دیسک کمر؛ علائم و روش درمان آن

اگر یکی از دیسک‌های ستون فقرات در قسمت کمر بیرون بزند، به آن دیسک کمر گفته می‌شود. این مشکل می‌تواند باعث درد و بی‌حسی شود و در صورت شدید بودن آن ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. پس این مشکل یکی از شرایط جسمانی خطرناک است که باید آن را جدی گرفت. در این مقاله از مجله سلامت دکترنکست ضمن معرفی علائم اصلی این مشکل، همه گزینه‌های درمانی برای درمان بیرون زدگی دیسک کمر آورده شده است.

فتق یا بیرون‌زدگی دیسک چیست؟

فتق یا بیرون‌زدگی دیسک یک آسیب به ستون فقرات است. هر فردی یک سری استخوان (مهره) در ستون فقرات خود دارد که از پایه جمجمه تا دنبالچه کشیده می‌شوند. از بالا به پایین، ستون فقرات شامل هفت استخوان در ستون فقرات گردنی، 12 استخوان در ستون فقرات قفسه سینه و پنج استخوان در ستون فقرات کمری است و به دنبال آن استخوان خاجی (ساکروم) و دنبالچه قرار دارند.

بین مهره‌ها، بالشتک‌های گردی به نام دیسک وجود دارند که از مهره‌ها محافظت می‌کنند. دیسک‌های کمر ضربه‌هایی را که در فعالیت‌های روزانه مانند راه‌رفتن، بلند کردن و چرخیدن ایجاد می‌شوند، جذب و از این طریق از استخوان‌ها محافظت می‌کنند. هر دیسک دارای دو بخش یعنی یک بخش داخلی نرم و ژلاتینی و یک حلقه بیرونی سخت است. آسیب یا نقص می‌تواند باعث بیرون‌زدگی قسمت داخلی دیسک از طریق حلقه بیرونی شود که به آن فتق یا بیرون‌زدگی دیسک می‌گویند.

هر سال حدود 2 درصد از افراد دچار فتق دیسک می‌شوند و این مشکل می‌تواند دلیل اصلی درد گردن یا بازو و کمر یا پا (سیاتیک) باشد. بیرون‌زدگی دیسک‌ ممکن است در هر جایی از ستون فقرات رخ دهد؛ اما این مشکل اغلب در قسمت پایین کمر یا گردن ایجاد می‌شود و خیلی به ندرت پیش می‌آید که فتق دیسک در بخش میانی کمر اتفاق بیفتد.

علائم دیسک کمر

رایج‌ترین بخش برای فتق دیسک، قسمت پایین کمر است. اگر در کمر بیرون‌زدگی رخ دهد، در اصطلاح فرد دچار بیرون زدگی دیسک کمر خواهد شد. اگر دیسک موجود در ناحیه کمر شکاف بردارد، فرد دچار پارگی دیسک کمر شده است که شرایط را حادتر می‌کند.

ستون فقرات هر فردی از شبکه‌ای پیچیده از عروق خونی و اعصاب تشکیل شده است. دیسک می‌تواند فشار بیشتری بر اعصاب و ماهیچه‌های اطراف آن وارد کند که با علائم و دردهای مختلفی همراه است. علایم دیسک کمر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

•       درد و بی‌حسی، که بیشتر در یک طرف بدن است.
•       علائم دیسک کمر در پاها هم ظاهر می‌شود و موجب درد در این قسمت خواهد شد.
•       دردی که با حرکات خاص یا در شب بدتر می‌شود.
•       دردی که پس از نشستن یا ایستادن بدتر می‌شود.
•       دردی که هنگام راه رفتن در مسافت‌های کوتاه به وجود می‌آید.
•       ضعف عضلانی ایجاد می‌کند.
•       گزگز، درد یا سوزش در ناحیه آسیب‌دیده احساس می‌شود.

با توجه به علائمی که به آن‌ها اشاره شد می‌توان گفت که دیسک کمر و درد پای راست با هم ارتباط دارند و اگر در این بخش درد داشتید، باید آن را جدی بگیرید. البته در نظر داشته باشید بعضی از علائم دیسک مانند بی‌حسی در پاها یا باسن و کمردرد هنگام ایستادن یا راه رفتن با علائم مشکل تنگی کانال نخاعی یکسان است. در صورت داشتن هر کدام از این نشانه‌ها، برای تشخیص درست‌ به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.

