آیا تا به حال نام شب کوری به گوشتان خورده است؟ شب کوری چیست و به چه علت ایجاد می‌شود؟ این بیماری چه نشانه‌هایی دارد و برای درمان آن چه اقداماتی لازم است؟ در ادامه این مقاله به بررسی این بیماری و مسائل پیرامون آن می‌پردازیم.
نام علمی شب کوری Nyctalopia است. این بیماری در واقع یک اختلال بینایی است که بر توانایی دیدن واضح در شرایط کم نور تأثیر می‌گذارد. در حالی که بسیاری از افراد در نور کم با اشکال در دید مواجه می‌شوند، افراد مبتلا به این اختلال با چالش‌های قابل توجهی در سازگاری با تاریکی روبه‌رو هستند. این وضعیت می‌تواند بر فعالیت‌های روزانه و کیفیت کلی زندگی آنها تأثیر بگذارد. مهم است که افراد درگیر با این بیماری از علل، علائم، تشخیص و مدیریت آن آگاه باشند.
همانطور که جلوتر اشاره کردیم شب کوری به گروهی از اختلالات بینایی اشاره دارد که با کاهش بینایی در محیط‌های کم‌نور مشخص می‌شود. در واقع این به‌خودی‌خود یک بیماری نبوده، بلکه نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای است و نمی‌توان به آن بیماری شب کوری گفت. اصطلاح “شب کوری” می‌تواند گمراه‌کننده باشد، زیرا به کوری کامل در شب دلالت دارد، در حالی که اکثر افراد مبتلا همچنان مقداری بینایی را در محیط‌های کم‌نور دارند. با این حال، توانایی این افراد برای دیدن واضح در شرایط کم نور به طور قابل توجهی مختل شده است. مشابه بزرگسالان، شب کوری کودکان را نیز می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. درک علل، علائم و مدیریت شب کوری در کودکان برای اطمینان از سلامت بینایی و رفاه آنها مهم است.
متخصصان بیماری‌های چشم در دکترنکست
علت شب کوری
این اختلال، یک نشانه بوده و می‌تواند به دنبال عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
کمبود ویتامین A
دریافت ناکافی ویتامین A، می‌تواند منجر به شب کوری شود. این ویتامین یک ماده مغذی حیاتی برای حفظ بینایی سالم بوده و کمبود آن در کشورهای در حال توسعه که سوء تغذیه در آنها شایع است، بیشتر دیده می‌شود. ویتامین A در تولید رودوپسین، رنگدانه‌ای در شبکیه چشم که به دید در نور کم کمک می‌کند، نقش مهمی دارد.
رتینیت پیگمانتوزا
در مواردی، شب کوری ممکن است به صورت وراثتی به نسل بعد منتقل شود. رتینیت پیگمنتوزا یک وضعیت ارثی بوده که شبکیه را تحت تأثیر قرار داده و منجر به از بین رفتن تدریجی سلول‌های گیرنده نور می‌شود. افراد مبتلا به رتینیت پیگمانتوزا اغلب شب کوری را به عنوان یکی از علائم اولیه تجربه می‌کنند. این وضعیت به طور معمول با گذشت زمان بدتر می‌شود، دید محیطی را تحت تاثیر قرار داده و ممکن است منجر به نابینایی کامل شود.
آب مروارید
آب مروارید یا کاتاراکت که کدر شدن عدسی چشم را به دنبال دارد، می‌تواند باعث پراکندگی نور در داخل چشم شده و در نتیجه در شرایط کم نور باعث کاهش بینایی شود. در حالی که آب مروارید معمولاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، می‌تواند در هر سنی به دلیل عوامل ژنتیکی، آسیب‌های چشمی یا برخی شرایط پزشکی ایجاد شود.
گلوکوم
گلوکوم یا آب‌سیاه گروهی از بیماری‌های چشمی است که با آسیب عصب بینایی مشخص شده و اغلب با افزایش فشار داخل چشم همراه است. در برخی موارد، گلوکوم می‌تواند منجر به شب‌کوری شود. گلوکوم معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث کاهش بینایی برگشت‌ناپذیر شود.
رتینوپاتی دیابتی
افراد مبتلا به دیابت ممکن است به رتینوپاتی دیابتی مبتلا شوند. رتینوپاتی دیابتی رگ‌های خونی شبکیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به نارسایی و سایر اختلالات بینایی شود. مدیریت صحیح دیابت و معاینات منظم چشم برای نظارت و به حداقل رساندن پیشرفت رتینوپاتی دیابتی ضروری است.
علائم شب کوری
علامت اولیه، اشکال در دیدن در محیط‌های کم نور است. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- کاهش قدرت بینایی در مناطق کم‌نور
- اشکال در تشخیص اشیا یا افراد در تاریکی
- تنظیم آهسته چشم برای دریافت تغییرات در شرایط نور
- افزایش حساسیت به تابش خیره‌کننده
شب کوری و سلول‌های گیرنده نور
سلول‌های گیرنده نور، سلول‌های تخصصی در چشم هستند که نور را تشخیص داده و به آن پاسخ می‌دهند. دو نوع اصلی سلول‌های گیرنده نور وجود دارد: سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی. سلول‌های استوانه‌ای وظیفه تشخیص نور در شرایط کم نور مانند شب را بر عهده دارند. آنها به نور بسیار حساس هستند اما دید رنگی یا جزئیات واضح را ارائه نمی‌دهند. سلول‌های استوانه‌ای عمدتاً در لبه‌های بیرونی شبکیه متمرکز شده‌اند.
از طرف دیگر سلول‌های مخروطی وظیفه تشخیص نور در شرایط روشن و دید رنگی را بر عهده دارند. سه نوع سلول مخروطی وجود دارد که هر کدام به طول موج‌های مختلف نور حساس هستند: قرمز، سبز و آبی. این سلول‌ها عمدتاً در ناحیه مرکزی شبکیه به نام ماکولا متمرکز شده‌اند.
هنگامی که نور وارد چشم می‌شود، از عدسی عبور کرده و به شبکیه پشت چشم می‌رسد. نور با سلول‌های گیرنده نوری در شبکیه، به‌ویژه سلول‌های استوانه‌ای و مخروطی تعامل دارد. این سلول‌ها حاوی رنگدانه‌های حساس به نور هستند که در مواجهه با نور دچار تغییرات شیمیایی می‌شوند. هنگامی که یک سلول گیرنده نوری نور را جذب می‌کند، یک سری واکنش‌های شیمیایی رخ داده که سیگنال‌های الکتریکی تولید می‌کنند. این سیگنال‌ها سپس به سلول‌های دیگر در شبکیه چشم منتقل می‌شوند که اطلاعات را از طریق عصب بینایی پردازش کرده و به مغز منتقل می‌کنند. مغز این سیگنال‌ها را به‌عنوان تصاویر بصری تفسیر کرده و به ما این امکان را می‌دهد که دنیای اطراف خود را ببینیم و درک کنیم.
تشخیص شب کوری
اگر مشکوک به این اختلال هستید، ضروری است که با یک متخصص چشم مشورت کنید. روش تشخیص شب کوری شامل انجام یک معاینه جامع بوده که می‌تواند از موارد زیر تشکیل شود:
- بررسی تاریخچه پزشکی و علائم
- تست‌های بینایی در شرایط کم نور (شامل تست شب کوری و …)
- اندازه‌گیری پاسخ چشم به نور
- معاینه شبکیه با استفاده از افتالموسکوپی یا سایر تکنیک‌های تصویربرداری
- آزمایش خون برای بررسی کمبود ویتامین‌ها یا وجود بیماری‌های زمینه‌ای
مدیریت و درمان شب کوری
در حالی که این اختلال ممکن است درمان نداشته باشد، استراتژی‌هایی برای مدیریت آن و بهبود کیفیت زندگی وجود دارد:
مدیریت و درمان علل زمینه‌ای
اگر به دلیل کمبود ویتامین A یا بیماری قابل درمان دیگری باشد، رسیدگی به علت زمینه‌ای ممکن است به کاهش علائم کمک کند. این امر می‌تواند شامل تغییر در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های غذایی یا درمانهای پزشکی خاص باشد.
بهبود شرایط نوری
استفاده از تکنیک‌های نورپردازی مناسب در خانه و در محیط‌های دیگر می‌تواند دید افراد مبتلا را افزایش دهد. این امر شامل حصول اطمینان از سطوح روشنایی ثابت، به حداقل رساندن تابش خیره‌کننده و استفاده از سطح روشنایی مناسب برای انجام کار است.
ابزار کمکی
وسایلی مانند عینک دید در شب، وسایل کمکی دید کم و عینک‌های تقویت‌کننده کنتراست می‌توانند به افراد در مسیریابی در موقعیت‌های کم نور کمک کنند. این ابزارها می‌توانند نور موجود را افزایش داده و دید را بهبود بخشند.
اصلاح سبک زندگی
ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به سلامت کلی چشم کمک کند و به طور بالقوه برخی از علائم را کاهش دهد. این تغییرات شامل کاهش تابش خیره کننده با استفاده از عینک آفتابی، اجتناب از مصرف سیگار، حفظ رژیم غذایی سالم غنی از ویتامین A و سایر مواد مغذی مفید برای چشم و مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا است.
معاینات منظم چشم
معاینه چشم برای نظارت بر پیشرفت شب کوری و شناسایی هرگونه تغییر در بینایی بسیار مهم است. این بررسی‌ها به شناسایی هر گونه عوامل زمینه‌ای کمک می‌کند.
شب کوری و کوررنگی
کوررنگی و شب کوری دو اختلال متمایز هستند که بینایی را از راه‌های مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهند. کوررنگی که به عنوان کمبود دید رنگ نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن فرد در درک یا تشخیص رنگ‌های خاص مشکل دارد. این وضعیت به طور معمول به دنبال یک جهش ژنتیکی ایجاد شده که بر عملکرد سلول‌های حساس به رنگ (گیرنده‌های نور مخروطی) در شبکیه چشم تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به کوررنگی ممکن است در تمایز بین رنگ‌های خاص مانند قرمز و سبز یا آبی و زرد مشکل داشته باشند. با این حال، توانایی آنها برای دیدن در شرایط کم نور معمولاً تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.
از سوی دیگر، شب کوری به کاهش توانایی دید در نور کم یا در شب اشاره دارد. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم این اختلال اغلب ناشی از کمبود ویتامین A است که برای عملکرد صحیح سلول‌های حساس به نور (گیرنده‌های استوانه‌ای نور) در شبکیه ضروری است. شب کوری همچنین می‌تواند ناشی از برخی اختلالات ژنتیکی یا بیماری‌های زمینه‌ای چشم باشد. افراد مبتلا به شب کوری معمولاً در محیط‌های کم نور، مانند هنگام غروب یا اتاق‌هایی که نور ضعیفی دارند، مشکل بینایی را تجربه می‌کنند و بینایی آنها ممکن است در شرایط نوری روشن‌تر بهبود یابد. این افراد در تشخیص رنگ‌ها و دیدن رنگ‌های مختلف مشکلی را تجربه نمی‌کنند.
پزشکان فلوشیپ چشم اطفال در دکترنکست
جمع بندی
nyctalopia، که معمولا به عنوان شب کوری شناخته می‌شود، وضعیتی است که با کاهش دید یا اشکال در دید در شرایط کم نور مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند کمبود ویتامین A، اختلالات ژنتیکی خاص یا بیماری‌های زمینه‌ای چشمی باشد. این اختلال به طور قابل توجهی بر توانایی یک فرد برای جهت یابی و عملکرد در محیط‌های کم نور تأثیر گذاشته و به طور بالقوه منجر به نگرانی‌های ایمنی و کاهش کیفیت زندگی می‌شود. در حالی که گزینه‌های درمانی ممکن است بسته به علت زمینه‌ای متفاوت باشد، مدیریت nyctalopia اغلب شامل رسیدگی به علت اصلی، بهبود سلامت کلی چشم و استفاده از ابزارهای کمکی مانند عینک‌های تخصصی یا لنزهای تماسی است. تشخیص زودهنگام، معاینات منظم چشم و حفظ یک رژیم غذایی مغذی در پیشگیری و مدیریت شب‌کوری بسیار مهم است. با درک علل و مداخلات ممکن، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند با مشورت با پزشک متخصص چشم برای بهینه‌سازی قابلیت‌های بینایی خود و حفظ یک سبک زندگی فعال و مستقل اقدام کنند. می‌توانید برای بررسی علت کاهش دید در شب و سایر مشکلاتی مانند خشکی چشم یا تاری چشم، از طریق دکترنکست برای ویزیت متخصص بیماری‌های چشمی و پزشکان فلوشیپ چشم اطفال نوبت دریافت کنید.
منابع:
