استفاده از داروها در دوران بارداری یک موضوع پیچیده و حیاتی است که نیاز به بررسی دقیق دارد و به همین دلیل افراد به دنبال داروهای مجاز در بارداری هستند. ایمنی استفاده از دارو در بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا سلامتی فرد باردار و جنین در حال رشد را شامل میشود. بر خلاف کودکان یا بزرگسالان، اثرات داروها بر روی جنین را نمی‌توان به اندازه کافی زود تشخیص داد تا از عواقب بالقوه و مادام‌العمر جلوگیری کرد که این موضوع ایمنی دارو در بارداری را در اولویت قرار می‌دهد.
در حالی که دسته‌بندی داروها در بارداری مانند A، B، C، D و X وجود دارد که دستورالعملی برای ایمنی نسبی داروها ارائه می‌دهد، لازم به ذکر است که استفاده از برخی داروها در دوران بارداری کاهش یافته و استفاده از برخی داروهای دیگر با توجه به تحقیقات اخیر افزایش یافته است. برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد مصرف دارو در دوران بارداری، مشورت با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی، مانند یک داروساز و یک متخصص زنان و زایمان، مهم است. همچنین خانم‌هایی که از مشکلات ناباروری رنج می‌برند میتوانند از نوبت دهی پزشکان فوق تخصص بیماری های زنان و نازایی و آی.وی.اف استفاده کنند. این محتوا جنبه‌های مختلف استفاده از دارو در بارداری را شامل میشود، از جمله فهرستی جامع از داروهای مجاز در بارداری و داروهای ممنوع، گزینههای دارویی بی‌خطر و اثرات بالقوه داروها بر رشد جنین.
همواره به‌یاد داشته باشید که برای مصرف دارو در دوران بارداری فقط به طبقه‌بندی دارو در بارداری اکتفا نکرده، قبل از مصرف با پزشک مشورت کرده و از مصرف خودسرانه آن جدا خودداری کنید.
طبقه‌بندی داروهای مجاز در بارداری
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) یک سیستم رده بندی داروها در بارداری ارائه کرده است که به‌عنوان راهنمایی جهت انتخاب دارو قبل از قرار گرفتن در معرض جنین و بررسی ایمنی نسبی داروها در دوران بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این طبقه‌بندی بر اساس پتانسیل یک دارو برای ایجاد نقایص مادرزادی در صورت استفاده در دوران بارداری است و با ارزیابی مستندات و نسبت مزایا به معایب انجام می‌گیرد.
این سیستم ۵ نوع طبقه‌بندی A، B، C، D و X برای ارزیابی خطر داروها در دوران بارداری دارد که اینچنین تعریف می‌شوند:
دسته A
مطالعات کافی و کنترل‌شده خطر ناهنجاری‌ها را برای جنین در هیچ‌کدام از بازه‌های سه ماهه بارداری پس از مصرف داروهای این دسته نشان نداده‌اند.
دسته B
- مطالعات حیوانی شواهدی مبنی بر آسیب رساندن به جنین نشان نداده است. با این حال، هیچ مطالعه جامع و کنترل‌شده‌ای در زنان باردار وجود ندارد.
- مطالعات حیوانی اثرات نامطلوبی را نشان داده است، اما مطالعات جامع و کنترل‌شده در زنان باردار نتوانسته است خطری را برای جنین نشان دهد.
دسته C
- مطالعات حیوانی یک اثر نامطلوب را نشان داده است و هیچ مطالعه جامع و کنترل‌شده‌ای در زنان باردار وجود ندارد.
- مطالعه حیوانی روی دارو انجام نشده است و همچنین هیچ مطالعه جامع و کنترل‌شده‌ای در زنان باردار وجود ندارد.
دسته D
- مطالعات کافی کنترل‌شده در زنان باردار خطری را برای جنین نشان داده است. با این حال، مزایای درمان ممکن است بیشتر از خطرات بالقوه باشد (به‌عنوان مثال، دارو ممکن است در شرایط تهدید‌کننده زندگی یا بیماری جدی که داروهای ایمن‌تر برای آنها قابل استفاده نباشد، تحت نظر پزشک تجویز شود).
دسته X
- مطالعات کافی و کنترل‌شده روی حیوانات یا زنان باردار شواهد محکمی از ناهنجاری‌ها یا خطرات جنینی را نشان داده است. استفاده از این داروها در زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند منع مصرف دارد.