درمان دیسک کمر

درمان سریع درد دیسک کمر چیست؟ دیسک در ناحیه کمر می‌تواند باعث درد، ضعف و بی‌حسی در گردن، کمر، بازوها و پاها شود. گاهی اوقات علائم آنقدر شدید هستند که زندگی فرد را مختل ‌می‌کنند. اما اغلب اوقات، مشکلات ناشی از آن باید در عرض چند هفته به خودی خود بهبود یابد. در عین حال، یک یا چند مورد از درمان‌های زیر را امتحان کنید تا به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.

درمان دیسک کمر در منزل

برای درمان دیسک در خانه می‌توان کارهای مختلفی انجام داد. فرد با این روش‌ها می‌تواند تا حدود زیادی درد خود را تسکین دهد. شما می‌توانید برای درمان این مشکل زیر نظر پزشک مسکن‌ مصرف کنید، تمرین‌های ورزشی انجام دهید، استراحت و خواب مناسب داشته باشید، رژیم غذایی متعادل را رعایت کنید یا حتی از روغن ‌درمانی استفاده کنید.

البته هر فردی در کنار رژیم غذایی مناسب می‌تواند از مکمل‌های مختلف استفاده کند. از مکمل‌های تقویت‌کننده استخوان می‌توان به مگنیفورت اشاره کرد. کپسول مگنیفورت برای دیسک کمر مفید است؛ چراکه ویتامین D3 موجود در آن تاثیری زیادی روی جذب کلسیم و همچنین جلوگیری از پوکی استخوان دارد. با این حال نباید بدون مشورت با پزشک این دارو را مصرف کنید. 

بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک

ورزش‌های ملایم، کشش‌ها و فعالیت‌ها می‌توانند به تسکین درد دیسک کمک کنند. همچنین ورزشهای دیسک کمر باعث تقویت و بهبود انعطاف‌پذیری در ستون فقرات و پشت می‌شود. در برخی موارد، پیاده‌روی احتمالا به کاهش علائم دیسک کمک کند؛ زیرا باعث تقویت عضلات حمایت‌کننده از ستون فقرات و افزایش گردش خون در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. برای کسانی که دارای این مشکل هستند، تقویت عضلات همسترینگ مفید خواهد بود. پس در این شرایط کشش‌های همسترینگ زیر را امتحان کنید:

1. کشش صندلی نشسته

برای کشش نشسته و ملایم در امتداد عضلات همسترینگ مراحل زیر را انجام دهید:

•       روی یک صندلی بنشینید و یک پا را روی زمین و پای دیگر را صاف به سمت بیرون بکشید و پاشنه پا را روی زمین قرار دهید.
•       پشت خودتان را صاف کنید و روی پای دراز شده به جلو خم شوید تا در پشت ران کششی ایجاد شود.
•       سپس همین کار را برای پای دیگر تکرار کنید.

2. کشش همسترینگ با حوله

برای کشش عمیق‌تر همسترینگ، مراحل زیر را امتحان کنید:

•   روی تشک دراز بکشید و یک پای خودتان را به هوا بلند کنید.
•   یک حوله را به دور ساق پا بپیچانید.
•   با نگه داشتن حوله، پا را به سمت بدن بکشید.
•   سپس همین کار را برای پای دیگر تکرار کنید.

نرمش‌ها با ساخت عضلات پشت، به کاهش درد در ناحیه کمر کمک می‌کنند. در واقع ورزش های دیسک کمر کمک بیشتری به افراد می‌کنند و از آسیب‌های بعدی جلوگیری خواهند کرد. این تمرین‌ها شامل سه گزینه زیر هستند که در زیر به‌ آن‌ها اشاره شده است:

3. کشش خم شدن پشت

تمرین خم شدن (فلکشن) کمر موجب کشش ستون فقرات و عضلات پشت خواهد شد. این تمرین برای درمان دیسک کمر مهره 4 و 5 مناسب است. البته قبل از انجام این تمرین‌ها، با پزشک صحبت کنید. برای انجام کشش فلکشن پشت مراحل زیر را انجام دهید:

•       به پشت خودتان دراز بکشید و هر دو زانو را به طرف قفسه سینه نگه دارید.
•       در همان زمان، سر خودتان را به سمت جلو حرکت دهید تا جایی که کشش راحت در قسمت میانی و پایین کمر ایجاد شود.

