پیوند ریه چیست و چگونه انجام می‌شود؟ آیا پیوند ریه در ایران انجام می‌شود؟ آیا پیوند ریه برای سرطان ریه درمان مناسبی است؟ شرایط پیوند ریه چیست و چه کسانی کاندید مناسبی برای پیوند هستند؟ آیا می‌توان طول عمر بعد از پیوند ریه را مشخص کرد؟ درصد موفقیت پیوند ریه چقدر است؟
پیوند ریه چیست؟
پیوند ریه نوعی جراحی است که طی آن ریه بیمار یا آسیب‌دیده با ریه اهدایی جایگزین می‌شود. برای انجام پیوند ریه، باید یک بیماری ریوی جدی وجود داشته باشد که به درمان دارویی و سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد. جراحی‌های پیوند عضو فرایندی پیچیده و تخصصی بوده و نیاز به تخصص و امکانات ویژه دارد. ایران یکی از کشورهای پیشرو در این عرصه بوده و عمل جراحی پیوند ریه در ایران از سال ۱۳۷۹ انجام می‌شود.
در سال ۲۰۱۹، حدود ۲۵۰۰ پیوند ریه را انجام دادند. با این حال، افراد بیشتری نسبت به ریههای قابل پیوند در دسترس نیاز به پیوند دارند. سالانه صدها نفر در حالی که منتظر پیوند ریه هستند جان خود را از دست می‌دهند و ارائه دهندگان پیوند ریه بسیار سخت تلاش می‌کنند تا تعداد ریه‌هایی را که می‌توان برای رفع این نیاز پیوند زد، افزایش دهند.
انواع اصلی پیوند ریه
سه نوع اصلی پیوند ریه وجود دارد:
- پیوند منفرد ریه: پزشکان یکی از ریههای بیمار یا آسیب‌دیده را از بدن خارج کرده و آن را با یک ریه اهدایی جایگزین می‌کنند.
- پیوند دوگانه ریه: پزشکان هر دو ریه را خارج کرده و آن‌ها را با ریههای اهدایی جایگزین می‌کنند.
- پیوند قلب و ریه: پزشکان قلب و هر دو ریه را خارج کرده و آن‌ها را با یک قلب و ریه اهدایی جایگزین می‌کنند.
کاندید مناسب برای عمل پیوند ریه
به طور کلی، کسانی کاندیدای خوبی برای پیوند ریه هستند که:
- یک بیماری ریوی داشته که مانع از عملکرد صحیح ریههای آن‌ها می‌شود.
- ریه‌هایشان به داروها یا درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند.
- در صورت عدم انجام پیوند، امید به زندگی آن‌ها کمتر از یک تا سه سال خواهد بود.
- سرطان ریه ندارند.
- از مشتقات تنباکو استفاده نمی‌کنند.
- می‌توانند داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مصرف کنند و از این نظر محدودیتی ندارند.
علت انجام پیوند ریه
پیوند ریه ممکن است بسیاری از شرایط مختلف را درمان کند، از جمله:
- برونشکتازی
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- ریههای درگیر با COVID-19
- فیبروز کیستیک (CF)
- بیماری بینابینی ریه (ILD)
- صدمات ریوی
- فشار خون ریوی
پیوند ریه درمان مناسبی برای سرطان ریه نیست
در حالی که پیوند ریه می‌تواند به عنوان یک درمان برای برخی مشکلات ریوی مفید باشد، سرطان ریه معمولاً یکی از آن‌ها نیست. بعید است که طی پیوند، تمام سلول‌های سرطانی خارج شود. این در حالی است که موفقیت پیوند نیاز به تضعیف سیستم ایمنی دارد و این امر بدن را در وضعیت نامناسبی قرار می‌دهد که ممکن است منجر به عود سرطان شود.
جزئیات جراحی پیوند ریه
قبل از پیوند ریه، باید غربالگری کامل انجام دهید. غربالگری قبل از پیوند اولین قدم برای تعیین این نکته است که آیا پیوند ریه بهترین درمان برای شما است یا خیر. تیم تخصصی پیوند اطلاعات پزشکی شما را جمع آوری می‌کند. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- سلامت جسمی عمومی
- سابقه سلامت خانوادگی
- داروهای تجویز شده
- CT اسکن و رادیوگرافی ساده از قفسه‌سینه
- آزمایشات خون
- نوع بافت (آزمایشی که سازگاری بافت‌های بدن شما با بافت‌های اهداکننده ریه را بررسی می‌کند).
- تست‌های عملکرد ریوی
- اسکن پرفیوژن تهویه (این تست خونرسانی و تهویه در ریه‌ها را بررسی می‌کند).
- آزمایشات قلب (الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام و کاتتریزاسیون قلبی).
- سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی.
- تست تراکم استخوان
- پاپ‌اسمیر و ماموگرافی سینه برای زنان و معاینه پروستات برای مردان
فرد گیرنده پیوند باید در موارد زیر با اهداکننده مطابقت داشته باشد:
- گروه خونی
- اندازه ریه
متخصصانی که تیم پیوند ریه را تشکیل می‌دهند
ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در تیم پیوند ریه به طور کلی عبارتند از:
- متخصص پیوند ریه
- جراح پیوند
- متخصص بیهوشی
- تکنسین اتاق عمل
- داروساز
- متخصص تغذیه
- فیزیوتراپیست
- درمانگر تنفسی
- متخصص توانبخشی ریه
- مددکاران اجتماعی
- هماهنگ‌کننده پیوند
فوق تخصصان ریه در دکترنکست
در زمان انتظار برای پیوند ریه
هنگامی که در لیست پیوند ریه قرار گرفتید، تیم مراقبتی با شما برای ایجاد یک برنامه مراقبتی کامل و مطلوب همکاری خواهند کرد. طرح مراقبت‌های بهداشتی در زمان انتظار برای پیوند شامل موارد زیر خواهد بود:
- تغییر سبک زندگی: شامل اجتناب از الکل و رسیدن به اندام متناسب یا تثبیت وزن
- داروها: تمام داروهایی را که توسط پزشک تجویز شده است مصرف کنید. اگر پزشک دیگری برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز کرد یا دوز استروئید را تغییر داد، مسئول پیوند خود را مطلع کنید. در مورد مصرف داروهای بدون نسخه، از جمله مکمل‌های گیاهی، با مسئول پیوند خود مشورت کنید. آسپرین، داروهای ضد‌التهاب و برخی مکمل‌های گیاهی می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
- برنامه‌های ورزشی و فیزیوتراپی: این برنامه شما را در بهترین شرایط فیزیکی قبل از پیوند نگه می‌دارد. درمانگر تنفسی برای ایجاد یک برنامه تمرین تنفسی با شما همکاری می‌کند تا ریههای شما تا حد امکان سالم بماند.
- ویزیت‌های منظم: هر دو تا سه ماه یک بار با اعضای تیم پیوند ریه خود قرار ملاقات خواهید داشت تا سلامت کلی شما ارزیابی شود.
مدت زمان پیوند ریه
پیوند ریه یک جراحی گسترده و بسیار پیچیده است که به زمان زیادی نیاز دارد. مدت زمان انجام آن بستگی به این دارد که آیا نیاز به پیوند تکی ریه دارید یا پیوند دوگانه ریه. عمل پیوند تکی می‌تواند چهار تا هشت ساعت طول بکشد. پیوند دوگانه ممکن است ۶ تا ۱۲ ساعت به طول بینجامد.
مزایای پیوند ریه
پیوند ریه بر کیفیت کلی زندگی تأثیر مثبت می‌گذارد. مزایای اولیه پیوند ریه عبارتند از:
- افزایش طول عمر: حدود ۵۵ درصد از دریافت‌کنندگان پیوند ریه، حداقل پنج سال پس از پیوند ریه عمر می‌کنند. سایر گیرندگان پیوند ۱۰ و حتی ۲۰ سال به زندگی ادامه داده‌اند.
- انرژی بیشتر: بسیاری از گیرندگان پیوند ریه انرژی بیشتری برای شرکت در فعالیت‌های روزمره دارند. فعالیت‌ها ممکن است شامل ورزش و سایر فعالیت‌های بدنی باشد.
- افزایش باروری: باردار شدن بعد از پیوند ریه بی‌خطر است. بسیاری از زنان گزارش می‌دهند که باروری آن‌ها پس از دریافت پیوند ریه در حالت طبیعی بوده است.
عوارض پیوند ریه
پیوند ریه خطرات زیادی دارد، از جمله:
- خطرات مرتبط با جراحی: همه جراحی‌ها خطراتی دارند. خطرات ممکن است شامل عوارض بیهوشی، خونریزی، لخته شدن خون و به دنبال آن سکته قلبی، جای زخم نامطلوب و عفونت باشد.
- رد پیوند: سیستم ایمنی بدن را از مهاجمان خارجی محافظت می‌کند. مهاجمان خارجی شامل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها هستند. رد پیوند زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به ریههای پیوندی حمله کند. در این وضعیت ریه‌ها به عنوان مهاجم خارجی تعبیر می‌شوند. رد پیوند بیشتر در ۱۲ ماه اول (رد پیوند حاد) پس از جراحی اتفاق می‌افتد. پزشک تقریباً همیشه می‌تواند این نوع از رد پیوند را با داروهای سرکوب‌کننده ایمنی اضافی برطرف کند. نوعی رد وجود دارد به نام رد مزمن که می‌تواند در برخی از افرادی که بیش از سه سال از پیوندشان می‌گذرد رخ دهد و درمان آن دشوار است.
- عفونت: داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانع پس زدن پیوند ریه جدید می‌شوند. در چنین شرایطی، سیستم ایمنی سرکوب‌شده برای مبارزه با عفونت‌ها مشکل دارد. در حین مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، خطر ابتلا به عفونت‌های خونی، قارچی، پوستی و تنفسی در بیشتر است.
علائم رد پیوند ریه
چندین علامت نشان می‌دهد که بدن ریه پیوندی را رد می‌کند. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب
- افزایش وزن
- تهوع و استفراغ
- خستگی
- بدن درد
- اسهال
- درد شدید
- تورم
جمع بندی
پیوند ریه یک عمل جراحی سنگین و پیچیده است که با هدف جایگزینی ریه بیمار یا از کار افتاده با ریه سالم انجام می‌شود. این عمل در موارد سرطان ریه انجام نمی‌شود، چرا که سابقه ابتلا به سرطان ریه می‌تواند موفقیت پیوند را تحت تاثیر قرار دهد. برای دریافت پیوند ریه، افراد در لیست انتظار قرار می‌گیرند و تا زمانی که نوبت پیوند آن‌ها فرا برسد برنامه‌های مراقبتی توسط تیم درمانی برای آن‌ها انجام می‌شود. پیوند می‌تواند به طور موثری طول عمر افراد و سطح انرژی آن‌ها را برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره افزایش دهد. با این حال این عمل جراحی با عوارضی نیز همراه است. فارغ از عوارض مرتبط با جراحی، پیوند می‌تواند عوارضی از جمله رد پیوند حاد یا مزمن و عفونت را به همراه داشته باشد. از جمله نشانه‌های پیوند می‌توان به تب، تهوع و استفراغ و درد شدید اشاره کرد. اگر در خصوص پیوند ریه سوالات دیگری دارید، رزرو نوبت فوق تخصص ریه آنلاین می‌تواند کمک‌کننده باشد.
منبع
