آزمایش خون چگونه اختلالات رایج در سالمندان را شناسایی می‌کند؟

تغییر بدن با افزایش سن

سالمندی اغلب با تغییراتی در سیستم‌های مختلف بدن همراه است. اگرچه عملکرد بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد، نمی‌توان همه بیماری‌ها را در افراد مسن به سن بالا نسبت داد. این بدان معناست که پزشکان باید تعیین کنند برخی تغییرات در بیماران سالمند، مانند از دست دادن انرژی، اشتها یا وزن، بخشی طبیعی از پیری است یک ناهنجاری را نشان می‌دهد. چکاپ‌ها و مراجعات منظم به پزشک در دوران سالمندی می‌تواند کیفیت زندگی افراد را افزایش دهد. برای این کار شما می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین و چکاپ سلامت سالمندان دکترنکست استفاده کنید.

آزمایش خون و شناسایی مشکلات مربوط به سلامت در سالمندان

برخی از مشکلات رایج سلامتی در افراد مسن ممکن است با عوامل اجتماعی همراه باشد مانند:

• رژیم غذایی نامناسب
• تنها زندگی کردن
• تغییرات دمایی

شناسایی و رسیدگی به چنین مشکلاتی حیاتی است و اغلب نیاز به آزمایش خون دارد. نتایج آزمایشگاهی خارج از محدوده مرجع طبیعی در بیماران سالمند شایع‌تر است. زیرا احتمال ابتلا به بیماری در آن‌ها افزایش می‌یابد. همچنین افراد سالمند اغلب از داروهای مختلفی به صورت همزمان استفاده می‌کنند. در ادامه مختصری به نقش آزمایش خون در شناسایی مشکلات و بیماری‌های شایع سالمندی می‌پردازیم.

مشکلات کلیوی

توانایی کلیه برای حذف مواد زائد (کراتینین و اوره) با افزایش سن کاهش می‌یابد. این امر احتمالاً به دلیل مرگ تدریجی نفرون‌ها (سلول‌های کلیوی) اتفاق می‌افتد. با این حال، از آنجایی که بافت عضلانی بیشتر کراتینین موجود در خون را تولید می‌کند، از دست دادن توده عضلانی که بخشی طبیعی از روند پیری است ممکن است تا حدی از حجم کار کلیه‌ها کاسته و با این امر مقابله کند.

دانستن سطح عملکرد کلیه مهم است؛ زیرا بسیاری از داروها از طریق کلیه دفع می‌شوند. هر درجه‌ای از نارسایی کلیوی ممکن است به این معنی باشد که داروها برای مدت طولانی‌تری در خون باقی می‌مانند و اثر دارویی آن‌ها افزایش می‌یابد. این امر منجر به نیمه‌عمر طولانی‌تر و اثر بیولوژیکی بالاتر دارو می‌شود. بنابراین اگر بیمار از حدی مسن‌تر بوده یا عملکرد کلیوی او اختلال داشته باشد، ممکن است لازم باشد دوز داروی او را کاهش دهند.

اختلالات متابولیک

• کلسترول

سطح کلسترول تحت تأثیر رژیم غذایی نامناسب و با افزایش سن بالا می‌رود. بنابراین هنگام ارزیابی خطر بیماری قلبی‌عروقی ممکن بر اساس میزان کلسترول، تجویز دارو لازم باشد. برای ارزیابی وضعیت لیپیدهای بدن، سطوح کلسترول HDL و LDL و تری‌گلیسرید (TG) درخواست می‌شود.

• قند خون

قند خون نیز با افزایش سن تمایل به افزایش دارد و احتمال اختلال در تحمل گلوکز در سالمندان بالاتر است. با این حال، این امر لزوما خطر ابتلا به دیابت را افزایش نمی‌دهد مگر اینکه بیمار دچار اضافه وزن یا چاقی باشد. تا حد زیادی تصور می‌شود که وزن با افزایش سن افزایش می‌یابد زیرا افراد مسن کمتر ورزش می‌کنند اما کالری دریافتی خود را کاهش نمی‌دهند. برای ارزیابی اختلال در تحمل گلوکز، اغلب قند خون ناشتا (FBS) و هموگلوبین A1C درخواست می‌شود.

• عملکرد تیروئید

کم‌کاری تیروئید اغلب به طور غیرمنتظره در بیماران مسن دیده می‌شود. این امر غربالگری گسترده هورمون‌های تیروئیدی و هورمون محرک تیروئید (TSH) را از طریق آزمایش خون توجیه می‌کند. برخی از علائم کم‌کاری تیروئید مانند خستگی، افزایش وزن، ضعف و سطح انرژی پایین ممکن است به اشتباه به عنوان علائم پیری طبیعی تفسیر شوند. پرکاری تیروئید در افراد مسن کمتر دیده می‌شود. برای ارزیابی کم‌کاری تیروئید معمولا T4 و TSH درخواست می‌گردد. در موارد شک به پرکاری تیروئید علاوه بر این دو مورد، T3 نیز درخواست می‌شود. بسته به احتمالات مطرح برای فرد، ممکن است آزمایش‌های تیروئیدی بیشتری برای بیمار تجویز شوند.

بسیاری از داروهای تجویز شده برای بیماران سالمند بر عملکرد تیروئید تأثیر ‌می‌گذارند. به عنوان مثال برخی از داروهای پارکینسون و کورتون‌ها TSH را سرکوب می‌کنند، در حالی که برخی داروها ترشح هورمون‌های تیروئیدی را مهار می‌‌کنند. بعضی داروها نیز ساختاری شبیه به هورمون‌های تیروئیدی دارند و عملکرد آن‌ها تقلید می‌کنند.