4. کشش زانو تا سینه

کشش زانو به سمت قفسه سینه عضلات هر طرف بدن را به‌طور جداگانه برای کشش ملایم‌تر آماده می‌کند. این تمرین یک ورزش دیسک کمر مهره 4 و 5 است که باید آن را در نظر داشته باشید. برای انجام این نرمش دیسک کمر مراحل زیر را انجام دهید:

•       به پشت‌تان دراز بکشید و زانوها را خم کنید.
•       پاشنه‌ها را روی زمین قرار دهید.
•       هر دو دست را پشت یک زانو قرار دهید و آن را به سمت خودتان بکشید.
•       پاها را عوض کنید.

5. کشش عضله پیریفورمیس

عضله کوچکی که در عمق باسن قرار دارد با نام عضله پیریفورمیس شناخته می‌شود. برای کشش این عضله قدم‌های زیر را به ترتیب انجام دهید:

•       به یک طرف دراز بکشید و زانوها را خم کنید.
•       پاشنه‌ها را روی زمین قرار دهید.
•       یک پا را به‌صورت ضربدری روی پای دیگر قرار دهید.
•       به آرامی زانوی ضربدری را به سمت قفسه سینه بکشید تا کشش در باسن ایجاد شود.
•       از هر دو طرف تکرار کنید.

فیزیوتراپی برای درمان دیسک کمر

فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود علائم دیسک کمر خفیف تا متوسط، درمان قوز کمر و آرتروز کمک کنند. برای این مشکل یک فیزیوتراپیست می‌تواند به بیمار آموزش دهد که کدام یک از عضلات پشت را تقویت می‌کنند. البته اگر علائم شدید باشد، فیزیوتراپی جواب نخواهد داد. برنامه‌های فیزیوتراپی شامل موارد زیر هستند:

•       تمرین‌های کششی برای انعطاف‌پذیر نگه داشتن عضلات؛
•       تمرین‌های هوازی مانند دوچرخه‌سواری ثابت یا پیاده‌روی؛
•       ماساژ؛
•       یخ درمانی و گرما درمانی؛
•       اولتراسوند درمانی؛
•       تحریک الکتریکی عضلات.

نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر

چند روز استراحت می‌تواند کمر درد را تسکین دهد و به شما فرصتی برای بهبودی بدهد. در این شرایط که کمرتان درد می‌کند، از ورزش و سایر فعالیت‌هایی که باید خم یا بلند شوید، خودداری کنید. احتمالا پزشک به شما پیشنهاد دهد که در رختخواب استراحت کنید. استراحت در بستر برای مدت کوتاهی خوب است؛ اما بیش از 1 یا 2 روز در این شرایط نمانید؛ چراکه باید به حرکت ادامه دهید تا مفاصل و ماهیچه‌هایتان سفت نشوند. البته این موضوع بستگی به شرایط شما و نظر پزشک دارد. 

همچنین می‌توانید از یخ درمانی و گرما درمانی برای تسکین درد خود استفاده کنید. فقط یک کیسه یخ یا حوله مرطوب گرم را روی کمر خودتان که درد دارد، قرار دهید. البته می‌توانید وسایل سرد و گرم را به‌صورت متناوب تغییر دهید یا از هر کدام که احساس بهتری دارید استفاده کنید.

بهترین روغن برای دیسک کمر

برای تسکین درمان دیسک کمر می‌توانید از درمان‌های موضعی استفاده کنید. روغن‌درمانی یکی از روش‌های خانگی برای حل این مشکل است که می‌تواند تاثیر بسیاری خوبی داشته باشد. روغن‌های اسطوخودوس، سیاه‌دانه و زیتون می‌توانند جزو بهترین روغن‌ها برای درمان دیسک باشند. البته ناگفته نماند برای درمان این مشکل از انواع پماد هم استفاده می‌شود. اگر بخواهیم به بهترین پماد برای دیسک کمر اشاره کنیم، می‎توان به پماد سالیسیلات اشاره کرد.

بهترین مسکن برای درد دیسک کمر

برای تسکین درد دیسک کمر یک مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید که این دو قرص می‌توانند مسکن فوری برای دیسک کمر باشند. این داروها را بیشتر از 10 روز بدون مشورت با پزشک خود استفاده نکنید. قرص گاباپنتین نیز ازجمله داروهایی است که که برای بهبود درد ناشی از دیسک کمر استفاده می‌شود. البته این دارو عوارض مختلفی مانند سرگیجه، خواب آلودگی و … دارد. پس عوارض قرص گاباپنتین و دیسک کمر با هم مرتبط هستند و نباید از این دارو بدون تجویز پزشک استفاده کنید. 

البته گزینه‌های دیگری هم وجود دارند که در صورت نبود داروهای مسکن بدون نسخه، احتمالا پزشک آن‌ها را تجویز کند. همچنین پزشک شما احتمالا شل‌کننده‌های عضلانی را برای کاهش اسپاسم عضلانی تجویز کند. برای تجویز بهترین دارو جهت تسکین درد حتما با متخصص ارتوپد آنلاین مشورت کنید. در ضمن، در مقالات قبل به بررسی رابطه کمر درد و سلکوکسیب پرداختیم که مطالعه آن می‌تواند برای شما مفید باشد.

تزریق اپیدورال

اگر استراحت، مسکن‌، فیزیوتراپی و ورزش دیسک کمر به درد شما کمک نکرد، پزشک‌ می‌تواند داروی استروئیدی را به فضای اطراف عصب نخاعی تزریق کند. به این عمل تزریق اپیدورال گفته می‌شود. استروئید می‌تواند به کاهش تورم، کمک به حرکت راحت‌تر و کاهش درد ناشی از دیسک کمک کند. پزشک از اشعه ایکس یا سی‌تی‌ اسکن برای یافتن محل مناسب برای تزریق دارو استفاده می‌کند.

جراحی

اکثر افراد مبتلا به دیسک کمر نیازی به جراحی ندارند و باید طی 4 تا 6 هفته استراحت یا سایر درمان‌ها علائم شخص بهبود پیدا کند. اما اگر درد شما بهتر نشد، جراحی ممکن است یک گزینه مناسب برای شما باشد. اگر یکی از شرایط زیر را دارید در در مورد جراحی با پزشک خود صحبت کنید:

•       با مسکن‌ها، تزریق‌ها و فیزیوتراپی درد شما تسکین نمی‌یابد.
•       علائم‌تان بدتر می‌شود.
•       در ایستادن یا راه رفتن مشکل دارید.
•       نمی‌توانید مدفوع یا ادرار خودتان را کنترل کنید.

البته بعد از انجام عمل جراحی باید چندین نکته را در نظر داشته باشید. به‌عنوان مثال، بالا رفتن از پله بعد از عمل دیسک کمر اصلا توصیه نمی‌شود. در صورتی‌که مجبور هستید، باید این کار را به‌صورت آهسته و یک‎به‌یک انجام دهید. این روش را به مدت 3 تا 6 ماه ادامه دهید.

عوارض دیسک کمر چیست؟

درست بالای کمر، نخاع به پایان می‌رسد. آنچه از طریق کانال نخاعی ادامه دارد، گروهی از ریشه‌های عصبی بلند است که شبیه دم اسب (دم اسبی) است. به ندرت، دیسک کمر می‌تواند کل کانال نخاعی، از جمله تمام اعصاب دم اسبی را تحت فشار قرار دهد. اما اگر این شرایط به وجود آید، فرد دچار خطرناکترین دیسک کمر شده است و برای جلوگیری از نقص یا فلج دائمی باید عمل جراحی انجام دهد. در صورت داشتن موارد زیر باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید:

•   بدتر شدن علائم درد: بی‌حسی یا ضعف می‌تواند به حدی افزایش یابد که فعالیت‌های روزانه را مختل کند.
•   اختلال عملکرد مثانه یا روده: سندرم دم اسبی با مثانه پر می‌تواند باعث بی اختیاری یا مشکل در ادرار شود.
•   بی‌حسی زین: این کاهش تدریجی حس، نواحی را که زین را لمس می‌کنند، قسمت داخلی ران، پشت پاها و ناحیه اطراف راست روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

جمع بندی

آیا دیسک کمر و درد پای چپ با هم ارتباطی دارند؟ دیسک کمر شرایطی است که در آن دیسک‌های بخش کمر دچار بیرون‌زدگی می‌شوند. این شرایط با علائم مختلفی مانند درد در پاها، بی‌حسی، ضعف عضلانی، گزگز شدن و درد یا سوزش در قسمت آسیب‌دیده می‌شود. این مشکل را باید جدی گرفت و در صورت داشتن هر یک از علائم به متخصص مراجعه کنید تا درمان شروع شود. برای درمان دیسک، روش‌های مختلفی مانند فیزیوتراپی، ورزش و دارو وجود دارد. در صورتی‌که هیچ‌کدام از این راهکارها موثر نباشد، احتمالا پزشک جراحی را توصیه کند.

منابع:

webmd، medicalnewstoday، healthline، mayoclinic، clevelandclinic