هایپوناترمی ناشی از دارو و مکانیسم‌های ایجاد آن

‌هایپوناترمی، یک اختلال الکترولیتی شایع

هیپوناترمی یکی از اختلالات الکترولیتی است که به صورت شایع در بالین مشاهده می‌شود. هایپوناترمی معمولاً با احتباس آب توسط کلیه ایجاد می‌شود. بسیاری از داروها به عنوان یکی از علل مختلف هیپوناترمی در نظر گرفته می‌شوند. چرا که این داروها ترشح آرژنین وازوپرسین (AVP) را تحریک می‌کنند یا اثر آن‌ها را در کلیه تقویت می‌کنند. داروهای ضد افسردگی، ضد تشنج، داروهای آنتی‌سایکوتیک، دیورتیک‌ها و عوامل سیتوتوکسیک از علل اصلی هیپوناترمی ناشی از دارو هستند. با این حال، مطالعات زیادی در مورد پتانسیل این داروها در افزایش انتشار AVP از غده هیپوفیز خلفی یا افزایش غلظت ادرار از طریق مکانیسم‌های داخل کلیوی وجود ندارد.

هایپوناترمی چیست؟

هیپوناترمی به عنوان غلظت سدیم سرم کمتر از ۱۳۵ میلی‌مول در لیتر تعریف می‌شود. این اختلال الکترولیتی به دلیل وجود آب اضافی نسبت به سدیم در مایع خارج سلولی ایجاد می‌شود. اگرچه کاهش سدیم ممکن است قبل از احتباس آب ایجاد شود، آب اضافی مستقل از سدیم می‌تواند احتباس یابد. آب در نتیجه مصرف بیش از حد و یا کاهش دفع کلیوی در بدن احتباس می‌یابد. مورد اول پلی‌دیپسی اولیه نامیده می‌شود که معمولاً در بیماران دچار اختلالات روان‌پزشکی رخ می‌دهد. مورد دوم با کاهش مطلق میزان فیلتراسیون گلومرولی (یعنی نارسایی کلیه) یا افزایش غیرطبیعی بازجذب آب در طول لوله کلیوی اتفاق می‌افتد.

مکانیسم عمل AVP و V2R

دفع کلیوی آب توسط عملکرد آرژنین وازوپرسین (AVP) که درغده هیپوفیز خلفی ذخیره و و از آن آزاد می‌شود، تنظیم می‌گردد. سنتز AVP در هیپوتالاموس توسط محرک‌های اسمزی و غیراسمزی، مانند تغییرات حاد همودینامیک سیستمیک، استرس و هیپوکسی القا می‌شود. در کلیه، لوله هنله و مجرای جمع‌کننده، نواحی هدف AVP هستند. AVP به گیرنده وازوپرسین V2 (V2R) در غشای قاعده‌ای سلول‌های اصلی مجرا جمع‌آوری متصل می‌شود و از طریق تنظیم آکواپورین-2 باعث بازجذب اسمزی آب می‌شود. همچنین هیپرتونیسیته بینابینی مدولاری باعث جذب مجدد اسمزی آب در امتداد مجرای جمع کننده می‌گردد.

مکانیسم اصلی هایپوناترمی ناشی از دارو

طبق مطالعات قبلی در غیاب AVP، sertraline، carbamazepine، haloperidol و cyclophosphamide هر یک mRNA گیرنده وازوپرسین V2 (V2R) و پروتئین آکواپورین-2 AQP2) ) و بیان mRNA را در سلول‌های مجرای جمع‌کننده افزایش دادند. تنظیم مثبت AQP2 توسط مهارکننده‌های تولواپتان آنتاگونیست V2R یا پروتئین کینازA  (PKA) مسدود شد. این یافته‌ها ما را به این نتیجه رساند که سندرم نفروژنیک آنتی دیورز نامناسب (NSIAD) مکانیسم اصلی هیپوناترمی ناشی از دارو است.

مطالعات قبلی همچنین نشان داده است که V2R در هیپوناترمی ناشی از chlorpropamide نقش دارد. چندین عامل دیگر، از جمله metformin و استاتین‌ها، از طریق مسیرهای مختلف مستقل از V2R در آزمایش‌های حیوانی، باعث تحریک آنتی‌دیورز و تنظیم مثبت AQP2 می‌شوند. با این حال علی‌رغم استفاده مکرر از این داروها در بالین، با هیپوناترمی ناشی از دارو مرتبط نیستند.

آنچه در مطالعه حاضر بررسی شده است

به طور خلاصه، هیپوناترمی ناشی از دارو را می‌توان تا حد زیادی با تنظیم مثبت AQP2 از سیگنالینگ V2R-cAMP-PKA در غیاب تحریک AVP توضیح داد. این مقاله مکانیسم‌های مرکزی و نفروژنیک هیپوناترمی ناشی از دارو را بررسی می‌کند و اهمیت مسیر متعارف تنظیم مثبت AQP2 در NSIAD ناشی از دارو را مورد بحث قرار می‌دهد.

NCBI – The Role of Vasopressin V2 Receptor in Drug-Induced Hyponatremia

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

اینستاگرام  تلگرام  لینکدین  آپارات  توییتر  فیسبوک  یوتیوب