اختلالات غیرالتهابی

• پوکی استخوان

پوکی استخوان یک بیماری شایع در افراد سالمند است. از هر ۴ زن و از هر ۲۰ مرد بالای ۶۰ سال، یک نفر به این اختلال مبتلا می‌شود. پوکی استخوان اغلب با انحنای ستون فقرات شناخته می‌شود که به آن قوز یا کیفوز می‌گویند. پوکی استخوان همچنین علت اصلی شکستگی‌های ناشی از سقوط در سالمندان است. چنین شکستگی‌هایی ممکن است اولین نشانه این بیماری باشد. در آمریکا در سال ۲۰۰۵، موارد شکستگی ناشی از پوکی استخوان از تمام موارد جدید دیابت، بیماری عروق کرونر قلب، سکته مغزی، نارسایی قلبی، سرطان سینه و موارد کلی سرطان فراتر رفت. هیچ ارزیابی آزمایشگاهی نمی‌تواند به تشخیص یا مدیریت مستقیم کمک کند، اما آزمایش‌ها می‌توانند در شناسایی سایر شرایط مؤثر بر استخوان موثر باشند.

• استئومالاسی

استئومالاسی نرم شدن استخوان‌ها به دلیل نقص در معدنی شدن استخوان، غضروف یا هر دو است. این اختلال نادر است اما در گروه‌های قومی خاص مانند افرادی که در جنوب آسیا هستند و در افراد مسن شایع‌تر است. استئومالاسی معمولاً ناشی از کمبود کلسیم یا فسفات اتفاق می‌افتد. زیرا هم کلسیم و هم فسفات برای معدنی شدن استخوان مورد لازم هستند.

نقش ویتامین D در کمبود کلسیم و فسفات

کمبود کلسیم ممکن است به دلیل دریافت ناکافی ویتامین D باشد که خود می‌تواند ناشی از رژیم غذایی نامطلوب یا در اثر مواجهه ناکافی با نور خورشید اتفاق بیفتد. کمبود فسفات می‌تواند به دلیل سوءتغذیه یا سوء جذب و کمبود ویتامین D ایجاد شود. بنابراین ارزیابی کمی میزان ویتامین D در آزمایش خون، امری کلیدی است.

• بیماری پاژه

بیماری پاژه به دلیل اختلال در روند چرخش استخوان ایجاد می‌شود. مشخصه آن این است که استخوان جدید در یک الگوی غیرعادی شکل می‌گیرد. این امر منجر به تغییرات ساختاری و تشکیل استخوان‌های بدشکل ضعیف و شکننده می‌شود. این بیماری در مردان شایع‌تر بوده و به ندرت در افراد زیر ۴۰ سال تشخیص داده می‌شود. از آنجایی که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پاژه بدون علامت هستند، تخمین شیوع آن دشوار است.

سطح سرمی کلسیم و فسفات در بیماران مبتلا به بیماری پاژه در محدوده طبیعی قرار دارد. با این حال بالا رفتن سطح کلسیم ممکن است در افرادی که فعالیت ندارند، رخ دهد. تغییرات غیرطبیعی استخوان باعث افزایش فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز می‌شود که با آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است.

اختلالات التهابی

• استئوآرتریت (OA) که مفاصل اصلی لگن و زانو را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، به ندرت علائم خارج مفصلی دارد و در آزمایش خون قابل تشخیص نیست.
• آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری التهابی است و احتمالاً با موارد زیر ارتباط دارد:

1. کاهش هموگلوبین (Hb) و در نتیجه، بروز علائم کم خونی
2. افزایش ESR (یک فاکتور که معمولا نشانه التهاب است)
3. افزایش پروتئین واکنشی C (CRP)
4. افزایش فاکتور روماتوئید (RF) که یک اتوآنتی‌بادی است.

عامل خطر اصلی برای RA جنسیت مونث است. در حالی که خطر استئوآرتریت با “ساییدگی و پارگی” مفاصل اصلی افزایش می‌یابد که به احتمال زیاد ناشی از اضافه وزن است.

اختلالات اندام‌ تناسلی

• مواردی وجود دارد که با اندازه‌گیری آن‌ها در نمونه خون می‌توان به مسائل مربوط به اندام‌های تناسلی پی‌برد. از جمله این موارد عبارتند از:
• آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) با افزایش سن افزایش می‌یابد. اما این افزایش ممکن است به دلیل هیپرپلازی خوش‌خیم بدون علامت پروستات یا سرطان پروستات نیز باشد.
• بسیاری از موارد سرطان تخمدان با افزایش سطح CA-125 در نمونه خون مشخص می‌شوند. با این حال افزایش سطح CA-125 ممکن است در سرطان‌های دیگر مانند ریه، سینه و روده وجود داشته باشد.
• در زنانی که دچار تاخیر در قاعدگی شده‌اند، سطوح FSH بالا می‌تواند نشانگر شروع یائسگی باشد.

اگر در سنین میانسالی یا بیشتر از آن به سر می‌برید و قصد دارید وضعیت سلامت خود را بررسی کنید، برای انجام آزمایش وارد بخش چکاپ سلامت آقایان یا چکاپ سلامت بانوان دکترنکست شده و از خدمات ما بهره‌مند شوید.