زمانی که کنترل حرکات روده از اختیار فرد خارج شود، با عارضه‌ای دردناک تحت عنوان بی اختیاری مدفوع مواجه می‌شویم. این عارضه که شیوع نسبتا زیادی هم در میان افراد دارد، عموما در نتیجه آسیب‌های عضلانی و عصبی رخ می‌دهد. نکته قابل توجه در این موضوع، فشار روانی بالایی است که افراد هنگام ابتلا به این عارضه تجربه می‌کنند. کسب دانش و آگاهی از این وضعیت و مشورت با پزشک، شاید تنها راه درمان سریع بی اختیاری مدفوع و رهایی از تنش‌های روانی بعد از آن باشد.
بی اختیاری مدفوع چگونه اتفاق می‌افتد؟
در حالت طبیعی، افراد توانایی کنترل مدفوع و ادرار را دارند؛ اما تحت شرایطی خاص، این توانایی می‌تواند از افراد سلب شود. برای تشریح این وضعیت، لازم است نگاهی به عملکرد دستگاه گوارشی داشته باشیم.
در دستگاه گوارشی، ابتدا غذا از روده کوچک به روده بزرگ انتقال داده می‌شود. آب و املاح معدنی موجود در غذا، توسط روده بزرگ جذب و باقی مواد به‌عنوان مدفوع وارد رکتوم می‌شوند. ورود مدفوع به مقعد با شل‌شدن اسفنکترهای داخلی است. در همین زمان، عضلات و اسفنکترهای مقعد منقبض می‌شوند تا از دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع جلوگیری کنند. در نهایت، دفع مدفوع با فرمان حسگرها به مغز و شل‌شدن عضلات مقعد اتفاق می‌افتد.
بی اختیاری مدفوع درست زمانی بروز پیدا می‌کند که عضلات مقعد و رکتوم دچار آسیب و بدعملکردی شوند. در این شرایط، دیگر فرایند دفع مدفوع، ترتیب و هماهنگی خود را از دست می‌دهد و افراد با تجربه تلخ بی اختیاری مدفوع مواجه می‌شوند.
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
علائم بی اختیاری مدفوع
عموما بیاختیاری مدفوع در افراد به یک شکل ظاهر نمی‌شود. در برخی از افراد، این عارضه به‌صورت خفیف و کوتاه‌مدت و در برخی دیگر مزمن و طولانی‌مدت است. به همین دلیل هم نشانه‌ها و علائم بیاختیاری مدفوع از فردی به فرد دیگر کاملا متغیر است. به‌طور کلی، نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- بیاختیاری ادراری؛
- سوزش و خارش مقعد؛
- شکم‌درد؛
- نفخ و گاز معده.
علت بی اختیاری مدفوع
نظرات در مورد بی اختیاری مدفوع و عوامل تاثیرگذار در آن زیاد است. بدون شک، عوامل متعددی در بروز بیاختیاری مدفوع دخالت دارند. این عوامل می‌توانند از دلایل کاملا ژنتیکی تا فاکتورهای محیطی متغیر باشند. در ادامه این مطلب، همراه ما باشید تا با برخی دلایل موثر در بروز این عارضه بیشتر آشنا شوید.
- آسیب عضلانی: عضلات ضعیف مقعد، قادر به کنترل دفع مدفوع نیستند. ضعف این عضلات، ممکن است از پیامدهای زایمان، حذف هموروئید یا از عوارض رابطه مقعدی باشد.
- ژنتیک: برخی از بیماری‌های مادرزادی، می‌توانند ریسک ابتلا به این عارضه را در افراد افزایش دهند.
- نداشتن تحرک: یکی از دلایل شایع این عارضه، نداشتن تحرک است که موجب ذخیره زیادی از مدفوع در رکتوم و در نتیجه، بیاختیاری در دفع آن می‌شود.
- آسیب عصبی: از دیگر مواردی که ممکن است موجب بی اختیاری مدفوع شود، عملکرد نادرست ماهیچه‌هاست. این بدعملکردی معمولا در نتیجه آسیب‌های عصبی (مشکلات نخاعی و مغزی) اتفاق می‌افتد.
- ابتلا به بیماری‌های دیگر: در مواردی، بیاختیاری مدفوع می‌تواند نتیجه ابتلا به چند بیماری دیگر مانند MS، دیسک کمر، دیسک گردن یا آلزایمر باشد.
- اسهال و یبوست: یبوست و اسهال، هر دو از جمله بیماری‌هایی هستند که به دلیل تحریک و فشار بیش‌ازاندازه، می‌توانند موجب بدعملکردی و آسیب عضلات مقعد و اسفنکترها شوند.
- سابقه عمل جراحی: در برخی از موارد، بی اختیاری مدفوع بعد از عمل شقاق یا جراحی بواسیر بروز پیدا می‌کند.
درمان بی اختیاری مدفوع
خوشبختانه بیاختیاری مدفوع از دسته بیماری‌های قابل درمان است. روش درمانی مناسب برای حل این عارضه، بستگی زیادی به شدت و مدت‌زمان ابتلا به آن دارد. به‌طور کلی، روش‌های درمان این بیماری در دو دسته روش‌های خانگی و پزشکی قرار می‌گیرند.
درمان خانگی بی اختیاری مدفوع
تغییر رژیم غذایی، ورزش و مراقبت از پوست، سه پارامتر کلیدی در درمان‌های خانگی بیاختیاری مدفوع هستند. افراد مبتلا به بیاختیاری مدفوع با بهره‌گیری از این روش‌ها، می‌توانند ضمن کاهش علائمی مانند خارش و درد مقعد، کنترل بیشتری بر دفع مدفوع داشته باشند. مواردی که در ادامه گفته می‌شوند، از جمله مهم‌ترین نکاتی هستند که افراد مبتلا به این عارضه، بایستی در درمان‌های خانگی رعایت کنند:
- مصرف غذاهایی با فیبر بالا؛
- عدم مصرف مواد غذایی نفاخ؛
- گنجاندن مقدار کافی از میوه، سبزیجات، غلات و نان‌های سبوس‌دار در برنامه غذایی؛
- نوشیدن زیاد آب؛
- انجام منظم ورزش جهت تقویت عضلات لگن (ورزش کگل)؛
- استفاده از داروی گیاهی برای بی اختیاری مدفوع (مصرف ملین‌ها مانند برگه‌های خشک آلو، انجیر، هلو و زردآلو)؛
- مراقبت از پوست اطراف مقعد؛
- پوشیدن لباس زیر‌های نخی.
درمان پزشکی بی اختیاری مدفوع
بخش دیگری از فرایند درمان بیاختیاری مدفوع را درمان‌های پزشکی تشکیل می‌دهد. این روش درمانی، معمولا ترکیبی از مصرف قرص برای بی اختیاری مدفوع، فیزیوتراپی و جراحی است. اینکه کدامیک از این روش‌ها می‌تواند برای شما مفید باشد، بستگی به نظر و تشخیص فوق تخصص گوارش آنلاین دارد.
درمان دارویی
داروهای موثر در درمان بیاختیاری مدفوع به دو دسته داروهای ملین و داروهای ضد اسهال تقسیم می‌شوند. داروهای ملین، روشی موثر جهت رفع یبوست و داروهای ضد اسهال، بهترین تجویز برای درمان اسهال است؛ البته با دستور پزشک.
درمان با کمک فیزیوتراپی
یکی از عواملی که موجب بیاختیاری مدفوع در افراد می‌شود، ضعف عضلات مقعد و لگن است. با انجام فیزیوتراپی، می‌توان تا حد زیادی این ضعف و آسیب را جبران کرد. تمرین روده، بیوفیدبک و تحریک عصبی از جمله راهکارهایی هستند که در درمان با فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان با روش جراحی
در نهایت، اگر هیچ‌کدام از روش‌های غیر تهاجمی ذکرشده در درمان بیاختیاری مدفوع کارساز نباشند، سراغ درمان قطعی بی اختیاری مدفوع یعنی جراحی می‌رویم. اسفنکتروپلاستی، کولوستومی و اسفنکتر مصنوعی از جمله گزینه‌های مهم جراحی هستند. وضعیت جسمانی شما و شدت بیماری، دو فاکتور کلیدی در اتخاذ یکی از گزینه‌های جراحی خواهند بود که مسلما تشخیص آن، بر عهده پزشک شماست.
جمع بندی
بی اختیاری مدفوع یک عارضه شایع اما دردناک در میان افراد است که عموما سروکله آن در دوران پیری پیدا می‌شود. در این عارضه، افراد دیگر مانند گذشته، قادر به کنترل اختیاری ادرار و مدفوع نیستند. جالب است بدانید که زنان، دو برابر بیشتر از مردان، مبتلا به این بیماری می‌شوند. دلیل این امر هم می‌تواند داشتن زایمان‌های طبیعی یا سابقه جراحی‌های مختلف باشد. خوشبختانه راهکارهای درمانی مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارند. کافی است افراد مبتلا به این عارضه، شرم و خجالت را کنار بگذارند و با مراجعه زودهنگام به پزشک، از پیش‌روی این بیماری جلوگیری کنند.
منابع:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/fecal-incontinence/diagnosis-treatment/drc-20351403
