کنترل فشار خون، چالشی پایدار در نظام درمانی
علیرغم پیشرفت در تکنیکهای اندازهگیری فشار خون و در دسترس بودن داروهای ضد فشار خون موثر و ایمن، تعداد زیادی از بیماران مبتلا، به درستی شناسایی نشدهاند. همچنین متاسفانه بخش قابل توجهی از افرادی که تحت درمان ضد فشار خون قرار میگیرند موفق به دستیابی به کنترل رضایتبخش فشار خون نمیشوند. با این وجود تعجبآور نیست که فشار خون بالا هنوز هم عامل اصلی بار بیماری و ناتوانی در سراسر جهان، حتی در کشورهای توسعه یافته است.
توجیه بیماران و درک بیماری توسط آنها، قدمی مهم در کنترل فشار خون
با توجه به ماهیت مزمن بیماری فشار خون و لزوم کنترل فعال آن در منزل و در خارج از محیط بیمارستانی، بیماران باید درک درستی از بیماری و عواقب عدم کنترل آن داشته باشند. در ادامه به بررسی و راههای بهبود درک بیماران از بیماری فشار خون میپردازیم.
درک بیمار از زندگی با فشار خون بالا
بیماران باید از دلایل اصلی فشار خون بالا شامل استرس زیاد، مصرف نمک و مصرف الکل آگاه باشند. آنها همچنین باید توجیه باشند که فشار خون بالا یک بیماری مزمن مادامالعمر است، اگرچه اغلب به غلط به عنوان یک بیماری ویژه افراد مسن مطرح میشود. بیمار باید متوجه باشد که فشار خون بالا میتواند منجر به عواقب شدیدی مانند سکته مغزی، فلج ناشی از سکته مغزی و حمله قلبی شود.
علیرغم اذعان به خطر بالای سکته مغزی و همچنین سایر عوارض، ممکن است بیماران به طور متناقض فشار خون را خفیفتر از سایر شرایط پزشکی بدانند. پارامترهای مرتبط با این دیدگاه شامل سهولت درک شده از کنترل فشار خون و عدم وجود علائم فشار خون بالا میباشد. مثالهایی از نقل قولهای بیماران با این دیدگاه عبارتند از:
“فشار خون بالا خیلی شدید نیست زیرا میتوانم آن را کنترل کنم.”
“آرتریتروماتوئید شدیدتر از فشار خون بالا است زیرا بر کیفیت زندگی من تأثیر میگذارد.”
پذیرش بیمار نسبت به تشخیص بیماری فشار خون
هنگامی که برای اولین بار تشخیص فشار خون گذاشته میشود، ممکن است بیمار در بدو تشخیص دچار اضطراب و فشار روانی شود. ممکن است در این مرحله به دنبال انکار یا تشخیصی جایگزین باشد. این مراحل اولیه در برخی بیماران طولانی شده و حتی بر خلقوخوی آنها نیز اثر میگذارد. این تحول روانی از مرحله اضطراب و انکار تا مرحله پذیرش بیماری برای برخی آسان و برای برخی مشکل است. کادر درمان وظیفه دارد بیمار را در رسیدن به دیدگاهی درست نسبت به بیماری یاری کند. بیمار باید فشار خون را به عنوان بیماری دائمالعمر، قابل کنترل و عضوی جدانشدنی از زندگی خود بپذیرد. در این مرحله بیمار احساس امنیت کرده و انرژی خود را صرف کنترل فشار خون و بهبود کیفیت زندگی میکند.
پذیرش محدود ممکن است منعکسکننده دیدگاه بیماران در مورد فشار خون بالا به عنوان یک “قاتل خاموش” باشد. این امر به دلیل فقدان علائم فیزیکی آشکاری که بیماران تجربه میکنند، به ویژه در مقایسه با سایر شرایط پزشکی است. فقدان علائم فیزیکی آشکار ممکن است از قضا جنبه منفی این وضعیت باشد. زیرا بیماران ممکن است به راحتی با وجود ابتلا به فشار خون بالا، آن را انکار کنند. علاوه بر این، وضعیت روانی بیماران نیز ممکن است بر انگیزه بیماران برای پذیرش فشار خون بالا به عنوان بخشی از زندگی تأثیر بگذارد.
عوامل محرک و مانع بیماران در مدیریت فشار خون
کادر درمان باید عواملی که باعث ایجاد انگیزه در بیماران میشود و همچنین عوامل مانع از آن را بشناسد. از عواملی که بیماران را برای ادامه مدیریت فشار خون بالا برمیانگیزد، مسائلی است که احتمالا احساس عادی بودن را حفظ میکند.
رایجترین نکات انگیزشی عبارتند از:
- امید بیمار به اجتناب از مشکلات سلامتی در آینده ناشی از فشار خون بالا
- تمایل بیمار به حفظ فشار خون زیر سطح هدف و همچنین اجتناب از افزایش دوز یا تعداد داروها
- امید بیمار به اینکه این وضعیت کمترین تاثیر را بر زندگی روزمره او داشته باشد
در کنار مواردی که باعث انگیزه و امیدواری در بیماران میشود، عواملی نیز در ایجاد ناامیدی و اضطراب تاثیر دارند. به نظر میرسد این عوامل، همگی نشاندهنده تغییر قابل توجهی در دیدگاه بیماران نسبت به “عادی” بودن است.
شایعترین این موانع عبارتند از:
- نیاز به مصرف دارو به صورت روزانه
- چشمانداز عوارض احتمالی قلبیعروقی در آینده (مانند سکته مغزی و فلج احتمالی ناشی از آن)
- نیاز به ورزش مداوم و کنترل رژیم غذایی
- این واقعیت که فشار خون بالا یک بیماری مزمن بدون درمان است
- عوارض جانبی طولانی مدت داروها
- ملاقاتهای ناخوشایند همراه با رضایت کمتر پزشک از وضعیت بیمار
- تفاوت سبک زندگی با همتایان خود (به ویژه برای بیماران زیر ۵۰ سال)
دلال بیماران برای عدم اندازهگیری فشار خون در منزل
با توجه به ماهیت بیماری فشاری خون، خود مراقبتی و پایش فشار در منزل امری کلیدی در مدیریت بیماری است.
“کنترل فشار، کار پزشک است”
از شایعترین دلایل عدم پایش فشار در منزل توسط خود بیمار این باور است که فشار خون باید توسط پزشک کنترل شود.
“دستگاه فشارسنج گران است”
یکی دیگر از دلایل عدم پایش فشار در منزل هزینه نسبتا بالای دستگاه کنترل فشار خون است.
“در توان من نیست”
عدهای از بیماران نیز معتقدند که فرآیند اندازهگیری فشار خون برای آنها پیچیدهتر از آن است که خودشان آن را انجام دهند.
“من خودم فشارم را احساس میکنم”
از علل مهم عدم تمایل بیماران به نظارت بر فشار خون ادراکات نادرست بیماران نسبت به نتایج است. در یک مطالعه، تعدادی از بیماران گزارش دادند که میتوانند کنترل فشار خون خود را احساس کنند. آنها معتقد بودند که خوانش فشار خون به دلیل استرس و نوسانات فشار خون احتمالا نادرست است.
“کنترل فشار مضطربم میکند”
عدهای دیگر احساس اعتماد به نفس یا واجد شرایط بودن برای گرفتن فشار خون خود نداشتند و احساس میکردند که یک مانیتور در خانه یادآوری دائمی از وضعیت آنها خواهد بود. حتی در میان بعضی از بیمارانی که دستگاه فشارسنج داشتند، استفاده از آن معمولاً پس از تشخیص اولیه کاهش مییابد و اغلب، مانیتور فقط زمانی استفاده میشود که بیمار نوعی علائم فیزیکی را تجربه کند یا روز بعد با پزشک خود قرار ملاقات داشته باشد.
کنترل فشار خون خود توسط خود بیمار نقش مهمی در مدیریت فشار خون دارد. مزایای اندازهگیری فشار خون بیمار شامل ارتباط بالقوه افزایش یافته با پزشک است. بدیهی است پزشکان باید مایل به مشارکت و ارائه راهنمایی و حمایت از بیماران باشند.
درک درست از تعامل بیمار با پزشک
مطالعات نشان دادهاند انتظارات پزشکان و بیماران از مراجعه به کلینیک متفاوت است. پزشکان اغلب از بیماران انتظار دارند که برای بهبود سبک زندگی خود ابتکار عمل داشته باشند. اگر بیمار فشار خون کنترلنشدهای داشت، علیرغم تجویز درمان دارویی، پزشکان معمولاً در زمینه بهبود شیوه زندگی و حفظ پایبندی به داروها توصیههایی را ارائه میدهند.
نبود انگیزه کافی و تفاوت حرف با عمل در بیماران
با این حال، در حالی که پزشکان خاطرنشان میکنند که بیماران اغلب در مورد عدم کنترل فشار خون ابراز نگرانی میکنند و قول میدهند تغییراتی را برای دستیابی به اهداف فشار خون انجام دهند، آنها همچنین معتقدند که بیماران بیانگیزه هستند و تلاش کمی برای مدیریت فشار خون خود انجام میدهند. بیماران هم از سویی دیگر علیرغم عذرخواهی از پزشک، سبک زندگی ناسالم خود و عدم پایبندی به راهنماییهای پزشک خود را مرتبط با عوامل بیرونی مانند برنامه کاری و غیره میدانند.
انتظار بیمار از پزشک برای داشتن رویکردی فردی نسبت به او
بیماران اغلب انتظار دارند پزشکان ابتکار عمل را به عهده بگیرند و اطمینان حاصل کنند که فشار خون آنها به خوبی مدیریت میشود. بیماران ویزیتهای مشاوره را بسیار کوتاه و با ارتباط یک طرفه میدانند و در نتیجه سوالات کمی میپرسند. بعضی از آنها همچنین معتقدند که ویزیت پزشک متخصص مزیتی برایشان ندارد. دکتر یک ارزیابی کلی و کیفی از فشار خون انجام میدهد و مصرف داروهای تجویز شده را یادآوری میکند، اما معمولاً اطلاعات مفید خاصی را به بیماران ارائه نمیکند. اگر پزشکان توصیههایی را ارائه میکنند، در مورد بهبود سبک زندگی عمومی است. به عقیده بعضی بیماران پزشکان معمولاً نسبت به موقعیتهای فردی بیماران، نگرانیهای خاص آنها و یا مشکلات آنها در مدیریت فشار خون خود دلسوز نیستند.
بنابراین اگرچه پزشکان و بیماران درک مشابهی از نحوه کنترل فشار خون دارند، اما انتظارات آنها از یکدیگر بسیار متفاوت است. باور بیماران مبنی بر اینکه پزشکان باید بیشتر درگیر و فعال باشند و به نظر نمیرسد که پزشکان نگران آنها باشند، چرخهای از بیاعتمادی را بین پزشکان و بیماران ایجاد میکند. از سوی دیگر، از نظر کادر درمان، پزشکان زمان و منابع بسیار کمی دارند. همچنین آنها معتقدند که اغلب تمایل پزشکان برای ایجاد انگیزه در بیماران برای کنترل فشار خون، تا حدی زیادی به دلیل مسئولیتپذیری ناکافی بیماران در این زمینه، ثمربخش نیست.
توصیههایی برای پزشکان
ارائه همدلی و حمایت فردی به بیمار
بهتر است پزشکان نگرش خوش بینانهتری نسبت به بیماران خود نشان دهند و همدلی و حمایت فردی بیشتری ارائه دهند. این رویکرد ممکن است پایبندی بیمار به توصیههای پزشک را تا حد بیشتری نسبت به ارائه توصیههای عمومی بهبود بخشد. درک پزشکان از مدیریت فشار خون بالا میتواند بر حمایتی که از بیماران خود میکنند تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، پزشکانی که با رویکردی مطمئن و خوشبینانه انگیزه مدیریت فشار خون بالا را دارند، در کنترل فشار خون موفقتر هستند.
یادآوری اهداف نهایی به بیمار
پزشکان باید همچنان بر اهمیت دستیابی به مقادیر فشار خون مطلوب، به بیماران تأکید کنند. پزشک معالج باید به وضوح خطرات خاص عواقب فشار خون بالا را به بیماران خود توضیح دهد و به طور مداوم به بیماران یادآوری کند که فقدان علائم به معنای عدم وجود خطر نیست. بیماران باید در مورد خطرات فشار خون بالا متقاعد شوند.
تاکید مداوم بر اهمیت اصلاح سبک زندگی
پزشکان باید همچنان بر اهمیت اصلاح سبک زندگی برای بیماران تاکید کنند و به آنها توضیح دهند که تغییرات سبک زندگی میتواند منجر به نتایج بهتر شود. پزشکان هنگام ارائه توصیهها باید وضعیت ذهنی بیمار را در پذیرش فشار خون بالا در نظر بگیرند و توجه داشته باشند که حتی بیمارانی که تشخیص خود را میپذیرند، هنوز اغلب تمایلی به رعایت توصیههای مربوط به سبک زندگی ندارند.
علاوه بر این، آموزش بیمار باید شامل جزئیات خاصی در مورد چگونگی اصلاح رژیم غذایی و ورزش باشد که به طور ایدهآل متناسب با وضعیت شخصی بیمار ارائه شود. با این حال، پزشکان همیشه باید در نظر داشته باشند که بیماران ممکن است از توصیههای مربوط به اصلاح سبک زندگی پیروی نکنند و بنابراین باید اطمینان حاصل کنند که داروهای تجویز شده برای کنترل فشار خون کافی است.