بیماری مزمن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه (CKD) از دست دادن پیشرونده عملکرد کلیه در طی چند ماه یا چند سال است. این بیماری غیر قابل درمان، ۱ نفر از هر ۱۰ نفر را درگیر می‌کند. هر یک از کلیه‌های شما حدود یک میلیون فیلتر ریز دارد که نفرون نامیده می‌شوند. اگر نفرون‌ها آسیب ببینند، دیگر کار نمی‌کنند. برای مدتی نفرون‌های سالم می‌توانند کار اضافی را به عهده بگیرند. اما اگر آسیب ادامه یابد، تعداد بیشتری نفرون خاموش می‌شوند. پس از یک نقطه خاص، نفرون‌های باقی مانده نمی‌توانند خون شما را به خوبی فیلتر کنند تا سلامت شما را حفظ کنند. زمانی که عملکرد کلیه کمتر از یک نقطه خاص باشد، نارسایی کلیه نامیده می‌شود. نارسایی کلیه کل بدن شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث شود که شما احساس بیماری کنید. نارسایی کلیه درمان نشده می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
فراموش نکنید که:
- بیماری مزمن کلیه اولیه هیچ علامتی ندارد.
- این بیماری معمولاً از بین نمی‌رود.
- بیماری کلیوی قابل درمان است. هرچه زودتر متوجه شوید که به آن مبتلا هستید، شانس بیشتری برای دریافت درمان موثر دارید.
- برای بررسی بیماری کلیوی از آزمایش خون و ادرار استفاده می‌شود.
- بیماری کلیوی می‌تواند به نارسایی کلیه تبدیل شود.
بیماری‌های کلیوی، شایع، مضر و اغلب قابل مدیریت هستند
شایع
بین ۸ تا ۱۰ درصد از جمعیت بزرگسال به نوعی آسیب کلیوی دارند و هر ساله میلیون‌ها نفر به دلیل عوارض مربوط به بیماری‌های مزمن کلیه جان خود را از دست می‌دهند.
زیان‌آور
اولین پیامد CKD ناشناخته، خطر ابتلا به از دست دادن پیشرونده عملکرد کلیه است که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه، بیماری کلیوی مرحله نهایی یا ESRD نیز نامیده می‌شود. در این شرایط فرد باید درمان منظم دیالیز دریافت کرده و یا پیوند کلیه انجام دهد تا زنده بماند. دومین پیامد CKD این است که خطر مرگ زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط (مانند حملات قلبی و سکته) را افزایش می‌دهد.
قابل مدیریت
اگر CKD به موقع تشخیص داده و به طور مناسب مدیریت شود، می‌توان از کاهش عملکرد کلیه جلوگیری یا حتی آن را متوقف کرد و خطر عوارض قلبی عروقی مرتبط را کاهش داد.
عملکرد کلیه چگونه اندازه گیری می‌شود؟
شاخص اصلی عملکرد کلیه، سطح کراتینین خون شما است. کراتینین یک محصول زائد بدن است که توسط ماهیچه‌ها تولید شده و توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. اگر عملکرد کلیه کاهش یابد، کراتینین در خون انباشته می‌شود که در هنگام بررسی آزمایش خون، سطح آن افزایش می‌یابد. عملکرد کلیه به بهترین وجه توسط شاخصی به نام GFR (نرخ فیلتراسیون گلومرولی) اندازه‌گیری می‌شود که میزان تصفیه خون توسط کلیه‌ها را اندازه گیری می‌کند. این شاخص به پزشکان اجازه می‌دهد تا تشخیص دهند که آیا عملکرد کلیه طبیعی است یا خیر، و در غیر این صورت، تا چه حد کاهش عملکرد کلیه بدتر شده است. در عمل روزمره، GFR را می‌توان به راحتی با اندازه‌گیری سطح کراتینین خون و با در نظر گرفتن سن، قومیت و جنسیت تخمین زد (eGFR).
علل رخ دادن CKD چیست؟
فشار خون بالا و دیابت شایع‌ترین علل بیماری کلیوی هستند. فشار خون بالا باعث بیش از یک چهارم موارد نارسایی کلیه می‌شود. دیابت به عنوان علت حدود یک سوم موارد شناخته شده است و شایع‌ترین علت ESRD در اکثر کشورهای توسعه‌یافته است. سایر شرایط کمتر شایع شامل التهاب (گلومرولونفریت) یا عفونت (پیلونفریت) هستند. گاهی اوقات CKD ارثی (مانند بیماری پلی کیستیک) یا در نتیجه انسداد طولانی مدت سیستم ادراری (مانند بزرگ شدن پروستات یا سنگ کلیه). است. برخی از داروها در صورت مصرف طولانی‌مدت می‌توانند باعث ایجاد بیماری مزمن کلیه شوند، به ویژه برخی از داروهای مسکن.
علائم CKD چیست؟
یک فرد می‌تواند تا ۹۰٪ از عملکرد کلیه خود را قبل از تجربه علائم از دست بدهد. اکثر افراد تا زمانی که CKD پیشرفته نشده باشد هیچ علامتی ندارند. علائم پیشرفت CKD شامل تورم مچ پا، خستگی، مشکل در تمرکز، کاهش اشتها، وجود خون در ادرار و ادرار کف آلود است.
تشخیص بیماری مزمن کلیوی چگونه انجام می‌شود؟
اکثر افراد مبتلا به مراحل اولیه CKD تشخیص داده نمی‌شوند. بیماری کلیوی معمولاً بی‌صدا پیشرفت می‌کند و اغلب عملکرد کلیه را قبل از ایجاد علائم از بین می‌برد. تشخیص زودهنگام نارسایی کلیه بسیار مهم است زیرا امکان درمان مناسب را قبل از آسیب کلیه از طریق سایر عوارض فراهم می‌کند. آزمایشات ساده بر روی نمونه‌های کوچک خون (برای اندازه‌گیری محتوای کراتینین و تخمین GFR) و بر روی ادرار (برای اندازه‌گیری کراتینین و دفع آلبومین) انجام می‌شود. پزشک از نتایج کراتینین سرم اندازه‌گیری شده در خون برای تخمین عملکرد کلی کلیه یا میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) و قند خون شما استفاده می‌کند تا مطمئن شود که دیابت ندارید. برای تشخیص پروتئین اضافی در ادرار، ممکن است از یک تست ساده “dipstick” استفاده شود.
کراتینین سرم
کراتینین یک ماده زائد در خون است که از فعالیت ماهیچه‌ای ناشی می‌شود. به طور معمول توسط کلیه‌ها از خون شما خارج می‌شود، اما در صورت کاهش عملکرد کلیه، سطح کراتینین افزایش می‌یابد. پزشک می‌تواند از نتایج آزمایش کراتینین سرم برای محاسبه عملکرد کلیه یا GFR استفاده کند.
نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR)
GFR میزان عملکرد کلی کلیه را نشان می‌دهد که ممکن است از روی سطح کراتینین خون شما تخمین زده شود. میزان طبیعی GFR حدود ۱۰۰ میلی‌لیتر در دقیقه است. اگر GFR شما کمتر از ۶۰ میلی‌لیتر در دقیقه باشد، معمولاً باید به یک متخصص بیماری‌های کلیوی (به نام نفرولوژیست) مراجعه کنید. GFR زیر ۱۵ نشان می‌دهد برای نارسایی کلیه ممکن است درمان‌هایی چون دیالیز یا پیوند کلیه را شروع کنید.
آلبومین ادرار
وجود پروتئین اضافی در ادرار نیز نشانگر CKD است و نسبت به GFR به تنهایی نشانگر بهتری برای خطر پیشرفت و حملات قلبی و سکته‌های زودرس است. پروتئین اضافی در ادرار را می‌توان با قرار دادن یک نوار پلاستیکی کوچک که با مواد شیمیایی جاسازی شده است در یک نمونه ادرار تازه غربالگری کرد یا می‌توان با آزمایش روی ادرار با دقت بیشتری اندازه‌گیری کرد.
درمان CKD چگونه انجام می‌شود؟
هیچ درمانی برای بیماری مزمن کلیوی وجود ندارد. با این حال درمان می‌تواند پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کند و از ایجاد سایر مشکلات جدی جلوگیری کند. درمان‌های اصلی شامل رژیم غذایی و داروها هستند و برای کسانی که به ESRD می‌رسند، درمان طولانی مدت دیالیز یا پیوند کلیه است. در مراحل اولیه بیماری کلیوی، یک رژیم غذایی مناسب و مصرف دارو ممکن است به حفظ تعادل حیاتی در بدن کمک کند.
با این حال، زمانی که نارسایی کلیه رخ می‌دهد، مواد زائد و مایعات در بدن جمع می‌شوند و برای حذف این مواد زائد و مایعات اضافی از خون نیاز به درمان دیالیز وجود دارد. در برخی بیماران، پیوند کلیه همراه با مصرف داروها و رژیم غذایی سالم می‌تواند عملکرد کلیه را به حالت طبیعی بازگرداند. دیالیز و پیوند کلیه به عنوان درمان‌های جایگزین کلیوی (RRT) شناخته می‌شوند، زیرا تلاش می‌کنند تا عملکرد طبیعی کلیه‌ها را «جایگزین» کنند و در زیر با جزئیات بیشتر مورد بحث قرار گرفته‌اند.
شیوع بیماری مزمن کلیوی چگونه است؟
حدود ۱ نفر از هر ۱۰ نفر به درجاتی از CKD مبتلا هستند. بیماری کلیوی می‌تواند افراد را در هر سن و نژادی تحت تاثیر قرار دهد. آمریکایی‌های آفریقایی تبار، اسپانیایی تبارها، سرخپوستان آمریکایی و افراد با اصالت آسیای جنوبی (آنهایی که از هند، بنگلادش، سریلانکا یا پاکستان هستند) در معرض خطر بیشتری برای بیماری مزمن کلیه قرار دارند. این خطر تا حدی به دلیل نرخ بالای دیابت و فشار خون بالا در این جوامع است.
CKD می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما با افزایش سن شایع‌تر می‌شود و در زنان نیز شایع‌تر است. اگرچه حدود نیمی از افراد ۷۵ ساله یا بیشتر دارای درجاتی از مشکلات کلیوی هستند، بسیاری از این افراد در واقع به بیماری‌های کلیوی مبتلا نیستند. آن‌ها پیری طبیعی کلیه را تجربه می‌کنند. آزمایش‌های ساده خون و ادرار می‌توانند CKD را تشخیص دهند و درمان‌های ساده و کم‌هزینه می‌توانند پیشرفت بیماری را کاهش دهند. همچنین خطر حملات قلبی و سکته مغزی مرتبط کاهش یافته و کیفیت زندگی بهتر می‌شود.
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
