مانیا یا شیدایی یک وضعیت روانی است که در آن فرد سرخوشی بی‌دلیل، خلقوخوی بسیار شدید، بیش‌فعالی و هذیان را تجربه کند. این اختلال یک علامت شایع اختلال دوقطبی است. اختلال مانیا به دلایل مختلفی می‌تواند یک وضعیت خطرناک باشد؛ چراکه افراد ممکن است در طول دوره نخوابند، غذا نخورند یا حتی رفتارهای پرخطر داشته باشند و به خود آسیب برسانند. پس شناخت علت، درمان و علائم مانیا می‌تواند بسیار مهم باشد. در مطالب گذشته مجله سلامت دکترنکست به موضوع بارداری و بیماری دوقطبی پرداخته شد. در این مقاله اختلال مانیا به‌صورت کامل بررسی شده است تا شما اطلاعات خوبی در مورد آن به‌دست آورید؛ پس تا آخر مقاله همراه ما باشید.
علت بیماری مانیا چیست؟
سابقه خانوادگی می‌تواند علت اختلال مانیا باشد. کسانی که والدین یا خواهر و برادرشان این عارضه را دارند، بیشتر احتمال دارد که یک دوره شیدایی را تجربه کنند. با‌این‌حال، داشتن یک عضو خانواده با دوره‌های شیدایی بدین معنی نیست که فرد قطعا آن را تجربه خواهد کرد. برخی از افراد به دلیل یک بیماری زمینه‌ای پزشکی یا بیماری روانپزشکی مانند اختلال دوقطبی، مستعد ابتلا به اختلال مانیا هستند. در واقع، یک محرک یا ترکیبی از محرک‌ها می‌تواند باعث شیدایی در این افراد شود. تغییرات محیطی هم می‌تواند علت اختلال مانیا باشد.
رویدادهای استرس‌زای زندگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، شیدایی را تشدید می‌کند. استرس مالی، روابط و بیماری هم می‌توانند علت اختلال شیدایی باشند. همچنین شرایطی مانند کم‌کاری تیروئید در بروز دوره‌های شیدایی موثر هستند. این اختلال می‌تواند بخشی از چندین بیماری روانی زیر باشد:
- اختلال دو قطبی
- اختلال عاطفی فصلی
- روان‌پریشی پس از زایمان
- اختلال اسکیزوافکتیو
- سیکلوتیمیا
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی یک بیماری نادر نیست و بر اساس آمارها حدود 5 میلیون نفر در ایالات متحده دارای تشخیص اختلال دوقطبی هستند. در واقع، این اختلال یک وضعیت سلامت روان است که با تغییر خلق‌وخو از شیدایی به افسردگی مشخص می‌شود. طول عمر بیماران دوقطبی ممکن است از چند روز تا چند هفته یا بیشتر طول بکشد. علائم اصلی اختلال دوقطبی عبارتند از:
- اپیزودهای شیدایی یا خلقوخوی بسیار بالا
- دوره‌های افسردگی یا خلقوخوی ضعیف
سه نوع اصلی اختلال دوقطبی شامل دوقطبی نوع اول، دوقطبی نوع دوم و سیکلوتیمیا وجود دارد. اختلال با ظهور حداقل یک دوره شیدایی تعریف می‌شود. در این وضعیت ممکن است دوره‌های هیپومانیک را تجربه کنید، که شدت کمتری نسبت به دوره‌های شیدایی دارند. باید در نظر داشته باشید، زندگی در کنار یک فرد دوقطبی بسیار دشوار است.
افراد مبتلا به دوقطبی نوع دوم، یک دوره افسردگی اساسی را تجربه می‌کنند که حداقل دو هفته طول می‌کشد. همچنین این افراد حداقل یک دوره هیپومانیک دارند که حدود 4 روز طول می‌کشد. در نوع سوم اختلال دو قطبی، افراد مبتلا به سیکلوتیمیا برخی از علائم هیپومانیا و افسردگی را تجربه می‌کنند؛ اما برای مشخص‌کردن یک دوره هیپومانیا یا افسردگی کافی نیست.
علائم مانیا چیست؟
بیماران مبتلا به اختلال مانیا هیجان و سرخوشی شدید و همچنین حالات دیگری را از خود نشان می‌دهند. این افراد بیش‌فعال هستند و ممکن است دچار توهم یا هذیان هم شوند. برخی از بیماران احساس بی‌قراری و اضطراب شدید می‌کنند. خلقوخوی یک فرد مبتلا به اختلال مانیا می‌تواند به سرعت از شیدایی به افسردگی با سطح انرژی بسیار پایین تغییر کند. اگر به علائم دیگر مانیا اشاره کنیم می‌توان موارد زیر را نام برد:
- سطح غیر طبیعی فعالیت یا انرژی بالا دارد.
- با وجود نخوابیدن یا خواب کم، همچنان احساس آرامش می‌کند.
- اعتماد‌به‌نفس بالایی دارد و فکر می‌کند که شکست‌ناپذیر است.
- پرحرف‌تر از حد معمول است؛ به‌طوری‌که آن‌قدر زیاد و سریع صحبت می‌کند که دیگران نمی‌توانند حرف او را قطع کنند.
- افکار رقابتی دارد.
- حواس او به‌راحتی توسط موارد بی‌اهمیت یا نامرتبط پرت می‌شود.
- وسواس دارد.
- کارهای بی‌هدفی مانند قدم‌زدن در اطراف خانه یا محل کار یا بی‌قراری هنگام نشستن از خود نشان می‌دهد.
- رفتار عجولانه و بدون فکرکردن مانند ولخرجی، رابطه جنسی بی‌ملاحظه یا سرمایه‌گذاری‌های تجاری احمقانه را نشان می‌دهد.
تفاوت مانیا و هیپومانیا
مانیا خفیف هیپومانیا نامیده می‌شود. این اختلال همان علائم مانیا را با شدت کمتری دارد. البته دوره هیپومانیا نسبت به دوره شیدایی کوتاه‌تر است. دوره‌های شیدایی می‌تواند شامل رفتاری باشد که بیشتر از حد معمول عجولانه است؛ چراکه فرد احساس شکست‌ناپذیری می‌کند. رفتارهای عجولانه می‌تواند به روش‌های بسیاری ظاهر شود. به‌عنوان مثال بیمار:
- کار خود را به‌طور ناگهانی ترک می‌کند.
- بدون اینکه به کسی بگویید به یک سفر می‌رود.
- خیلی بالاتر از سرعت مجاز رانندگی می‌کند.
- در ورزش‌های شدید شرکت می‌کند بدون اینکه به سختی آن فکر کند.
هیپومانیا به‌طور کلی با اختلال دوقطبی نوع دوم همراه است. این مشکل بر خلاف شیدایی منجر به مشکلات در محل کار، مدرسه یا روابط شما نمی‌شود. همچنین دوره‌های آن شامل روان‌پریشی نخواهد شد. فرد با هیپومانیا، احساس می‌کند که بسیار سازنده و پرانرژی است، اما متوجه تغییرات دیگری در خلقوخوی خود نشود. با‌این‌حال، افراد نزدیک به بیمار معمولا تغییرات خلق‌وخو و سطوح انرژی او را بیشتر درک می‌کنند.
روش‌های درمان مانیا
اگر شیدایی شدید و با روان‌پریشی همراه باشد، بستری‌شدن در بیمارستان ضروری است. این شرایط به بیمار کمک می‌کند تا به خودش آسیب نرساند. برای درمان شیدایی دو روش درمان دارویی و روان‌درمانی وجود دارد. داروها معمولا روش اول درمان مانیا هستند.
این داروها برای متعادل‌کردن خلقوخوی بیمار و کاهش خطر آسیب به خود استفاده می‌شوند. روان‌پزشک با توجه به علائم مانیا در فرد داروی مناسب را تجویز می‌کند. همچنین داروها فقط باید طبق تجویز پزشک متخصص استفاده شوند. جلسات روان‌درمانی در شناسایی محرک‌های شیدایی به بیمار کمک می‌کند. روان‌شناسان می‌توانند به بیماران در مدیریت استرس کمک کنند. البته نباید تاثیر خانواده یا گروه درمانی هم نادیده گرفته شود و باید از آن‌ها استفاده کرد.
متخصصان اعصاب و روان در دکترنکست
جمع بندی
اختلال مانیا یا شیدایی وضعیتی است که در آن فرد یک دوره تغییرات شدید در خلق‌وخو یا سطح انرژی و فعالیت خود را تجربه می‌کند. این سطح بسیار پرانرژی از فعالیت و رفتار فیزیکی و ذهنی باعث تغییر بیمار نسبت به حالت عادی خود می‌شود. در بیشتر موارد علائم مانیا توسط دیگران قابل تشخیص است. اگر شیدایی نتیجه اختلال دوقطبی یا سایر شرایط روانی باشد، بیماران باید مدیریت مادام‌العمری را برای جلوگیری از دوره های شیدایی انجام دهند. برای درمان این اختلال معمولا از دارو درمانی یا روان‌درمانی استفاده می‌کنند.
منابع:
