پسوند “یت” در پزشکی، اغلب به معنای التهاب است. هپاتیت نیز التهاب کبد را نشان میدهد. کبد ارگانی حیاتی در بدن است که وظیفه سم‌زدایی را بر عهده دارد. سلول‌های کبدی هپاتوسل نام دارند. عوامل مختلفی میتواند به التهاب کبد منجر شود. هپاتیت میتواند حاد یا مزمن باشد و بسته به عامل آن و شدت بیماری، پیش‌آگهی متفاوتی دارد. علائم هپاتیت در زنان و مردان از یک کسالت و سرماخوردگی خفیف تا نارسایی حاد و شدید کلیوی متغیر است. هپاتیت حتی ممکن است علامتی نداشته باشد. در ادامه به تفصیل به هپاتیت و عوامل ایجادکننده آن می‌پردازیم.
هپاتیت چیست؟
هپاتیت التهاب کبد است. این بیماری ممکن است ناشی از عفونت ویروسی، مصرف الکل، بیماری‌های خاص یا حتی برخی داروها باشد. درمان بر اساس نوع و علت زمینه‌ای آن متفاوت است. هپاتیت به یک وضعیت التهابی کبد اشاره دارد و معمولاً نتیجه یک عفونت ویروسی است، اما علل احتمالی دیگری برای بیماری هپاتیت وجود دارد. علل غیرویروسی هپاتیت شامل هپاتیت خودایمنی و التهابی است که در نتیجه مصرف داروها، سموم و الکل ایجاد میشود. هپاتیت خودایمنی زمانی رخ میدهد که بدن آنتی‌بادی‌هایی را علیه بافت کبد تولید کند. پنج طبقه بندی ویروسی اصلی هپاتیت عبارتند از هپاتیت a ، هپاتیت b، هپاتیت c، d و e. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در حال حاضر ۳۵۴ میلیون نفر از مردم جهان با هپاتیت ب و هپاتیت c مزمن زندگی می‌کنند. می‌توانید با جست‌وجو در اینترنت عکس هپاتیت و علائم آن را مشاهده کنید.
زندگی با هپاتیت B و C
هپاتیت B تقریباً ۲۹۶ میلیون نفر از جمله بیش ۶ میلیون کودک زیر ۵ سال را تحت تأثیر قرار میدهد. هپاتیت B سالانه منجر به مرگ ۸۲۰۰۰۰ نفر میشود. ۲۵ درصد از عفونت‌های مزمن هپاتیت B به سرطان کبد تبدیل می‌شوند.هپاتیت سی در حال حاضر علت اصلی ابتلا به سرطان کبد است. در سال ۲۰۱۹، تقریباً ۲۹۰۰۰۰ نفر بر اثر هپاتیت C جان خود را از دست دادند که بیشتر آن‌ها به دلیل سیروز و کارسینوم سلولی کبدی (سرطان اولیه کبد) دچار عارضه شدند.
در مورد طول عمر بیماران هپاتیت ب، اکثر افرادی که به طور مزمن به هپاتیت B مبتلا می‌شوند، می‌توانند انتظار زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. علائم هپاتیت ب در زنان و مردان بسته به شدت بیماری متفاوت است. افراد مبتلا به هپاتیت ب مزمن ممکن است تا ۳۰ سال علائمی نداشته باشند. آسیب به کبد میتواند در این مدت بی‌سر و صدا رخ دهد.
پیش‌آگهی هپاتیت C مزمن به طور معمول بسیار خوب است و با ادامه بهبود درمان، بهتر میشود. در مورد طول عمر افراد مبتلا به هپاتیت C، اکثر افراد مبتلا به هپاتیت C مزمن می‌توانند یک زندگی عادی داشته باشند، مشروط بر اینکه پزشکان بتوانند قبل از هر گونه آسیب کبدی یا سایر عوارض، آن را تشخیص دهند.
آلودگی با ویروس هپاتیت ب و هپاتیت سی در صورت عدم درمان، گاهی اوقات میتواند باعث آسیب جدی به کبد در طی سالیان طولانی شود. با این حال، با درمان‌های مدرن به راحتی می‌توان عفونت را درمان کرد و اکثر افراد مبتلا به آن امید به زندگی طبیعی خواهند داشت.
راه های انتقال هپاتیت ویروسی
هپاتیتهای ویروسی توسط ویروسهای مختلفی ایجاد می‌شوند. روش انتقال این ویروس‌ها با یکدیگر متفاوت بوده و به شرح زیر است:
- هپاتیت A: مواجهه با آب یا غذای آلوده به ویروس یا تماس مستقیم با فرد آلوده
- هپاتیت B : تماس با HBV موجود در مایعات بدن مانند خون، ترشحات واژن یا مایع منی فرد مبتلا (قابلیت انتقال از راه جنسی)
- هپاتیت C: تماس با HCV موجود در مایعات بدن مانند خون، ترشحات واژن یا مایع منی
- هپاتیت D: تماس با خون حاوی HDV
- هپاتیت E: قرار گرفتن در معرض آب یا غذای آلوده به HEV
علایم هپاتیت
علائم بیماری هپاتیت در زنان و مردان به شدت و حاد یا مزمن بودن بیماری بستگی دارد. اگر فرد به یک نوع هپاتیت مزمن مبتلا باشد، مانند نوع مزمن هپاتیت B و C، ممکن است تا زمانی که آسیب بر عملکرد کبد تاثیر نگذارد، علائمی ظاهر نشود. این امر نکته‌ای منفی تلقی میشود چرا که هر چه تشخیص دیرتر صورت گیرد، آسیب کبدی بیشتر و پیش‌آگهی بیماری بدتر خواهد بود. در مقابل، افراد مبتلا به هپاتیت حاد ممکن است مدت کوتاهی پس از آلودگی با ویروس هپاتیت علائم را تجربه کنند.
علائم بیماری هپاتیت در مردان و زنان عبارتند از:
- خستگی
- علائم شبه آنفولانزا (خستگی و علائم سرماخوردگی)
- ادرار تیره
- مدفوع روشن
- درد شکم
- کاهش اشتها
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- زردی پوست و چشم‌ها
نحوه تشخیص هپاتیت
درک اینکه چه چیزی عامل هپاتیت میشود برای درمان صحیح آن بسیار مهم است. چرا که با وجود عامل زمینه‌ای متفاوت، علائم هپاتیت ب و علائم هپاتیت سی یا هپاتیت با هر عامل دیگری می‌توانند بسیار شبیه باشند. پزشکان از طریق یک سری آزمایشات تشخیص دقیق را خواهند داد.
تاریخچه و معاینه فیزیکی
برای تشخیص همه اشکال هپاتیت، پزشک ابتدا شرح حال بیمار را می گیرد تا عوامل خطری که ممکن است داشته باشد را مشخص کند. برخی عوامل خطر ابتلا به هپاتیت عبارتند از:
- بهداشت ضعیف
- کمبود آب سالم
- زندگی در یک خانواده با یک فرد آلوده
- شریک جنسی مبتلا به عفونت حاد هپاتیت
- استفاده از مواد مخدر تزریقی
- رابطه جنسی بین مردان
- ابتلا به انواع بیماری مقاربتی
- سفر به مناطق با شیوع بالا بیماری
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است به آرامی شکم را فشار دهد تا ببیند آیا درد یا حساسیت وجود دارد یا خیر. او همچنین ممکن است ورم کبد و هرگونه تغییر رنگ در چشم یا پوست را بررسی کند.
تست‌های عملکرد کبد
آزمایش‌های عملکرد کبد از نمونه‌های خون برای تعیین میزان کارآمدی کبد شما استفاده می‌کنند. نتایج غیرعادی این آزمایش‌ها ممکن است اولین نشانه‌ای از وجود مشکل باشد، به‌ویژه اگر در معاینه فیزیکی هیچ نشانه غیرطبیعی یافت نشده باشد. سطوح بالای آنزیم کبدی ممکن است نشان‌دهنده استرس، آسیب دیدن یا عدم عملکرد صحیح کبد باشد.
سایر آزمایشات خون
اگر آزمایش‌های عملکرد کبد غیرطبیعی باشد، احتمالاً پزشک آزمایش‌های خون دیگری را برای تشخیص منبع مشکل تجویز می‌کند. انواع آزمایش هپاتیت میتواند با بررسی وجود ویروسهای هپاتیت یا آنتی‌بادی‌هایی که بدن برای مبارزه با آن‌ها تولید می‌کند، وجود هپاتیت ویروسی را تایید یا رد کند. پزشکان همچنین ممکن است از آزمایش خون برای بررسی علائم هپاتیت خودایمنی استفاده کنند.
بیوپسی کبد
هنگام تشخیص هپاتیت، پزشکان همچنین کبد را از نظر آسیب احتمالی ارزیابی می‌کنند. بیوپسی کبد روشی است که شامل نمونه برداری از بافت کبد است. پزشک متخصص این نمونه را با سوزن تهیه می‌کند، به این معنی که نیازی به جراحی نیست. اغلب از سونوگرافی برای راهنمایی در طول این روش استفاده میشود. این بررسی‌ها به پزشک اجازه میدهد تا تعیین کند که عفونت یا التهاب چگونه بر کبد فرد تأثیر گذاشته است.
سونوگرافی
این بررسی به پزشک اجازه می دهد تا کبد و اندام‌های مجاور شما را از نزدیک بررسی کند. سونوگرافی موارد زیر را نشان میدهد:
- مایع آزاد در شکم
- آسیب یا بزرگ شدن کبد
- تومورهای کبدی
- ناهنجاری‌های کیسه صفرا
نحوه درمان هپاتیت
گزینه‌های درمانی بسته به نوع هپاتیت و حاد یا مزمن بودن عفونت متفاوت است.
-
هپاتیت A
هپاتیت A یک بیماری کوتاه مدت است و ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. با این حال، اگر علائم باعث ناراحتی شدید شود، ممکن است استراحت در بستر لازم باشد. علاوه بر این، اگر استفراغ یا اسهال ایجاد شد، پزشک ممکن است یک برنامه غذایی برای حفظ مایعات بدن و تغذیه توصیه کند.
-
هپاتیت B
هیچ برنامه درمانی خاصی برای هپاتیت B حاد وجود ندارد. با این حال، در مورد هپاتیت B مزمن داروهای ضد ویروسی معتبر کاربرد دارد. این درمان میتواند پرهزینه باشد. درمان هپاتیت ب مزمن همچنین نیاز به ارزیابی‌های پزشکی و نظارت منظم دارد تا مشخص شود آیا بیماری به درمان پاسخ میدهد یا خیر.
-
هپاتیت C
داروهای ضد ویروسی می‌توانند هر دو نوع حاد و مزمن هپاتیت C را درمان کنند. به طور معمول، افرادی که به هپاتیت C مزمن مبتلا می‌شوند از ترکیبی از درمان‌های دارویی ضد‌ویروسی استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است برای تعیین بهترین شکل درمان به آزمایشات بیشتری نیاز داشته باشند. افرادی که به دلیل هپاتیت C مزمن دچار سیروز یا بیماری کبدی می‌شوند، ممکن است لازم باشد پیوند کبد دریافت کنند.
-
هپاتیت E
در حال حاضر، هیچ روش درمانی پزشکی خاصی برای درمان هپاتیت E در دسترس نیست. از آنجایی که عفونت اغلب حاد است، معمولاً خود به خود برطرف میشود. پزشکان به افراد مبتلا به این عفونت توصیه می‌کنند استراحت کافی داشته باشند، مایعات فراوان بنوشند، مواد مغذی کافی دریافت کنند و از الکل اجتناب کنند. با این حال، زنان باردار مبتلا به این عفونت نیاز به نظارت و مراقبت دقیق دارند.
-
هپاتیت خودایمنی
کورتیکواستروئیدها در درمان اولیه هپاتیت خود ایمنی بسیار مهم هستند. این داروها در حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به این بیماری موثر واقع می‌شوند. داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نیز ممکن است بخشی از برنامه‌های درمانی باشند.
واکسن هپاتیت
واکسن‌هایی وجود دارند که می‌توانند به محافظت در برابر بسیاری از ویروسهای هپاتیت کمک کنند. واکسن هپاتیت A و B در دسترسند اما تا به امروز برای هپاتیت C واکسنی تولید نشده است. واکسن هپاتیت B برای همه گروه‌های سنی موجود است. این واکسن برای همه نوزادان، همه کودکان یا نوجوانان کمتر از ۱۹ سال که واکسینه نشده‌اند، همه بزرگسالان ۱۹ تا ۵۹ سال و بزرگسالان ۶۰ سال یا بالاتر با عوامل خطر برای عفونت هپاتیت B توصیه میشود. این واکسن را می‌توان دشمن هپاتیت ب خواند. بدیهی است که پیشگیری به مراتب بهتر از درمان هپاتیت ب است. در کنار واکسن، به حداقل رساندن خطر قرار گرفتن در معرض مواد حاوی این ویروس‌ها نیز میتواند یک اقدام پیشگیرانه مهم باشد (استفاده از کاندوم و بررسی سابقه جنسی قبل از برقراری اولین رابطه جنسی).
جمع بندی
هپاتیت به معنای التهاب کبد است. این بیماری علل مختلفی دارد که هپاتیتهای ویروسی از جمله آن است. در میان ویروسهای عامل هپاتیت، ویروس هپاتیت ب و سی می‌توانند به هپاتیت مزمن منجر شوند.علائم هپاتیت بسته به عامل ایجادکننده آن و حاد یا مزمن بودن بیماری متفاوت است. فرد ممکن است هیچ علامتی را تجربه نکند و به تدریج دچار آسیب کبدی شود (هپاتیت مزمن) و یا تظاهرات شدیدی از بیماری کبدی را به صورت حاد تجربه کند (هپاتیت حاد). ارزیابی آزمایشگاهی هپاتیت و فعالیت آن ممکن است. درمان هپاتیت بسته به عامل زمینه‌ای آن تعیین میشود. اگر علائمی دارید و درباره آن‌ها مشکوک هستید، می‌توانید با متخصص عفونی آنلاین مشورت کنید.
منابع:
