گلوتن پروتئینی‌ست که در بسیاری از مواد غذایی به‌ویژه گندم و محصولات مرتبط با آن یافت می‌شود. عدم تحمل گلوتن که به آن حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی هم گفته می‌شود، نوعی بیماری‌ست که پس از خوردن گلوتن در فرد با علائم متعددی از جمله احساس نفخ، خستگی و… ظاهر می‌شود. در ادامه، راجع به این بیماری، علائم دقیق و راه‌های درمان آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.
بیماری حساسیت به گلوتن چیست؟
گلوتن پروتئینی‌ست که در گندم، جو، چاودار و سایر غلات یافت می‌شود. همچنین در بسیاری از غذاها از جمله پاستا، غلات و نوشیدنی‌های رایج بر پایه مالت هم وجود دارد. علاوه بر این موارد، می‌توان آن را در برخی ویتامین‌ها، لوازم‌آرایشی و حتی برخی داروها هم یافت. اگر بعد از خوردن گلوتن، علائمی که در ادامه گفته شده‌اند را داشته باشید، ممکن است دچار بیماری حساسیت یا عدم تحمل گلوتن باشید که نام دیگر آن NCGS است.
تفاوت حساسیت به گلوتن و سلیاک
بیماری عدم تحمل گلوتن و بیماری حساسیت به سلیاک، دو مقوله متفاوت است. افراد مبتلا به بیماری حساسیت به سلیاک، به گلوتن پاسخ خود‌ایمنی نشان می‌دهند؛ یعنی بدن آن‌ها سعی می‌کند با گلوتن مانند یک ویروس مبارزه کند. این واکنش باعث التهاب و آسیب به دستگاه گوارش می‌شود.
این بیماری در نتیجه وجود یک ژن غیر طبیعی رخ می‌دهد و افراد مبتلا به آن، دارای سطوح بالایی از آنتی‌بادی‌های خاص در خون خود هستند که با گلوتن مبارزه می‌کنند. در مقابل، حساسیت به گلوتن قرار دارد که شاید از نظر علائم، بسیار مشابه بیماری سلیاک باشد؛ اما افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، ژن یا آنتی‌بادی غیر طبیعی در خون خود ندارند.
مبتلایان به حساسیت به گلوتن
این بیماری علت شناخته‌شده‌ای ندارد و هر کسی می‌تواند آن را در طول زندگی خود تجربه کند. با این وجود، احتمال بروز آن در زنان، شایع‌تر از مردان است. همچنین باید اشاره کرد برخی از افراد با این نوع حساسیت از بدو تولد مواجه هستند. این بیماری شایع‌تر از حساسیت به سلیاک است و حدود 1٪ از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این موارد، بسیاری از افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن، به سندرم روده تحریک پذیر (IBS) هم مبتلا هستند.
علائم حساسیت به گلوتن
این بیماری معمولا با بروز برخی علائم همراه است که هر کدام از آن‌ها باید جدی گرفته شوند. در ادامه به برخی از رایج‌ترین علائم این بیماری اشاره می‌کنیم.
-
نفخ
اگرچه نفخ یک وضعیت ناراحت‌کننده رایج است و علل زیادی دارد، اما ممکن است نشانه‌ای از عدم تحمل گلوتن باشد. در واقع، نفخ گاه‌به‌گاه می‌تواند در میان افرادی که نسبت به گلوتن حساس هستند، رخ دهد. بااین‌حال، اگر نفخ مکرر را تجربه می‌کنید، ممکن است یک بیماری زمینه‌ای دیگر هم داشته باشید.
-
اسهال و یبوست
ابتلا به اسهال و یبوست گهگاهی معمولی‌ست، اما اگر به‌طور منظم اتفاق بیفتد و دچار یبوست و اسهال مزمن شوید، جای نگرانی دارد و می‌تواند از نشانه های حساسیت به گلوتن باشد. در واقع خوردن غذاهای حاوی گلوتن، ممکن است باعث ایجاد این مشکلات گوارشی شود.
-
سردرد و میگرن
بسیاری از افراد هر چند وقت یک‌بار، سردرد یا حملات میگرنی را تجربه می‌کنند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن، ممکن است بیشتر از دیگران مستعد حملات میگرنی باشند. اگر به‌طور منظم سردرد دارید یا دوره‌های میگرنی را بدون هیچ دلیل ظاهری تجربه می‌کنید، ممکن است به گلوتن حساس باشید.
-
خستگی
احساس خستگی از علائم بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌رود. بااین‌حال، اگر دائما احساس خستگی می‌کنید، ممکن است یک علت زمینه‌ای وجود داشته باشد. افراد مبتلا به عدم تحمل گلوتن، بسیار مستعد احساس خستگی به‌ویژه پس از خوردن غذاهای حاوی گلوتن هستند.
-
درد معده
درد شکم و معده، یکی از مشکلات شایع در میان افراد است و دلایل متعددی دارد. بااین‌حال، یکی از شایع‌ترین علایم حساسیت به گلوتن در کنار مشکلات گوارشی چون اسهال در کودکان و بزرگسالان، درد معده است که پس از خوردن گلوتن، احتمال دارد آن را تجربه کنید.
-
افسردگی و اضطراب
اضطراب شامل احساس نگرانی، عصبی‌بودن، ناراحتی و آشفتگی است که اغلب با افسردگی همراه است. به نظر می‌رسد افراد مبتلا به این بیماری، نسبت به افرادی که هیچ‌گونه بیماری زمینه‌ای ندارند، بیشتر مستعد اضطراب و افسردگی هستند. طبق تحقیقات، افراد دارای رژیم بدون گلوتن تا حد زیادی حس افسردگی و اضطراب خود را کاهش داده‌اند.
