هلیکوباکتر پیلوری که همچنین با نام H. pylori شناخته می‌شود، یک باکتری است که معمولا در معده وجود دارد. این باکتری تقریباً در بدن نیمی از جمعیت جهان یافت می‌شود.
اکثر افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری هیچ علامتی ندارند و هرگز دچار مشکل نخواهند شد. با این حال، هلیکوباکتر پیلوری قادر به ایجاد تعدادی از مشکلات گوارشی از جمله زخم و به ندرت سرطان معده است. مشخص نیست چرا برخی از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری به این شرایط مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. در این مطلب از دکترنکست به بیان عوامل خطر این باکتری و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
عوامل خطر هلیکوباکتر پیلوری
هلیکوباکتر پیلوری احتمالاً با مصرف غذا یا آب آلوده به ارگانیسمی که در مدفوع افراد آلوده دفع می‌شود، منتقل می‌گردد. هلیکوباکتر پیلوری باعث تغییراتی در معده و اثنی‌عشر (اولین قسمت روده کوچک) می‌شود. این باکتری بافت محافظی که معده را می‌پوشاند، آلوده می‌کند. این امر منجر به آزاد شدن آنزیم‌ها و سموم خاص و فعال شدن سیستم ایمنی می‌شود. این عوامل با هم ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سلول‌های معده یا اثنی‌عشر آسیب برسانند. شرایط گفته شده باعث التهاب مزمن در دیواره‌های معده (گاستریت) یا دوازدهه (دئودنیت) می‌شود.
در نتیجه این تغییرات، معده و اثنی‌عشر در برابر آسیب‌های ناشی از شیره‌های گوارشی مانند اسید معده آسیب پذیرتر هستند. در آمریکا و سایر کشورهای توسعه یافته، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری در دوران کودکی غیرعادی است اما در بزرگسالی شایع‌تر می‌شود. با این حال، در کشورهای با منابع محدود، اکثر کودکان قبل از سن ۱۰ سالگی به هلیکوباکترپیلوری مبتلا می‌شوند.
علائم هلیکوباکتر پیلوری
اکثر افراد مبتلا به گاستریت مزمن یا التهاب اثنی‌عشر ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هیچ علامتی ندارند. با این حال، تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از افراد به مشکلات جدی‌تری از جمله زخم معده یا اثنی‌عشر و به ندرت تومورهای معده مبتلا می‌شوند. زخم‌ها می‌توانند علائم مختلفی ایجاد کنند یا اصلاً هیچ علامتی نداشته باشند. شایع‌ترین علائم زخم عبارتند از:
- درد یا ناراحتی (معمولا در قسمت بالای شکم)
- نفخ
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- عدم اشتها
- تهوع یا استفراغ
- مدفوع تیره یا قیری رنگ
- زخمی که خونریزی می‌کند، می‌تواند باعث کاهش تعداد سلول‌های خون و خستگی شود.
به ندرت، گاستریت مزمن باعث تغییرات غیرطبیعی در پوشش معده می‌شود که می‌تواند منجر به انواع خاصی از سرطان گردد. ایجاد سرطان در نتیجه عفونت هلیکوباکتر پیلوری غیرمعمول است. با این وجود، از آنجایی که افراد زیادی در جهان به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا هستند، به عنوان یکی از عوامل مهم سرطان معده در نظر گرفته می‌شود. افرادی که در کشورهایی زندگی می‌کنند که عفونت هلیکوباکتر پیلوری در آن‌ها در سنین پایین رخ می‌دهد، در معرض بیشترین خطر ابتلا به سرطان معده هستند.
تشخیص هلیکوباکتر پیلوری
راه‌های مختلفی برای تشخیص هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد. متداول‌ترین تست‌های مورد استفاده شامل موارد زیر است:
- تست‌های تنفسی: آزمایش‌های تنفسی (معروف به تست‌های تنفسی اوره) مستلزم نوشیدن یک محلول تخصصی حاوی ماده‌ای است که توسط باکتری هلیکوباکتر پیلوری تجزیه می‌شود. محصولات حاصل از تجزیه را می‌توان در نفس بیمار تشخیص داد.
- آزمایش‌های مدفوع: آزمایش‌هایی در دسترس هستند که پروتئین هلیکوباکتر پیلوری را در مدفوع تشخیص می‌دهند. مقادیر بالاتر از میزان نرمال هلیکوباکتر پیلوری در آزمایش مدفوع، می‌تواند مطرح کننده عفونت با این باکتری باشد. بالا بودن هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع از ارزش تشخیصی مطلوبی برخوردار است.
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند آنتی‌بادی‌های خاصی (پروتئین) را که سیستم ایمنی بدن در پاسخ به باکتری هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌کند، شناسایی کند. با این حال، نگرانی در مورد دقت آن، استفاده از آن را محدود کرده است. چرا که مقادیر بالاتر آنتی‌بادی نسبت به میزان نرمال هلیکوباکتر پیلوری در آزمایش خون ارزش تشخیصی کمی دارد.
چه کسی باید برای هلیکوباکتر پیلوری آزمایش دهد؟
- اگر علائم دارد: اگر فرد درد مزمن معده، حالت تهوع، زخم معده/اثنی‌عشر فعال دارد یا اگر سابقه زخم در گذشته دارد، آزمایش تشخیصی برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری توصیه می‌شود. اگرچه عفونت هلیکوباکتر پیلوری شایع‌ترین علت زخم است، اما همه بیماران مبتلا به زخم به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا نیستند. برخی داروها (به عنوان مثال آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن) نیز می‌توانند باعث زخم معده شوند.
- اگر علائمی ندارد: اگر فرد علائمی ندارد و سابقه قبلی بیماری زخم پپتیک نیز ندارد، معمولاً آزمایش هلیکوباکتر پیلوری توصیه نمی‌شود. با این حال، ممکن است برای افرادی خاص مانند کسانی که سابقه خانوادگی یا نگرانی در مورد سرطان معده دارند، به ویژه افراد چینی، کره‌ای، ژاپنی یا آمریکای مرکزی تبار، این آزمایش‌ها در نظر گرفته شود. این گروه‌ها بیشتر در معرض ابتلا به سرطان معده هستند.
درمان هلیکوباکتر پیلوری
درمان قطعی هلیکوباکتر پیلوری دارویی است و به کارگیری مواردی از قبیل گیاه کشنده هلیکوباکتر پیلوری و یا درمان هلیکوباکتر پیلوری با عسل برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری صحت علمی ندارد. افراد با سابقه بیماری زخم معده، زخم معده فعال یا زخم اثنی‌عشر فعال مرتبط با عفونت هلیکوباکتر پیلوری باید تحت درمان قرار گیرند. تشخیص و درمان هلیکوباکتر پیلوری و تجویز بهترین آنتی بیوتیک برای هلیکوباکتر پیلوری بر عهده پزشک معالج است.
درمان موفقیت‌آمیز هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند به بهبود زخم، جلوگیری از عود زخم و کاهش خطر عوارض زخم (مانند خونریزی) کمک کند. دستورالعمل‌ها در ایالات متحده آمریکا و سایر کشورها توصیه می‌کنند بیمارانی که داروهای ضدالتهابی طولانی مدت مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و داروهای مشابه را برای درمان آرتریت و سایر شرایط پزشکی مصرف می‌کنند، از نظر هلیکوباکتر پیلوری آزمایش شوند و در صورت ابتلا تحت درمان قرار گیرند.
- داروها: هیچ دارویی به تنهایی عفونت هلیکوباکتر پیلوری را درمان نمی‌کند. اکثر رژیم‌های درمانی شامل مصرف چندین دارو به مدت ۱۴ روز است. بیشتر رژیم‌های درمانی شامل داروی مهارکننده پمپ پروتون است. این دارو تولید اسید معده را کاهش می‌دهد و به بافت‌های آسیب‌دیده در اثر عفونت اجازه می‌دهد تا بهبود یابند. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های پمپ پروتون عبارتند از لانزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول، رابپرازول، دکسلانسوپرازول و اس امپرازول.
دو آنتی‌بیوتیک نیز به طور کلی توصیه می‌شود. این امر خطر شکست درمان و مقاومت آنتی‌بیوتیکی را کاهش می‌دهد. تعداد بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری که به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند در حال افزایش است. بنابراین مهم است که تمام داروهای تجویز شده برای کل دوره، معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز مصرف شود و سپس آزمایشی انجام شود که تأیید کند عفونت از بین رفته است.
- عوارض جانبی: تا ۵۰ درصد از بیماران در طول درمان هلیکوباکتر پیلوری عوارض جانبی دارند. عوارض جانبی معمولاً خفیف هستند و کمتر از ۱۰ درصد بیماران به دلیل عوارض جانبی درمان را متوقف می‌کنند. برای کسانی که عوارض جانبی را تجربه می‌کنند، ممکن است امکان تنظیم دوز یا تغییر زمان مصرف دارو وجود داشته باشد. برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی در زیر توضیح داده شده است.
- بعضی از رژیم‌های درمانی از دارویی به نام مترونیدازول یا کلاریترومایسین استفاده می‌کنند. این داروها می‌توانند باعث ایجاد طعم فلزی در دهان و حالت تهوع شوند.
- در حین مصرف مترونیدازول باید از نوشیدنی‌های الکلی (مانند آبجو، شراب) اجتناب شود. این ترکیبات می‌توانند باعث گرگرفتگی پوست، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، تعریق و ضربان قلب سریع شوند.
- بیسموت که در برخی از رژیم‌ها وجود دارد باعث سیاه شدن مدفوع می‌شود و ممکن است یبوست ایجاد کند.
- بسیاری از رژیم‌ها باعث اسهال و درد معده می‌شوند.
- شکست درمان: تا ۲۰ درصد از بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری پس از اتمام اولین دوره درمانی خود درمان نمی‌شوند. در این مورد معمولاً یک رژیم درمانی ثانویه توصیه می‌شود. درمان مجدد معمولاً مستلزم آن است که بیمار ۱۴ روز از یک مهارکننده پمپ پروتون به همراه دو آنتی‌بیوتیک و بیسموت ساب سالیسیلات (“درمان چهارگانه”) استفاده کند. حداقل یکی از آنتی‌بیوتیک‌ها با آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده در اولین دوره درمانی متفاوت است.
- پیگیری: پس از تکمیل درمان هلیکوباکتر پیلوری، آزمایش مجدد برای اطمینان از ریشه‌کن شدن عفونت توصیه می‌شود. این امر معمولاً با آزمایش تنفس یا مدفوع انجام می‌شود. آزمایش خون برای تشخیص اولیه یا پیگیری توصیه نمی‌شود. آنتی‌بادی شناسایی شده توسط آزمایش خون اغلب به مدت چهار ماه یا بیشتر پس از درمان، حتی پس از ناپدید شدن عفونت، در خون باقی می‌ماند.
جمع بندی
هلیکوباکتر پیلوری که با نام H. pylori نیز شناخته می‌شود، یک باکتری است که عفونت مزمن معده ایجاد می‌کند. اکثر افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری هیچ مشکلی ندارند. با این حال، برخی افراد دچار مشکلاتی مانند گاستریت مزمن، زخم معده و به ندرت تومور معده می‌شوند. زخم‌ها ممکن است علائمی نداشته باشند یا باعث درد یا ناراحتی (معمولاً در قسمت بالای شکم)، نفخ، احساس سیری پس از خوردن مقدار کمی غذا، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و مدفوع تیره یا قیری رنگ شوند. زخم‌هایی که خونریزی می‌کنند می‌توانند باعث کاهش تعداد سلول‌های خونی گردند.
هلیکوباکتر پیلوری با آزمایش مدفوع یا آزمایش تنفس تشخیص داده می‌شود. آزمایش هلیکوباکتر پیلوری برای افرادی که زخم معده، درد مزمن معده یا حالت تهوع دارند توصیه می‌شود. هر فردی که مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری است باید تحت درمان قرار گیرد. درمان هلیکوباکتر پیلوری به بهبود زخم کمک می‌کند، خطر بازگشت زخم و خطر خونریزی از زخم را کاهش می‌دهد.
درمان هلیکوباکتر پیلوری معمولاً شامل چندین دارو است. حداقل دو مورد از داروها آنتی‌بیوتیک هستند که به از بین بردن باکتری‌ها کمک می کنند. داروی دیگر باعث می‌شود معده اسید کمتری بسازد. سطح اسید پایین‌تر به بهبود زخم کمک می‌کند.
اکثر افراد پس از اتمام دو هفته مصرف دارو درمان می‌شوند. برخی افراد باید دو هفته دیگر دارو مصرف کنند. مهم است که تمام دارو را مصرف کنید تا اطمینان حاصل شود که باکتری‌ها از بین می‌روند.
دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند که همه بیماران تحت درمان برای هلیکوباکتر پیلوری دو هفته پس از اتمام دارو، آزمایش تنفس یا مدفوع انجام دهند. این کار برای اطمینان از کشته شدن باکتری‌ها انجام می‌شود. توصیه می‌شود که آزمایش ۳۰ روز پس از اتمام درمان انجام شود و مصرف داروی مهارکننده پمپ پروتون به مدت ۱ تا ۲ هفته قبل از آزمایش جهت پیگیری ریشه‌کنی قطع شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عفونت هلیکوباکترپیلوری و رژيم‌های درمانی و کاهش survivin به دلیل عفونت هلیکوباکترپیلوری، drnext را دنبال کنید.
منبع:
uptodate
