سندرم فاز خواب تاخیری (DSPS) چیست؟
سندرم فاز خواب تاخیری نوعی اختلال خواب شبانه‌روزی است. این اختلال اشکالی در ساعت داخلی بدن است. اگر دچار DSPS باشید، نمی‌توانید در ساعت خوابی که از نظر اجتماعی مورد قبول است بخوابید. در عوض، خواب شما حداقل دو ساعت به تعویق می‌افتد. این حالت حتی با وجود خستگی شما اتفاق می‌افتد.
تأخیر در به خواب رفتن، متعاقبا می‌تواند باعث شود دیرتر از خواب بیدار شوید. این امر می‌تواند در کار، مدرسه و سایر برنامه‌های روزانه شما اختلال ایجاد کند. DSPS اختلالی رایج است. این بیماری در هر سنی ممکن است ایجاد شود، اما بیشتر نوجوانان و جوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تقریباً ۱۵ درصد از نوجوانان و بزرگسالان دچار DSPS هستند.
سندرم فاز خواب تاخیری با شب‌زنده‌داری خودخواسته متفاوت است
DSPS اغلب با شب‌زنده‌داری خودخواسته اشتباه می‌شود. اگر کسی تصمیم می‌گیرد شب تا دیروقت بیدار بماند، این تصمیمی خودخواسته و قابل تغییر است. اما اگر فردی دچار DSPS باشد، دیر به خواب می‌رود چرا که ساعت بدن او تاخیر دارد.
علائم DSPS
مشکل در به خواب رفتن
DSPS خوابیدن در زمان خواب معمول را سخت می‌کند. تاخیر در ساعت داخلی به بدن فرمان می‌دهد که هوشیار بماند. فرد دچار DSPS به طور معمول، تا چند ساعت بعد از نیمه‌شب، بین ساعت ۲ تا ۶ صبح، نمی‌تواند بخوابد. چنین فردی اگر سعی کند برای انجام تکالیف یا معاشرت بیدار بماند، مشکل خواب او می‌تواند بدتر شود.
مشکل در بیدار شدن
از آن‌جایی که فرد نمی‌تواند تا دیروقت بخوابد، DSPS بیدار شدن در یک زمان عادی را نیز سخت می‌کند. این به این دلیل است که ساعت داخلی به بدن فرمان بیدار شدن نمی‌دهد. چنین فردی ممکن است تا اواخر صبح یا بعد از ظهر راحت بخوابد.
خواب‌آلودگی مفرط در طول روز
خواب‌آلودگی در طول روز زمانی اتفاق می‌افتد که فرد نمی‌تواند در ساعات معمول خواب بخوابد اما باید در ساعت خاصی از خواب بیدار شود. در طول روز، ممکن است تمرکز و توجه برای او مشکل باشد. حتی اگر فرد زود بخوابد DSPS ممکن است مانع از خواب عمیق شود. این امر می‌تواند به احساس خستگی بیش‌ازحد در طول روز منجر شود.
عدم همراهی با سایر مشکلات خواب
معمولا DSPS با سایر مشکلات خواب مانند آپنه خواب همراه نیست. در واقع تنها مشکل این افراد زمان به خواب رفتن است و کیفیت خواب آن‌ها اغلب تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
افسردگی و مشکلات رفتاری
اگر فردی نتواند یک برنامه خواب منظم و عادی داشته باشد، ممکن است به دلیل اضطراب مداوم دچار افسردگی شود. همچنین خواب‌آلودگی در طول روز می‌تواند در کار و فعالیت روزانه اختلال ایجاد کند. کودکان و نوجوانان مبتلا به DSPS ممکن است عملکرد تحصیلی ضعیفی را نشان دهند. سندرم فاز خواب تاخیری همچنین می‌تواند منجر به وابستگی به کافئین، الکل یا آرام بخش‌ها شود.
علل ایجاد سندرم فاز خواب تاخیری
علت دقیق این اختلال مشخص نیست. با این حال علل محتمل عبارتند از:
-
سابقه ژنتیکی مثبت
اگر یکی از بستگان نزدیک فرد مبتلا به DSPS باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر است. چهل درصد افراد مبتلا به DSPS سابقه خانوادگی این اختلال را دارند.
-
تغییرات بعد از دوران بلوغ
در دوران نوجوانی، چرخه خواب ۲۴ ساعته بدن طولانی‌تر می‌شود. در نتیجه زمان‌های خواب و بیداری به تاخیر می‌افتند.
-
اختلالات مرتبط با سلامت روان
DSPS به شرایط زیر مرتبط است:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلال بیش‌فعالی همراه با نقص توجه (ADHD)
- اختلال وسواس فکری‌اجباری (OCD)
- بی‌خوابی مزمن: سندرم فاز خواب تاخیری ۱۰ درصد از افراد مبتلا به بی‌خوابی مزمن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
-
عادات غلط خوابیدن
اگر صبح به اندازه کافی در معرض نور قرار نگیرید، علائم DSPS می‌تواند بدتر شود. اگر در شب در معرض نور زیاد قرار بگیرید نیز علائم ممکن است تشدید یابد.
تشخیص اختلال فاز خواب تاخیری
DSPS اغلب اشتباه تشخیص داده می‌شود. این به این دلیل است که بسیاری از افراد مبتلا به DSPS خود را مجبور می‌کنند که یک روال عادی را دنبال کنند. بنابراین، اگر دائماً خسته هستید، ممکن است به اشتباه تشخیص داده شود که افسردگی دارید. اگر مشکلات به خواب رفتن را به پزشک خود گزارش دهید، ممکن است به اشتباه بی‌خوابی برای شما تشخیص داده شود.
اگر شما یا فرزندتان مشکلات خواب دارید، با یک متخصص خواب صحبت کنید. همچنین اگر حداقل هفت روز خواب شما به تعویق افتاده است، باید به پزشک مراجعه کنید. یک متخصص خواب می‌تواند آزمایش‌های مختلفی را برای تشخیص DSPS انجام دهد.
این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- جمع‌آوری سابقه پزشکی: این به پزشک کمک می‌کند تا سابقه خانوادگی و علائم شما را بداند.
- درخواست زمان ثبت خواب: ممکن است پزشک از شما بخواهد زمانی را که هر روز به خواب می‌روید یا بیدار می‌شوید را یادداشت کنید. اگر مایل هستید، با یک گزارش خواب برای اولین قرار ملاقات خود آماده شوید.
- اکتی‌گرافی (Actigraphy): یک دستگاه مچ‌‌بند خواهید پوشید که الگوهای خواب و بیداری شما را ردیابی می‌کند. این آزمون بهتر است زمانی انجام شود که از محل کار یا مدرسه خارج هستید، زیرا نیازی به بیدار شدن برای مسئولیت‌های مختلف نخواهید داشت.
- پلی‌سومنوگرام (Polysomnogram): اگر پزشک شما فکر می‌کند که شما یک اختلال خواب متفاوت دارید، ممکن است یک آزمایش خواب شبانه به نام پلی‌سومنوگرام درخواست کند. در حین خواب، این آزمایش امواج مغزی و ضربان قلب شما را بررسی می‌کند تا پزشک شما ببیند بدن شما در طول خواب چگونه عمل می‌کند.
متخصصان بیماری‌های مغز و اعصاب در دکترنکست
درمان‌ها
به طور کلی، درمان سندرم فاز خواب تاخیری شامل چندین روش است. هدف از درمان، عادی‌سازی برنامه خواب فرد می‌باشد. پزشک بهترین درمان‌ها را برای علائم و شیوه زندگی فرد انتخاب خواهد کرد. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
پیشبرد روزانه ساعت داخلی
به فرد توصیه می‌شود هر شب حدود ۱۵دقیقه زودتر به رختخواب برود. همچنین هر روز کمی زودتر از خواب بیدار شود.
به تعویق انداختن ساعت داخلی
این روش که به عنوان کرونوتراپی نیز شناخته می‌شود، شامل به تعویق انداختن زمان خواب فرد ۱ تا ۲.۵ ساعت در هر شش روز است. این کار تا زمانی تکرار می‌شود که فرد بتواند یک برنامه خواب معمولی را دنبال کند.
نور درمانی
فرد پس از بیدار شدن، به مدت ۳۰ دقیقه نزدیک یک جعبه نور می‌نشیند. قرار گرفتن در معرض نور صبحگاهی به فرد کمک می‌کند با پیشبرد ساعت داخلی، زودتر بخوابد.
مصرف مکمل ملاتونین
ممکن است پزشک برای فرد ملاتونین تجویز کند. ملاتونین هورمونی است که چرخه خواب و بیداری را کنترل می‌کند.
بهبود بهداشت خواب
عادات خواب خوب شامل پیروی از برنامه خواب منظم و پرهیز از وسایل الکترونیکی قبل از خواب است. همچنین باید قبل از خواب از این موارد اجتناب شود:
- کافئین
- الکل
- تنباکو
- ورزش شدید
آیا با رشد یک فرد از نوجوانی به جوانی و بزرگسالی، سندرم فاز خواب تاخیری برطرف می‌شود؟
معمولاً نوجوانی که به این سندرم دچار است با بالا رفتن سن به صورت خودبه‌خودی از آن رها نمی‌شود. این اختلال اغلب تا بزرگسالی ادامه می‌یابد، بنابراین باید به طور فعال درمان شود. درمان اولیه ساعت بدن را تنظیم می‌کند. اما برای حفظ این تغییر، باید درمان ادامه یابد.
