آیا رژیم کتوژنیک می‌تواند به بهبود سرطان کمک کند؟

سرطان، چالشی پایدار برای جامعه انسانی

علی‌رغم پیشرفت‌های مستمر در زمینه غربالگری، تشخیص زودهنگام و درمان، سرطان همچنان یکی از مخوف‌ترین بیماری‌ها برای انسان به شمار می‌آید. شایع‌ترین انواع سرطان شامل سرطان پروستات، ریه و روده بزرگ در مردان و سرطان پستان، ریه و روده بزرگ در زنان می‌باشد. سرطان ریه عامل اصلی مرگ‌‌ومیر ناشی از سرطان برای هر دو جنس است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۴۰ همچنان اصلی‌ترین عامل مرگ‌ومیر باقی بماند.

اگرچه از میان عوامل محیطی، سیگار عامل اصلی ایجاد سرطان است، سایر عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و سبک زندگی نقش ویژه‌ای در بروز سرطان دارند. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، رژیم غذایی تقریباً ۳۰ درصد از خطر قابل انتساب سرطان را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۱۷ سازمان پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تخمین زد که ۴۰٪ از همه سرطان‌ها به اضافه وزن و چاقی مربوط می‌شود. اگرچه به خوبی ثابت شده است که چاقی به شدت با بروز سرطان و مرگ‌ومیر مرتبط است، اما مشخص نیست که آیا خود چاقی علت بروز سرطان است یا چاقی یک علامت (محصول جانبی) از اختلالات متابولیک زمینه‌ای است و شرایطی ایجاد می‌کند که سرطان ایجاد شود.

ترکیب درشت‌ مغذی‌های رژیم غذایی مهم است

دیدگاه غالب از دیرباز این بوده است که دریافت مقادیر بالای کالری ناشی از مصرف بیش از حد، مصرف انرژی کمتر، یا هر دو به چاقی مفرط و تظاهرات بعدی بیماری‌های مزمن، از جمله سرطان، کمک می‌کند. با این حال، شواهد اخیر نشان می‌دهد که ترکیب درشت مغذی‌های رژیم غذایی ممکن است نقش گسترده‌تری نسبت به چاقی بیش از حد در ایجاد سرطان داشته باشد. به عنوان مثال، رژیم‌های غذایی پرکربوهیدرات که به شدت با شکر افزوده فرآوری شده‌اند، باعث ایجاد یک تغییرات هورمونی و اختلالات متابولیک می‌شوند. این امر باعث باعث ایجاد یا پیشرفت سرطان و سایر بیماری‌های مزمن می‌گردد.

سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا تنظیم کمیت و یا کیفیت کربوهیدرات‌ها ممکن است خطر سرطان و یا پیامدهای مرتبط با سرطان را در مبتلایان به سرطان کاهش دهد یا خیر. در این راستا به بررسی متون اخیر پیرامون رژیم کتوژنیک و اثر آن بر سلول‌های سرطانی پرداختیم.

کتوز و طیف رژیم‌های کتوژنیک (KD)

کتوز تغذیه‌ای به عنوان محدودیت عمدی دریافت کربوهیدرات در رژیم غذایی شناخته می‌شود. این روش با تسریع تولید کتون و القای یک اثر متابولیک، قند خون را تثبیت می‌کند، ترشح انسولین را به حداقل می‌رساند و در نتیجه اثرات آنابولیک و تومورزایی مقاومت طولانی‌مدت به انسولین را کاهش می‌دهد. از آنجا که حفظ سطوح قند خون پایدار برای بقا ضروری است، حتی در شرایط محدودیت شدید کربوهیدرات، گلوکز را می‌توان از سوبستراهای غیر گلوکز (مانند اسیدهای آمینه خاص) توسط گلوکونئوژنز کبدی سنتز کرد.

پستانداران (از جمله انسان) به عنوان بخشی از یک استراتژی برای کاهش پیامدهای مضر، روشی کارآمد برای ذخیره انرژی اضافی در خود دارند. در یک دوره مصرف بیش از حد انرژی، تری‌گلیسیریدهای دریافتی از رژیم غذایی و یا تولید شده از قند در کبد به چربی تبدیل شده و ذخیره می‌شوند. اسیدهای چرب آزاد شده از تری‌گلیسیریدها در بافت چربی به کبد منتقل می‌شود و در آنجا وارد میتوکندری شده و برای تولید کتون دچار تغییرات می‌شوند. کتون در زمان گرسنگی منبع اصلی انرژی است زیرا اسیدهای چرب آزاد قادر به عبور از سد خونی مغزی نیستند و بنابراین تنها مقدار کمی انرژی را فراهم می‌کند.

رژیم کتوژنیک کلاسیک با چربی بالا (۹۰٪)، پروتئین متوسط رو به کم (۸٪) و محتوای کربوهیدرات بسیار کم (۲٪) تعریف می‌شود. همانطور که در بالا اشاره شد، رژیم کتوژنیک نام خود را به این دلیل دریافت کرد که این رژیم باعث ایجاد کتوز فیزیولوژیک می‌شود که با افزایش غلظت اجسام کتون و کاهش غلظت گلوکز و انسولین در خون تظاهر می‌یابد. اثرات مفید KD در طیف وسیعی از شرایط از جمله صرع و سایر بیماری‌های عصبی، چاقی، دیابت نوع ۲، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و بیماری قلبی‌عروقی مشاهده شده است.

رژیم کتوژنیک به عنوان یک درمان برای سرطان: مکانیسم‌های فرضی

سلول‌های سرطانی علی‌رغم تکثیر سریع، از اکسیژن بیشتری نسبت به سلول‌های غیرسرطانی استفاده نمی‌کنند. در عوض، این سلول‌ها حدود ۱۰ برابر بیشتر گلوکز مصرف می‌کنند و ۷۰ برابر بیشتر از سلول‌های طبیعی اسیدلاکتیک تولید می‌کنند. به عبارت دیگر، حتی با وجود اکسیژن کافی در دسترس، اکثر انواع سرطان انرژی خود را از گلیکولیز بی‌هوازی دریافت می‌کنند. علت این تغییر روش تولید انرژی ناشناخته است. با این حال تصور بر این است که این ویژگی باید مزیت بقا داشته باشد. شاید ایجاد محیط اسیدی تحمیل شده یک مزیت باشد. محیط اسیدی ناشی از اسید‌لاکتیک به خوبی توسط سلول‌های سرطانی تحمل شده و باعث رشد بیشتر و انتشار به سایر اندام‌ها می‌شود. از آنجایی که تغییر به گلیکولیز در شروع تومور‌زایی آشکار می‌شود، بسیاری آن را یکی از نشانه‌های سرطان می‌دانند.

سایر مسیرهای متابولیکی بالقوه مورد توصیه پیرامون اینکه چرا رژیم کتوژنیک ممکن است فوایدی را به همراه داشته باشد عبارتند از:

محدودیت شدید دریافت کربوهیدرات احتمالا منجر به موارد زیر می‌شود:

تغییر عملکرد میتوکندری
اختلال در تنظیم بیان ژن
تغییر در تولید گونه‌های فعال اکسیژن
تغییر در متابولیسم اسید آمینه سلول‌های سرطانی
اختلال در رگ‌زایی و عروقی شدن و تغییر محیط تومور

به طور خلاصه، منطق اولیه برای پیشنهاد رژیم کتوژنیک به عنوان روشی برای پیشگیری یا درمان سرطان، محروم کردن سلول‌های سرطانی از منبع انرژی اولیه خود یعنی گلوکز است. در نتیجه‌ی این امر، فرآیندهای پیچیده حسگرهای مواد مغذی و سایر عواملی که با حضور گلوکز و انسولین فعال می‌شوند و به نظر می‌رسد که نقش مهمی در توسعه و تکثیر سلول‌های سرطانی ایفا می‌کنند، مهار می‌شود.

محدودیت کارآزمایی‌های انسانی در زمینه رژیم کتوژنیک

علی‌رغم نتایج امیدوارکننده رژیم کتوژنیک در مطالعات پیش‌بالینی روی نمونه‌های حیوانی، کارآزمایی‌های انسانی زیادی برای شناسایی اثرات رژیم کتوژنیک بر پیامدهای مرتبط با سرطان وجود ندارد. تا به امروز، بیشتر کاربردهای رژیم کتوژنیک در سرطان‌های انسانی به عنوان یک درمان کمکی در ارتباط با مراقبت‌های استاندارد (مانند شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و یا جراحی) بوده است.

بررسی مطالعات اخیر در مورد رژیم کتوژنیک

ارزیابی‌های اخیر در میان بیماران بزرگسال (یعنی ۱۸ سال و بالاتر)، با انواع بدخیمی از جمله سرطان سینه، کبد، لوزالمعده و مجاری صفراوی، سر و گردن، کولورکتال و سرطان‌های با انتشار به چندین ناحیه، طیف وسیعی از پیامدهای مطلوب را در ارتباط با رژیم کتوژنیک گزارش کرده‌اند، از جمله:

بقای بدون پیشرفت بدخیمی
افزایش طول عمر
افزایش میزان پاسخ به روش‌های معمول درمان

اکثر بیماران رژیم کتوژنیک را به خوبی تحمل کردند. با این وجود، برخی از افراد عوارض جانبی از جمله تهوع، یبوست، استفراغ، هیپوگلیسمی و خستگی را گزارش کردند. این عوارض ممکن است پایبندی به رژیم کتوژنیک را دچار مشکل کند. طبق بررسی‌های اخیر رژیم کتوژنیک ممکن است برای انواع مختلفی از سرطان‌ها مفید باشد. یادآوری این نکته مهم است که کارآزمایی‌ها با کیفیت متدولوژی متفاوتی انجام شده‌اند. این امر توانایی ما را برای نتیجه‌گیری قطعی در مورد اثرات رژیم کتوژنیک به عنوان یک درمان کمکی تضعیف می‌کند.

Pubmed – Ketogenic Diet for Cancer: Critical Assessment and Research Recommendations

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام تلگرام لینکدین آپارات توییتر فیسبوک یوتیوب