لیست داروهای مجاز در بارداری
لیست داروهای مجاز در بارداری شامل دسته‌های مختلفی از داروهایی است که برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر هستند. این داروها برای مدیریت طیف وسیعی از مشکلات سلامتی و در عین حال به حداقل رساندن خطرات احتمالی برای جنین در حال رشد ضروری هستند:
داروهای مجاز در بارداری برای سرماخوردگی
هنگامی که صحبت از درمان سرماخوردگی در بارداری میشود، انتخاب داروهایی که هم برای فرد باردار و هم برای جنین در حال رشد بی‌خطر هستند، ضروری است. برخی از داروهایی که بهطور کلی برای استفاده در دوران بارداری برای علائم سرماخوردگی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند عبارتند از:
- استامینوفن: این دارو یک مسکن و کاهشدهنده تب است که برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر در نظر گرفته میشود.
- آنتی‌هیستامین‌ها: برخی آنتی‌هیستامین‌ها مانند کلرفنیرامین و دیفن‌هیدرامین برای استفاده در دوران بارداری برای مدیریت علائمی مانند عطسه، احتقان، آبریزش و آلرژی در بارداری تحت نظر پزشک بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند.
- اسپری‌های بینی سالین: این اسپری‌ها یک راه مطمئن و موثر برای رفع گرفتگی بینی در دوران بارداری هستند.
توجه به این نکته مهم است که از مصرف برخی داروها، مانند ضداحتقان‌ها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، در دوران بارداری اجتناب شود، زیرا ممکن است خطراتی برای جنین در حال رشد ایجاد کنند. علاوه بر این، همیشه توصیه میشود قبل از مصرف هر دارویی در دوران بارداری، حتی اگر بی‌خطر تلقی شود، با یک پزشک یا داروساز مشورت کنید تا مطمئن شوید که آن دارو برای نیازهای سلامتی خاص و سن حاملگی فرد مناسب است.
داروهای مجاز در بارداری برای عفونت
در حالی که برخی از داروها بهطور کلی برای استفاده در دوران بارداری بی خطر در نظر گرفته می‌شوند، مشورت با پزشک برای اطمینان از مناسب‌ترین و امن‌ترین داروهاي مجاز در بارداري ضروری است. مخصوصا آنتی‌بیوتیک‌ها که حتما باید با تجویز پزشک مورد استفاده قرار بگیرند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌ها معمولا برای درمان عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری استفاده می‌شوند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین‌ها (از جمله آموکسی‌سیلین)، سفالوسپورین‌ها (مثل سفالکسین و سفیکسیم) و اریترومایسین عموماً برای استفاده در بارداری بی‌خطر هستند و معمولاً برای مدیریت عفونت‌های باکتریایی مختلف توسط پزشکان تجویز می‌شوند.
داروهای ضد ویروس
داروهای ضد ویروسی ممکن است برای مدیریت عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری استفاده شوند. به‌عنوان مثال، آسیکلوویر، که معمولا برای درمان ویروس هرپس سیمپلکس استفاده میشود، زمانی که مزایای بالقوه آن بیشتر از خطرات آن باشد، تحت نظر پزشک برای استفاده در دوران بارداری ایمن در نظر گرفته میشود.
داروهای ضد قارچ
داروهای ضد قارچ ممکن است برای مدیریت عفونت‌های قارچی در دوران بارداری تجویز شوند. پزشکان ممکن است پس از ارزیابی دقیق خطرات و مزایای بالقوه، درمان‌های ضد قارچی موضعی یا در برخی موارد، داروهای خوراکی مانند فلوکونازول را توصیه کنند. هر چند که فلوکونازول در دوزهای بالا مخصوصا در سه ماهه اول میتواند با عوارض جنینی همراه باشد.
توجه داشته باشید که ایمنی داروهای خاص در دوران بارداری ممکن است متفاوت باشد و تصمیم برای استفاده از هر دارویی باید با مشورت یک پزشک متخصص گرفته شود. علاوه بر این، استفاده از داروها در دوران بارداری باید بر اساس ارزیابی کامل از خطرات و مزایای بالقوه، با در نظر گرفتن نوع خاص عفونت، وضعیت سلامتی فرد باردار و مرحله بارداری باشد.
بیشتر بدانید: ترشحات واژن در بارداری نشانه چیست؟
داروهای آرامبخش مجاز در دوران بارداری
داروهای آرامبخش گروه متنوعی از داروها هستند که برای القا و حفظ خواب، کاهش اضطراب و افزایش آسودگی استفاده می‌شوند. قبل از استفاده از این داروها در دوران بارداری، اولویت دادن به ایمنی مادر باردار و جنین در حال رشد ضروری است خصوصاً که در بسیاری از موارد مصرف این دارو غیرضروری و بدون مشورت با پزشک صورت می‌گیرد.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بسیاری از داروهای آرامبخش در دوران بارداری با خطرات بالقوه‌ای همراه است. طی این مطالعات مشاهده شد که استفاده مادر از داروهای آرامبخش در دوران بارداری خطر سقط جنین خود‌به‌خودی، زایمان زودرس، نیاز به حمایت تهویه‌ای نوزادان و نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، استفاده از گروه دارویی بنزودیازپین‌ها مثل دیازپام موضوعی نگران‌کننده در دوران بارداری بوده است.
در حالی که برخی گزارش‌های قدیمی‌تر افزایش خطر برخی از نقایص مادرزادی را نشان می‌دهند، داده‌های جدیدتر هیچ ارتباطی بین مصرف بنزودیازپین‌ها و خطر نقایص مادرزادی را نشان نداده‌اند. این نتایج ضد و نقیض اهمیت مشورت و نظارت پزشک را نشان می‌دهد. با این حال، توجه به این نکته مهم است که داده‌های مربوط به ایمنی داروهای آرامبخش- خواب‌آور، مانند زولپیدم محدود است و به‌دلیل خطرات احتمالی، از مصرف آنها در دوران بارداری بهطور کلی اجتناب میشود. علاوه بر این، استفاده از داروهای آرامبخش، از جمله بنزودیازپین‌ها در دوران بارداری باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرد و تصمیم به استفاده از هر دارویی باید با مشورت پزشک متخصص گرفته شود تا از انتخاب مناسب‌ترین و ایمن‌ترین گزینههای درمانی اطمینان حاصل شود.
بیشتر بدانید: آمنیوسنتز چیست و چه کاربردی در دوران بارداری دارد؟
داروهای مجاز برای سردرد در دوران بارداری
در دوران بارداری، مدیریت سردرد مستلزم بررسی دقیق ایمنی داروها و همچنین شناسایی علت زمینه‌ای سردرد است. داروهای زیر بهطور کلی برای استفاده در دوران بارداری برای مدیریت سردرد بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند:
- استامینوفن: استامینوفن خط اول درمان برای دردهای خفیف تا متوسط، از جمله سردرد، در دوران بارداری در نظر گرفته میشود. بهطور کلی در صورت استفاده در دوز توصیه‌شده این دارو کم‌خطر در نظر گرفته میشود.
- سوماتریپتان: سوماتریپتان دارویی است که گاهی برای درمان حملات میگرن در دوران بارداری استفاده میشود. این دارو نسبتاً بی‌خطر در نظر گرفته میشود اما باید مزایای آن در برابر خطرات احتمالی تحت نظارت پزشکی سنجیده شود.
- برخی داروهای قلبی: برخی از داروهای فشار خون بالا، مانند مسدود کننده‌های گیرنده بتا (به‌عنوان مثال، متوپرولول) و مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم (مانند وراپامیل)، گاهی اوقات برای پیشگیری و کاهش حملات میگرن در دوران بارداری استفاده می‌شوند. این داروها باید تحت راهنمایی یک پزشک متخصص استفاده شوند.
همانطور که پیش‌تر گفته شد استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، از جمله آسپرین و ایبوپروفن، در صورت مصرف در اوایل بارداری ممکن است خطر خونریزی و سقط جنین را به همراه داشته باشد. بنابراین، استفاده از این داروها برای مدیریت سردرد در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. علاوه بر این، قبل از استفاده از هر دارویی برای مدیریت سردرد در دوران بارداری باید با پزشک صحبت شود.
داروهای مجاز فشار خون در بارداری
برای مدیریت فشار خون بالا در دوران بارداری، ضروری است که ایمنی مصرف دارو هم برای مادر باردار و هم برای جنین در حال رشد در اولویت قرار گیرد. موارد زیر برخی از داروهایی هستند که بهطور کلی برای استفاده در دوران بارداری جهت کنترل فشار خون بالا تحت نظر پزشک معالج بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند:
- لابتالول
- نیفدیپین
- متیل دوپا
لابتالول معمولاً به‌عنوان انتخاب خط اول درمان استفاده میشود و نیفدیپین نیز گاهی در شرایط خاص تجویز می‌گردد. با این حال، برخی از داروهای رایج فشار خون، از جمله کاپتوپریل، انالاپریل، والزارتان و لوزارتان را نمی‌توان در بارداری استفاده کرد. مجددا تاکید میشود که زنان باردار باید همیشه قبل از مصرف هر گونه دارویی برای کنترل فشار خون بالا از یک پزشک متخصص راهنمایی بگیرند، زیرا آنها میتوانند توصیههای شخصی بر اساس وضعیت سلامتی فرد و شرایط خاص بارداری ارائه دهند.
لیست داروهای ممنوع در بارداری
استفاده از برخی داروها در دوران بارداری به دلیل احتمال آسیب رساندن به جنین در حال رشد منع مصرف دارد. با این حال به‌خاطر داشته باشید که تصمیم‌گیری در مورد مصرف یا عدم مصرف دارو در بارداری بستگی به شرایط فرد، بیماری زمینه و در نظر گرفتن نسبت مزایا به مضرات توسط پزشک انجام میشود. در ادامه به داروهایی که مصرف آنها در بارداری با خطر بالا همراه است و داروهای غیرمجاز در بارداری محسوب می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
- ویتامین A و مشتقات آن مثل ایزوترتینوئین (راکوتان): خطر قابل توجه سقط جنین و بسیاری از ناهنجاری‌های جدی. توجه کنید که مصرف ویتامین در بارداری ضروری است اما هر ویتامینی در مقادیر بالا خطرناک است بنابراین قبل از مصرف هر نوع مکملی با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
- کاپتوپریل، انالاپریل، والزارتان و لوزارتان: ممکن است باعث آسیب کلیه در جنین، کاهش میزان مایع آمنیوتیک و تغییر شکل صورت، اندام‌ها و ریه‌ها شود.
- وارفارین: استفاده در سه ماهه اول خصوصا تاثیر دارو در ماه اول بارداری باعث ایجاد نقایصی میشود که سندرم وارفارین جنینی نامیده میشود. استفاده در سه ماهه دوم و سوم نیز با افزایش خطر ناهنجاری‌های جنینی همراه است.
- استروژن و آندروژن‌ها: این داروهای هورمونی با ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی در جنین همراه هستند.
- کاربامازپین: خطر نقایص مادرزادی.
- سدیم والپروات: افزایش خطر نقایص مادرزادی در جنین، از جمله شکاف کام و ناهنجاری‌های قلب، صورت، جمجمه، دست‌ها یا اندام‌های شکمی.
- لیتیوم: نقص مادرزادی (عمدتاً قلب)، بی‌حالی، کاهش توان عضلانی، کم‌کاری غده تیروئید و دیابت بی‌مزه در نوزادان.
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDها): تاخیر در شروع زایمان، یرقان (زردی)، آسیب مغزی در جنین و مشکلات خونریزی حین و بعد از زایمان.
- آنتی‌بیوتیک تتراسایکلین: رشد استخوان را کند می‌کند و باعث زردی دائمی دندان‌ها میشود.
- سیپروفلوکساسین: احتمال ناهنجاری‌های مفصلی.
این داروها تنها بخشی از لیست داروها غیر مجاز در بارداری هستند اما به‌خاطر داشته باشید که برخی از این داروها ممکن است در شرایط خاصی مزایای بیشتر نسبت به خطرات خود داشته باشند و پزشک متخصص ممکن است برخی از آنها را تجویز کند.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
جمع‌بندی
بسیاری از خانم‌های باردار به‌دنبال لیست داروهای مجاز در بارداری هستند. استفاده از داروها در دوران بارداری مستلزم بررسی دقیق خطرات و مزایای احتمالی برای مادر باردار و جنین در حال رشد است. دسته‌بندی داروها در بارداری که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا ارائه شده است، به پزشکان در انتخاب داروهایی که برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر هستند، کمک می‌کند. رده A امن‌ترین رده در نظر گرفته میشود، در حالی که رده X در بارداری مطلقاً منع مصرف دارد. افراد باردار باید همیشه قبل از مصرف هر گونه دارویی برای مدیریت شرایط سلامتی در دوران بارداری از پزشک متخصص زنان و زایمان راهنمایی بگیرند. با اولویت دادن به ایمنی مصرف دارو و دریافت راهنمایی از ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، افراد باردار میتوانند بهترین نتایج ممکن را برای خود و نوزادانشان تضمین کنند.
منابع:
