سندرم روده تحریک پذیر نوعی اختلال در عملکرد روده است که با علائمی مانند درد مزمن در ناحیه شکم، تغییر عادت‌های دفع (اسهال، یبوست یا ترکیبی از هر دو)، نفخ و خروج گازهای شکمی ظاهر میشود. هنوز علت آن به‌طور دقیق مشخص نشده است؛ اما محققان بر این باورند که این بیماری به دلیل اختلال در تعامل میان مغز و دستگاه گوارش ایجاد میشود. اگرچه درمان قطعی برای این عارضه وجود ندارد؛ اما می‌توانید با رعایت نکات گفته‌شده در این مقاله، به کنترل و تسکین علائم کمک کنید. اولین قدم در درمان سندرم روده تحریک پذیر، تشخیص درست توسط فوق تخصص گوارش است.
سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
سندرم روده تحریک پذیر (Irritable Bowel Syndrome) یک اختلال گوارشی شایع است که با نام کولیت عصبی هم شناخته میشود. این بیماری نوعی اختلال عملکردی است؛ یعنی با بررسی روده، معمولا التهاب، توده، زخم و هیچ اختلال ارگانیک دیگری در فرد مبتلا یافت نمی‌شود. بیماری IBS میتواند در هر سنی شما را درگیر کند؛ اما بیشتر مواقع در سنین جوانی (قبل از 45 سالگی) اولین نشانه‌های آن با یک استرس یا مشکل روحی شروع میشود. شیوع بیماری IBS میان زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان است.
علائم سندرم روده تحریک پذیر
یکی از نشانه‌های اصلی این بیماری، نوعی درد شکم است که حداقل یک‌بار در هفته و به مدت 3 ماه وجود داشته باشد. این دردهای شکمی، باید با تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج و تغییر شکل مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر همراه باشند. درد شکم در ساعات بیداری رخ می‌دهد و به‌طور معمول با غذا خوردن، استرس و شروع قاعدگی در زنان تشدید میشود.
در صورت ابتلا به این بیماری، ممکن است مدفوع شما با ترشحات و مخاط همراه باشد؛ اما توجه داشته باشید که دفع خون، جزو علائم بیماری IBS نیست؛ مگر اینکه به هموروئید یا بواسیر مبتلا باشید. بعضی افراد به اسهال و برخی دیگر به یبوست دچار می‌شوند؛ اما اکثر افراد، ترکیبی از اسهال و یبوست را به‌صورت دوره‌ای تجربه می‌کنند.
یکی دیگر از علائم این بیماری، نفخ شدید با احساس کشیدگی دیواره شکم است. حدود 25 تا 50 درصد افراد مبتلا به IBS، علائم مرتبط با معده مانند سوزش سر دل، احساس سنگینی و رفلاکس معده را تجربه می‌کنند. علائم سندرم روده تحریک پذیر همیشه مزمن نیستند؛ با‌این‌حال، بعضی افراد را به‌صورت طولانی‌مدت درگیر می‌کنند.
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
تا بدین لحظه، هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد؛ اما برای همه بیماران، آزمایش‌های اولیه برای بررسی سایر موارد تجویز میشود. علائم سندرم روده تحریک پذیر با علائم بسیاری از بیماریها و اختلالات گوارشی مانند بیماری التهابی روده (IBD)، سلیاک و بیماری کیسهصفرا مشابه است؛ بنابراین، برای تشخیص بیماری IBS باید حتما با پزشک مشورت کنید.
مشاهده این علائم در افراد بالای 40 سال، ممکن است هشداری برای سایر بیماریها باشد. به‌طور مثال، یبوست در افراد مسن از علائم مشترک بیماری IBS و برخی سرطان‌های مرتبط با روده است؛ بنابراین، برای بررسی بیشتر باید کولونوسکوپی، آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی لازم انجام شود. تا زمانی که آزمایش نداده‌اید، تغییری در رژیم غذایی خود ایجاد نکنید. این قضیه به‌خصوص برای تشخیص بیماری سلیاک از روی آزمایش خون مهم است؛ زیرا رژیم غذایی شما روی نتیجه آزمایش تاثیر دارد.
درمان سندرم روده تحریک پذیر
محققان هنوز درمان قطعی سندرم روده تحریک پذیر را پیدا نکرده‌اند؛ اما رعایت رژیم غذایی، دوری از عوامل محرک و کنترل استرس به تسکین برخی علائم این بیماری کمک می‌کند. گزینه‌های درمانی برای درمان سندرم روده تحریک پذیر شامل داروهای کنترل اسهال، یبوست، استرس، نفخ و مشکلات معده است. معمولا با مصرف دارو، می‌توان به درمان ورم معده و سایر مشکلات مربوط به معده کمک کرد. بهتر است از داروهای بی‌عارضه و تایید شده برای کنترل بیماری IBS استفاده و از روش‌های غیرمعمول خودداری کرد.
روش‌های تسکین علائم سندرم روده تحریک پذیر
مسلما یک روش درمانی کلی برای همه افراد وجود ندارد؛ اما با کمی تلاش و مشورت با پزشک خود، می‌توانید درمان مختص خودتان را پیدا کنید. پزشکان تغییر عادات غذایی و اصلاح سبک زندگی را به‌عنوان گزینه‌های درمانی این بیماری توصیه می‌کنند. برای تنظیم یک رژیم غذایی مناسب، می‌توانید با متخصص تغذیه مشورت کنید. برخی تغییراتی که منجر به تسکین علائم بیماری IBS شده‌اند عبارتند از:
تغییر رژیم غذایی:
- افزایش مصرف فیبرها (میوه و سبزیجات ترجیحا پخته‌شده)؛
- مصرف مقدار کافی از مایعات؛
- عدم مصرف کافئین (قهوه، شکلات، چایی و نوشیدنی گازدار)؛
- مصرف محصولات لبنی بدون لاکتوز؛
- کاهش مصرف مواد قندی، حبوبات، نان، ماکارونی و بیسکویت؛
- افزایش مصرف گوشت و تخم‌مرغ؛
تغییر سبک زندگی:
- فعالیت بدنی و ورزش مناسب روزانه؛
- کنترل ذهن و حفظ آرامش با انجام یوگا و مدیتیشن؛
- دوری از دخانیات؛
- مصرف وعده‌های غذایی سبک؛
- آشنایی کامل با مواد غذایی محرک IBS (مانند فلفل قرمز پیاز و شراب قرمز).
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
داروی سندرم روده تحریک پذیر
اگر افسردگی و اضطراب همراه با درد شدید شکمی دارید، ممکن است پزشک داروهای ضد افسردگی را برای شما تجویز کند. سایر داروها می‌توانند به درمان اسهال، یبوست و دردهای شکمی کمک کنند. گاهی پزشک برای درمان مشکلات معده ناشی از بیماری IBS، قرص فاموتیدین تجویز می‌کند. تعیین بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر باید حتما توسط پزشک و با توجه به وضعیت سلامتی شما انجام شود. مکمل‌های دارویی پروبیوتیک نیز در سال‌های اخیر به‌عنوان داروی جدید سندرم روده تحریک پذیر وارد بازار شده‌اند. این باکتری‌های مفید روده، می‌توانند به بهبود علائم بیماری IBS کمک کنند.
گاهی اوقات ممکن است این داروها برای درمان سندرم روده تحریک پذیر مفید واقع نشوند. پزشک در چنین مواقعی، شما را به متخصصان حوزه سلامت روان ارجاع می‌دهد. بعضی افراد با مصرف داروهای شناختی رفتاری (CBT)، هیپنوتیزم مربوط به روده و بیوفیدبک تراپی، تسکین می‌یابند. در تکنیک بیوفیدبک به شما یاد می‌دهند که چگونه پاسخ‌های غیرارادی بدنتان را به شیوه بهتری مدیریت کنید.
درمان گیاهی سندرم روده تحریک پذیر
گروهی از محققان، تاثیر داروهای گیاهی بر تسکین بیماری IBS را بررسی کرده‌اند. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که گیاه نعنا فلفلی، نقش مهمی در کنترل دردهای شکمی ناشی از سندرم روده تحریک پذیر دارد. همچنین برای مدیریت بیماری IBS گیاه آلوئه‌ورا، زردچوبه، شاتره و گل راعی یا هزارچشم کارکردهای متفاوتی از جمله ترغیب تحرک دستگاه گوارش و خاصیت ضد التهابی و ضد اسپاسمی از خود نشان دادند. گیاه آلوئه‌ورا به‌خصوص برای درمان یبوست و بهبود عوارضی مانند درد مقعد کاربرد دارد. با‌این‌حال، قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی با پزشک خود صحبت کنید.
خطرات سندروم روده تحریک پذیر
این بیماری کشنده نیست؛ البته زندگی با آن، میتواند چالشهای زیادی مثل کاهش کیفیت زندگی و اختلالات روحی ایجاد کند. ممکن است بهره‌وری شغلی افرادی که علائم متوسط تا شدید سندرم روده تحریک پذیر دارند، کاهش پیدا کند. گاهی به دلیل شدت علائمی مانند اسهال مزمن، افراد نمی‌توانند در محل کار حاضر شوند. همچنین بیماری IBS میتواند احتمال ابتلا به افسردگی، اضطراب، اختلال خواب و اختلال دوقطبی را افزایش دهد. افسردگی و اضطراب می‌توانند باعث وخامت این بیماری شوند.
جمع‌بندی
سندرم روده تحریک پذیر بیماری دردناکی است که به‌خودی‌خود خطرناک نیست؛ اما باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه میشود. شکم درد، اسهال یا یبوست، می‌توانند علامت غالب این بیماری باشند که ممکن است به‌صورت دوره‌ای ظاهر شوند. خبر خوب این است که با تغییر عادات غذایی و اصلاح سبک زندگی، می‌توان این بیماری را تا حد زیادی مدیریت کرد. در این مقاله، روش‌های مختلف تشخیص و درمان سندرم روده تحریک پذیر را با هم بررسی کردیم. به خاطر داشته باشید که تشخیص این بیماری، حتما باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
منابع
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4342-irritable-bowel-syndrome-ibs
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/irritable-bowel-syndrome/symptoms-causes/syc-20360016
https://www.healthline.com/health/irritable-bowel-syndrome
https://www.nhs.uk/conditions/irritable-bowel-syndrome-ibs/symptoms/