-
التهاب و درد
قرار‌گرفتن در معرض گلوتن، ممکن است باعث التهاب در افرادی شود که این بیماری را دارند. این التهاب می‌تواند منجر به درد گسترده در بدن از جمله درد در مفاصل و عضلات شما شود. همچنین افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، معمولا بیشتر دچار بی‌حسی دست و پا می‌شوند.
-
مه مغزی
“مه مغزی” به احساس ناتوانی در تفکر و تمرکز اشاره دارد. فراموش‌کار‌بودن، مشکل در تمرکز و خستگی ذهنی از علائم رایج مه مغزی هستند که در نتیجه عدم تحمل گلوتن ایجاد می‌شوند. دلیل دقیق آن ناشناخته است.
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
مراحل تشخیص و آزمایش حساسیت به گلوتن
در هنگام مراجعه به پزشک، ابتدا پزشک علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند. اگر مشکوک به بیماری عدم تحمل گلوتن هستید، مراحل بعدی برای تایید تشخیص انجام می‌شوند که عبارتند از:
- مرحله 1: برای حدود 6 هفته از یک رژیم غذایی حاوی گلوتن استفاده می‌کنید. در این مدت، ممکن است پزشک شما آزمایش خون و آزمایش‌های پوستی را برای رد حساسیت به گندم یا بیماری سلیاک انجام دهد.
- مرحله 2: اگر آلرژی به گندم یا بیماری سلیاک ندارید، در مرحله بعد از تست حساسیت به گلوتن، ممکن است پزشک از شما بخواهد که حداقل برای 6 هفته گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنید. علائم خود را در این مدت ثبت کنید و توجه داشته باشید که کدام علائم (در صورت وجود) بهبود می‌یابند.
- مرحله 3: اگر در حین رژیم بدون گلوتن، علائم شما بهبود یابند، به‌تدریج گلوتن را دوباره به رژیم غذایی خود بازگردانید. در صورت بازگشت علائم، احتمالا دچار این بیماری هستید و باید برای درمان اقدام کنید.
درمان حساسیت به گلوتن
هیچ درمان قطعی و داروی حساسیت به گلوتن وجود ندارد. اما بیشتر افراد با پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن، علائم آن را تسکین می‌دهند. شما باید با یک پزشک متخصص و مشاور تغذیه مشورت کنید. درمان حساسیت به گلوتن با طب سنتی نیز راهکارهایی دارد که آن نیز ممکن است در تجویزات پزشک وجود داشته باشد. همچنین می‌توانید از پزشک یا مشاور خود در مورد افزودن پروبیوتیک‌ها به رژیم غذایی خود سوال کنید. پروبیوتیک‌ها با افزایش باکتری‌های خوب در روده شما به بهبود علائم خاصی چون اسهال کودکان و بزرگسالان کمک می‌کنند. آن‌ها ممکن است علائم نفخ، گاز یا یبوست را نیز کاهش دهند. استفاده از زنجبیل و آلوئه‌ورا نیز از جمله درمان خانگی حساسیت به گندم یا گلوتن محسوب می‌شود.
خطرات رژیم غذایی مخصوص حساسیت به گلوتن
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که رژیم‌های غذایی خاص برای این بیماری که بدون گلوتن هستند، ممکن است خطر ابتلا به هایپرگلیسمی (قند خون بالا) یا دیابت نوع 2 و کمبود مواد مغذی در بدن همچون فیبر را افزایش دهند.
چشم‌انداز بیماری حساسیت به گلوتن
حساسیت به گلوتن و مرگ ارتباطی با یکدیگر ندارند و این بیماری کشنده نیست. اکثر افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن، با داشتن رژیم غذایی مناسب، علائم شدید این بیماری را کمتر تجربه می‌کنند. در واقع این عارضه، نیاز به مدیریت مادام‌العمر دارد. اگر دوباره شروع به مصرف گلوتن کنید، علائم آن بازمی‌گردند و با رعایت نکات زیر، می‌توانید آن‌ها را مدیریت کنید:
- مصرف مواد غذایی کم‌چرب و پرفیبر؛
- انجام آزمایش‌های تشخیصی منظم برای بررسی کم‌خونی و کلسترول بالا؛
- خواندن برچسب مواد غذایی و نوشیدنی برای جلوگیری از مصرف گلوتن.
اگر سهوا غذا یا نوشیدنی این ماده را مصرف و عوارض حساسیت به گلوتن را در خود احساس کردید، می‌توانید مقدار زیادی آب بنوشید تا آن را از سیستم گوارش خود خارج کنید. همچنین وعده‌های غذایی کوچکی بخورید که تند یا چرب نباشند. برای تسکین ناراحتی معده و کاهش نفخ شکم، می‌توانید چای زنجبیل یا نعناع را امتحان کنید.
جمع بندی
هر یک از علائمی که برای حساسیت به گلوتن گفته شدند را باید جدی گرفت؛ به‌خصوص اگر پی‌درپی رخ دهند و بعد از مصرف غذاهای خاصی شاهد بروز آن‌ها باشید. برای تشخیص دقیق این عارضه و درمان هم بهتر است قبل از هر کاری با یک پزشک متخصص گوارش آنلاین مشورت کنید. بدون شک، شرایط جسمی شما در تصمیم‌گیری برای انتخاب بهترین روش درمانی اثر دارد.
منابع:
