتامتازون 0/1 درصد چشمی
- کرم بتامتازون 0/1 درصد
- لوسیون موضعی بتامتازون 0/1 درصد
- قطره بتامتازون چشمی، بتامتازون قطره گوش، بتامتازون قطره بینی
- آمپول بتامتازون 4 میلی گرم
- آمپول بتامتازون ال ا (Betamethasone LA)
علاوه بر این اشکال دارویی، بتامتازون در قالب پماد و لوسیون در ترکیب با کلوتریمازول نیز وجود دارد.
نام‌های تجاری بتامتازون
- بتازونکس
- بتاکورتال
- بتامتازون بهسا
- بتامتازون پارس دارو
- بتاژیل
- بتازونیت
- آفی بتازون
- بتازون
- بتاویژن
- بتامتازون رابت
- کلوتریزون (کلوتریمازول/بتامتازون)
- دیپروکل (کلوتریمازول/بتامتازون)
لازم است بدانید که استفاده از آمپول بتامتازون در سرماخوردگی اثری بر خود ویروس ندارد و تنها باعث کاهش علائم التهاب ناشی از سرماخوردگی می‌شود. از طرف دیگر مصرف بیش از اندازه این دارو می‌تواند با عوارض جانبی همراه باشد. در نتیجه استفاده از آمپول بتامتازون برای سرفه هم با همین روش باعث کاهش سرفه می‌شود و نمی‌تواند عامل ایجادکننده بیماری را از بین ببرد. فرق بتامتازون شیری و ساده؟ بتامتازون ال آ نوعی از این دارو است که مدت اثر طولانی‌تری دارد. این نوع همان آمپول بتامتازون شیری رنگ است.
نوع دیگری از این دارو تحت عنوان قطره بتامتازون شناخته می‌شود که برای درمان قرمزی و تورم چشم، بینی و گوش استفاده می‌شود. قطره بتامتازون گوش، چشم و بینی تورم، قرمزی و سوزش را برطرف میکند. همچنین برای درمان التهاب گوش خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. توصیه می‌شود در صورت ابتلا به عفونت ویروسی، قارچی، سل و آب‌سیاه و … از مصرف قطره بتامتازون چشمی خودداری کنید.
نحوه نگهداری بتامتازون
اکثر اشکال دارویی بتامتازون قابلیت نگهداری در دمای اتاق را دارند. اما در مورد برخی از شرکت‌های سازنده بتامتازون ال ا یخچالی است. برای مثال بتامتازون ال ا اکسیر و ایران هورمون در یخچال باید نگهداری شوند. از مصرف بتامتازون تاریخ مصرف گذشته خودداری کنید.
کاربردهای بتامتازون
بتامتازون دارای طیف گسترده ای از کاربردها، چه به‌صورت تایید شده و چه off-label است. در اینجا فهرستی رایج‌ترین کاربردهای بتامتازون آورده شده است:
بیماری‌های پوستی
بتامتازون اغلب برای اختلالات پوستی مانند اگزما، پسوریازیس، درماتیت، بتامتازون برای پوست مرغی و سایر بیماری‌های پوستی التهابی نیز تجویز می‌شود. این دارو به کاهش علائمی مانند خارش، قرمزی و تورم کمک می کند به‌طوری که در بین افراد بتامتازون پماد حساسیت پوستی خارش و قرمزی شناخته می‌شود. در نظر داشته باشید که به‌طور معمول بتامتازون برای جوش تجویز نمی‌شود و اغلب می‌تواند باعث بدتر شدن آن بشود. همانطور که بالاتر ذکر شد اشکال موضعی مختلفی از بتامتازون در دسترس است که انتخاب آن به شدت و محل مشکل پوستی بستگی دارد.
توجه به این نکته مهم است که بتامتازون فقط باید طبق دستور پزشک استفاده شود؛ زیرا استفاده طولانی مدت یا بیش از حد این دارو می‌تواند منجر به عوارض جانبی بالقوه مانند نازک شدن پوست، تغییر رنگ یا افزایش خطر عفونت شود.
واکنش‌های آلرژیک
وقتی صحبت از آلرژی می‌شود، بتامتازون می‌تواند به کاهش علائمی مانند خارش، قرمزی، تورم و ناراحتی کمک کند. این دارو با سرکوب ترشح موادی در بدن که باعث التهاب و واکنش‌های آلرژیک می شوند، عمل میکند. خواص ضد التهابی بتامتازون آن را به یک گزینه درمانی موثر برای شرایط مختلف آلرژیک، از جمله رینیت آلرژیک (تب یونجه)، بتامتازون برای حساسیت فصلی، ورم ملتحمه آلرژیک (آلرژی چشم) و واکنش‌های آلرژیک پوستی مثل اگزما یا درماتیت تبدیل میکند.
بتامتازون در حالی که معمولاً به عنوان خط اول درمان اورژانسی برای شوک آنافیلاکتیک استفاده نمی‌شود، ممکن است در موارد خاصی برای کمک به کاهش التهاب مرتبط با واکنش‌های آنافیلاکسی تجویز شود. در درمان آنافیلاکسی، تمرکز اولیه بر مداخلات فوری مانند تجویز اپی نفرین برای معکوس کردن علائم و تثبیت فشار خون است.
آسم
در برخی موارد، بتامتازون ممکن است به عنوان بخشی از برنامه درمانی برای تشدید آسم یا حملات شدید آسم تجویز شود و به کاهش التهاب راه‌های هوایی و بهبود تنفس کمک کند. توجه کنید که معمولاً به عنوان خط اول درمان برای آسم خفیف یا متوسط استفاده نمی‌شود.
درد و التهاب مفاصل
تزریق بتامتازون را می توان مستقیماً در مفاصل تحت تأثیر شرایطی مانند آرتریت یا بورسیت برای تسکین درد و کاهش التهاب تزریق کرد.
بتامتازون را می‌توان مستقیماً از طریق روشی به نام تزریق داخل مفصلی به مفصل آسیب دیده تزریق کرد. این امکان تحویل هدفمند دارو به محل التهاب را فراهم میکند و باعث تسکین موضعی می‌شود. تزریق داخل مفصلی بتامتازون اغلب برای بیماری‌هایی مانند آرتریت، بورسیت، تاندونیت و سایر بیماری‌های التهابی مفصل توصیه می شود. این دارو به کاهش تورم، تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک می کند.
پیشگیری از زایمان زودرس
بتامتازون زایمان زودرس: برای زنان باردار در معرض خطر زایمان زودرس بتامتازون ریه جنین را رشد می‌دهد. در دوران بارداری، جنین تحت فرآیندهای رشدی حیاتی از جمله بلوغ اندام‌هایی مانند ریه ها قرار می‌گیرد. با این حال، برخی شرایط یا عوارض ممکن است احتمال زایمان زودرس را افزایش دهد. در چنین مواردی، متخصصان مراقبت های بهداشتی ممکن است با تجویز بتامتازون رشد جنین و بلوغ ریه را تسریع کنند.
چگونگی تزریق آمپول بتامتازون در بارداری: تجویز بتامتازون شامل تزریق دارو به جریان خون مادر از طریق تزریق عضلانی است. این تزریق ها معمولاً در دو نوبت و با فاصله 24 ساعت انجام می‌شود. سپس دارو از جفت عبور کرده و تولید سورفکتانت را تحریک میکند.
آمپول بتامتازون در هفته چندم بارداری تزریق می‌شود؟ توجه به این نکته ضروری است که تجویز بتامتازون معمولاً برای بارداری بین هفته های 24 تا 34 بارداری که خطر قابل توجهی برای زایمان زودرس وجود دارد، اختصاص داده می‌شود. تصمیم به استفاده از بتامتازون باید توسط پزشک متخصص و بر اساس عوامل فردی بیمار و در نظر گرفتن دقیق خطرات و مزایای بالقوه گرفته شود.
برای اطمینان از استفاده ایمن و موثر از بتامتازون یا هر داروی دیگری، بسیار مهم است که با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا بتوانید بر اساس شرایط فردی راهنمایی‌های شخصی دریافت کنید.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
نحوه استفاده از کرم بتامتازون
این دارو به صورت پماد، کرم و لوسیون با دوزهای مختلف برای استفاده روی پوست عرضه می‌شود. دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه را به دقت مطالعه کنید و از پزشک یا داروساز خود بخواهید هر قسمتی را که متوجه نمی‌شوید، برایتان توضیح دهند. این دارو را فقط روی پوست استفاده کنید و از مصرف پماد بتامتازون برای ناحیه تناسلی، رکتوم و زیر بغل خودداری کنید؛ مگر اینکه پزشکتان دستور دهد.
قبل از استفاده دست‌های خود را بشویید و خشک کنید. ناحیه آسیب‌دیده را تمیز و خشک کرده و یک لایه نازک از دارو را روی موضع به آرامی بمالید. ناحیه مورد نظر را با بانداژ نپوشانید؛ مگر اینکه پزشکتان این کار را تجویز کرده باشد. پس از استفاده از دارو دست‌های خود را بشویید مگر اینکه از این دارو برای درمان دست‌ها استفاده کنید. هنگام استفاده از این دارو در نزدیکی چشم، از واردشدن آن به چشم خودداری کنید؛ این دارو را دقیقا طبق دستور مصرف کنید و مقدار مصرفی آن را خودسرانه تغییر ندهید. همچنین از این دارو برای درمان سایر بیماری‌های پوستی استفاده نکنید؛ مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. وضعیت پوست شما باید در دو هفته اول درمان بهتر شود. اگر ناحیه تحت درمان بدتر شد یا سوزش، تورم، قرمزی یا ترشح چرک داشتید، با پزشک خود تماس بگیرید.
اقدامات احتیاطی بتامتازون
برای دریافت بهترین نتیجه از مصرف این دارو لازم است قبل از شروع مصرف نکاتی را مد نظر داشته باشید. در غیر این صورت احتمال دارد با عوارض جانبی این دارو و مشکلات ناشی از آن مواجه شوید. در این قسمت مقاله به بررسی این نکات مهم و کاربردی می‌پردازیم:
- قبل از استفاده از این دارو، اگر به بتامتازون یا هر داروی دیگر حساسیت دارید، به پزشک و داروساز خود اطلاع دهید.
- داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید یا قصد مصرف آن را دارید را با پزشک و داروساز خود در میان بگذارید.
- اگر عفونت دارید یا به دیابت، بیماری کبدی یا سندرم کوشینگ مبتلا هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در حال شیردهی هستید قبل از تزریق آمپول بتامتازون در بارداری آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
- اگر قصد انجام جراحی خاصی را دارید (مثل جراحی دندان) به پزشک یا دندانپزشک بگویید که از این دارو استفاده می‌کنید.
- پماد بتامتازون برای ناحیه تناسلی در مردان استفاده نمی‌شود، مگر اینکه پزشک دستور داده باشد. برای التهاب و خارش ناحیه تناسلی زنان پمادهای مخصوص واژن وجود دارند که پزشک بر اساس تشخیصی که برای شما داده است، داروی مناسب را انتخاب میکند.
عوارض داروی بتامتازون
هنگامی که پزشکان تزریق این دارو را تجویز می‌کنند، افراد ممکن است با طیف وسیعی از عوارض جانبی مواجه شوند که بر قسمت‌های مختلف بدن تاثیر می‌گذارد. همچنین بروز این عوارض در همه‌ی افراد یکسان نیست و شدت آن از خفیف تا انواع شدید متفاوت است. از طرف دیگر ممکن است بعضی از افراد تجربه‌ی هیچ یک از این عوارض جانبی را نداشته باشند و با مشکلی مواجه نشوند. عوارض ناشی از مصرف طولانی‌مدت این دارو شامل موارد زیر است:
- اضافه وزن (از شایع‌ترین عوارض قرص بتامتازون برای چاقی)
- سوء هاضمه
- مشکلات خواب
- احساس بی‌قراری
- عرق‌کردن زیاد
علاوه بر آن از شایع‌ترین عوارض جانبی پماد و لوسیون بتامتازون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرمزی پوست
- التهاب فولیکول‌های مو
- خارش
- تاول زدن پوست
این دارو به شکل آمپول هم مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما همانطور که قبل‌تر اشاره شد استفاده از اشکال دارویی مثل امپول بتامتازون ال آ برای کمر درد و سرماخوردگی باید حتما زیر نظر پزشک باشد. عوارض آمپول بتامتازون و عوارض امپول بتامتازون ال ا شامل موارد زیر است:
- عوارض ناشی از افزایش سطح قند خون:
- گیجی
- تکرر ادرار
- احساس خواب‌آلودگی، تشنگی و گرسنگی
- لرزش، سرگیجه، ضعف، خستگی و افزایش ضربان قلب
- سطح پایین پتاسیم یکی دیگر از عوارض این آمپول است که می‌تواند باعث درد و گرفتگی عضلات شود.
- تغییرات پوستی مثل:
- جوش
- علائم کشش
- کندی زمان بهبودی
- رشد مو
معمولا در اثر مصرف این دارو بروز عوارض جانبی جدی و تهدیدکننده نادر است. با این وجود در صورت مشاهده هر یک از علائم اورژانسی زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید و درمان این علائم را جدی بگیرید:
- خستگی غیر معمول یا شدید
- سردرد
- تورم مچ پا
- تغییرات غیرطبیعی در میزان دفع و ادرار
به یاد داشته باشید که این دارو با تشخیص پزشک تجویز شده است؛ در نتیجه پزشک با توجه به شرایط شما تشخیص داده است که مزایای آن برای بیمار بیشتر از خطر عوارض جانبی آن است. البته لزوما همه افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند، با عوارض جانبی جدی آن مواجه نمی‌شوند. در نتیجه برای دریافت بهترین نتیجه از مصرف، آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید تا از عوارض آن در امان بمانید.
متخصصان اورولوژی در دکترنکست
تداخلات دارویی بتامتازون
تداخلات دارویی می‌تواند نحوه عملکرد دارو را عوض کند یا حتی خطر عوارض جانبی جدی آن را افزایش دهد. در نتیجه لازم است فهرستی از تمام محصولاتی که استفاده می‌کنید (مانند داروهای نسخه‌ای و غیر نسخه‌ای و محصولات گیاهی) را داشته باشید و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید. هیچ دارویی را بدون تایید پزشک شروع یا متوقف نکنید و دوز آن را تغییر ندهید. چند مورد از داروهایی که مصرف آن‌ها در میزان اثرگذاری این دارو تداخل ایجاد میکند را با هم مرور می‌کنیم:
- آمفوتریسین بی
- داروهای ضد دیابت
- کلسی تریول
- واکسن کووید-۱۹ (از نوع mRNA)
- واکسن آنفولانزا
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل قرص دیکلوفناک ۵۰ و کپسول ژلاتینی ژلوفن
- شیرین بیان
بتامتازون در بارداری
همانطور که گفته شد یکی از کاربردهای اصلی بتامتازون در بارداری، کمک به رشد ریه در جنین‌هایی است که در معرض خطر زایمان زودرس هستند. علاوه بر این، بتامتازون ممکن است در دوران بارداری برای مدیریت برخی شرایط پزشکی مانند حملات شدید آسم، آلرژی، روماتیسم مفصلی و اختلالات خود ایمنی تجویز شود. در مورد ایمنی مصرف بتامتازون تو بارداری، برخی تحقیقات عوارضی مثل کاهش وزن جنین نشان داده‌اند اما به‌طور کلی در صورت استفاده مناسب تحت نظارت دقیق پزشک و برای موارد خاص می‌تواند استفاده شود.
بتامتازون در شیردهی
ایمنی بتامتازون در شیردهی ارزیابی شده است و مطالعات نشان داده‌اند که مقادیر کمی از دارو به شیر مادر منتقل می‌شود. بنابراین، هنگامی که طبق دستور پزشک استفاده می‌شود، به طور کلی برای مادران شیرده و نوزادان آن‌ها بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال، برای مادران شیرده بسیار مهم است که قبل از استفاده از بتامتازون در دوران شیردهی، شرایط فردی خود را با پزشک خود در میان بگذارند. عواملی مانند دوز، مدت درمان و وضعیت کلی سلامت باید در نظر گرفته شوند. علاوه بر این، اگر نیاز به استفاده موضعی بتامتازون باشد، باید اطمینان حاصل شود که مستقیماً با پوست یا دهان نوزاد تماس نداشته باشد.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم تا به طور مفصل راجع به داروی بتامتازون، موارد مصرف، عوارض و اختلالات آن صحبت کنیم. قبل از استفاده از این دارو سابقه پزشکی خود را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید و در صورت بروز مشکلاتی مثل گردش خون ضعیف، دیابت و مشکلات سیستم ایمنی پزشک خود را مطلع کنید. همچنین به منظور دریافت اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به سایت دکترنکست تنها با چند کلیک به پزشکان متخصص آنلاین دکترنکست دسترسی پیدا کنید و سوالات خود را از ایشان بپرسید.
منابع:
