بدن ما تا حدی قابلیت تنظیم دما دارد ولی همانطور که سرمای شدید برای بدن خطرناک است، گرم شدن شدید بدن نیز می‌تواند تهدیدی جدی برای بدن باشد. بدن می‌تواند با کمک تعریق، دمای خود را متعادل کند. بنابراین عرق کردن مکانیسمی مهم و حیاتی برای تنظیم دمای بدن است. تعریق به دنبال ترشح عرق از غدد عرق در پوست اتفاق می‌افتد. اختلالاتی که باعث عدم تعریق می‌شود، انیدروز نام دارد. در این مقاله دکترنکست به توضیح این اختلال می‌پردازیم.
انیدروز چیست؟
انیدروز یا Anhidrosis وضعیتی است که در آن غدد عرق برای از بین بردن گرما و خنک کردن بدن آنطور که باید، عمل نمی‌کنند. تعریق به حذف گرما از بدن کمک می‌کند و باعث تعدیل دمای بدن در در زمان افزایش دمای بدن یا محیط می‌شود. ناتوانی در تولید عرق به افزایش بیش از حد دمای بدن منجر می‌شود. این وضعیت در صورت عدم مدیریت می‌تواند خطرناک و حتی تهدید‌کننده حیات باشد. از نظر آماری تعداد افراد مبتلا به این اختلال در جهان چندان مشخص نیست. بسیاری از افراد مبتلا به موارد خفیف ممکن است متوجه نشوند که تعریق ندارند یا ممکن است دچار مشکلی حادی نشوند و در نتیجه به پزشک مراجعه نکنند.
عامل اختلال انیدروز چیست؟
در بدن فرد دچار این اختلال، غدد عرق به درستی فعالیت نمی‌کنند. دلایل احتمالی زیادی وجود دارد. برخی از افراد با این عارضه متولد می‌شوند و ابتلای آن‌ها به صورت موروثی است. سایر افراد ممکن است بعداً به صورت اکتسابی به این اختلال مبتلا شوند.
علل شناخته‌شده انیدروز عبارتند از:
- آسیب‌های پوستی ناشی از سوختگی، پرتودرمانی یا بیماری‌های همراه با انسداد منافذ مانند پسوریازیس
- آسیب به غدد عرق در اثر جراحی، آسیب یا تشکیل جای زخم
- آسیب عصبی ناشی از دیابت، اعتیاد به الکل و سندرم گیلن‌باره
- اختلال ارثی در سوخت‌وساز بدن
- اختلالات بافت همبند، مانند ام اس، لوپوس‌اریتماتوز سیستمیک و سندرم شوگرن
- اختلالات سیستم عصبی خودمختار، مانند سندرم راس و سندرم هارلی‌کویین
- اختلالات عصبی (نوروپاتی)، مانند نوروپاتی‌های مرتبط با دیابت، پارانئوپلاستیک، ارثی، آمیلوئید و لپروماتوز
- بیماری‌ها و اختلالات سیستم عصبی مرکزی از جمله زوال عقل با اجسام لووی، بیماری پارکینسون، سکته مغزی و مشکلات نخاعی
- کم‌آبی بیش از حد
- بسیاری از داروها با عملکرد غدد عرق تداخل دارند. داروهای آنتی‌کولینرژیک شایع‌ترین علت انیدروز مرتبط با دارو هستند.
علائم و نشانه‌های انیدروز چیست؟
بسته به شدت بیماری در افراد مختلف، این اختلال می‌تواند با علائم متنوعی نشان داده شود. علائم این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعریق کم یا عدم تعریق
- سرگیجه
- گرگرفتگی
- گرفتگی عضلات
- ضعف عمومی
- احساس گرمای شدید و عدم توانایی بدن برای کاهش دما
افراد دچار اختلال انیدروز ممکن است توانایی تعریق در نواحی خاصی از بدن خود را نداشته باشند و یا در نواحی خاصی تعریق بسیار ناچیز داشته باشند. یکی دیگر از الگوهای انیدروز کمبود عرق یا تعریق بسیار کم در نواحی خاصی از بدن و تعریق شدید در سایر نواحی بدن است. این به این دلیل اتفاق می‌افتد که بدن انسان سعی می‌کند کمبود تعریق در یک یا چند ناحیه از بدن را با افزایش تعریق از سایر نواحی جبران کند. معمولاً این وضعیت چندان خطرناک نیست و در این حالت بدن همچنان قابلیت کاهش دما را دارد.
در صورت مشاهده علائم انیدروز چه اقداماتی لازم است؟
اگر فردی این علائم را در یک محیط گرم مشاهده کرد، فوراً باید از گرما خارج شود و به یک منطقه سایه‌دار یا داخل خانه، ترجیحا با تهویه مطبوع برود. در چنین وضعیتی پوشیدن لباس‌های گشاد توصیه می‌شود. در صورت امکان قرار دادن پارچه‌های خنک و مرطوب روی بدن می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر علائم فرد با سرد شدن بهتر نشد، لازم است به پزشک مراجعه کند. برای مراجعه به پزشک می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست استفاده کنید.
آیا انیدروز می‌تواند با عوارضی جدی همراه باشد؟
موارد شدید آنهیدروز که در آن بیشتر یا تمام بدن فرد تعریق ندارد، ممکن است منجر به مشکلات جدی مرتبط با گرما شود.
گرمازدگی و مسمومیت با گرما
علائم و نشانه‌های آن ضعف، حالت تهوع و ضربان قلب سریع پس از فعالیت شدید در هوای گرم است. مدیریت گرمازدگی شامل جابه‌جایی فرد به مکان خنک‌تر، نوشیدن آب، استفاده از کمپرس خنک یا دوش گرفتن با آب خنک است. گرمازدگی شدید (مسمومیت با گرما) یک وضعیت بسیار خطرناک و تهدید‌کننده زندگی است. در این وضعیت دمای بدن به ۳۹.۴ درجه سلسیوس یا بالاتر می‌رسد. گرمازدگی می‌تواند باعث گیجی، از دست دادن هوشیاری، کما و حتی مرگ شود. اگر چنین وضعیتی را در خود یا اطرافیان خود مشاهده کردید سریعا با اورژانس تماس بگیرید یا در صورت امکان به بیمارستان مراجعه کنید. در غیر این صورت فرد را به ناحیه سایه منتقل کنید، لباس‌های غیر ضروری را در بیاورید و بدن فرد را خنک کنید.
اختلال انیدروز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی از فرد در مورد عدم تعریق یا کمبود میزان عرق سوالاتی می‌پرسد. همچنین ممکن است از فرد خواسته شود که آزمایش تعریق انجام دهد. در این آزمایش بدن فرد با ماده‌ای خاص پوشانده می‌شود. رنگ این ماده در ناحیه‌ای که تعریق رخ می‌دهد تغییر می‌کند. همانطور که بالاتر به آن اشاره کردیم، انیدروز می‌تواند به دنبال یک مشکل عصبی بروز پیدا کند. ممکن است برای بررسی آسیب فیبر عصبی و جهت تعیین علت احتمالی انیدروز، نمونه‌برداری پوست انجام شود. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری برای تعیین سایر علل زمینه‌ای انیدروز توسط پزشک صورت گیرد.
اختلال در تعریق چگونه مدیریت و درمان می‌شود؟
اگر انیدروز ناشی از مصرف دارو باشد، در صورت قطع دارو علائم می‌تواند بهبود یابد. لازم به ذکر است که قطع دارو بدون مشورت با پزشک معالج توصیه نمی‌شود. اگر یک بیماری باعث انیدروز شده باشد، آن بیماری ممکن است قابل درمان باشد. اگر علت پزشکی دیگری یافت نشود، درمان انیدروز ممکن است به اجتناب از موقعیت‌هایی که کمبود تعریق باعث ایجاد مشکل سلامتی می‌شود، مانند مشکلات مرتبط با گرما، محدود شود.
فوق تخصصان غدد داخلی و متابولیسم در دکترنکست
آیا اختلال در تعریق قابل پیشگیری است؟
انیدروز قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان اقداماتی را برای جلوگیری از گرمازدگی در نظر داشت، از جمله:
- پوشیدن لباس‌های گشاد، نخی، خنک و به رنگ روشن
- رفتن به مکان خنک (تهویه مطبوع) یا در نشستن در سایه
- دوش گرفتن با آب خنک یا قرار گرفتن در وان آب سرد
- نوشیدن مایعات فراوان، به خصوص آب خنک
- اجتناب از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های کافئین‌دار (کولا، چای، قهوه و شکلات)
- راه رفتن آرام و اجتناب از فعالیت‌های ورزشی سنگین و بیش از حد
- همراه داشتن یک بطری آب در طول روز، اگر فرد باید از خانه خارج شود و به مناطق گرم برود، در زمان احساس گرما می‌تواند از آب برای نوشیدن یا خنک کردن خود استفاده کند.
در صورت ابتلا به انیدروز، پیش‌آگهی این بیماری چگونه است؟
انیدروز معمولاً یک بیماری مادام‌العمر است. با این حال، پیش‌آگهی آن بستگی به این دارد که آیا می‌توان علت زمینه‌ای پیدا کرد و آیا علت قابل درمان است یا خیر. درمان بیماری زمینه‌ای باید انیدروز را بهبود بخشد. اگر انیدروز فرد ناشی از یک دارو باشد، انیدروز معمولاً با قطع آن دارو قابل برگشت است. مهم‌ترین کارهایی که در صورت تشخیص آنهیدروزیس می‌توان انجام داد عبارتند از:
- ماندن در محیط خنک و پایین نگه داشتن دمای بدن
- اجتناب از فعالیت در هوای گرم در صورت امکان
- هنگام خارج شدن، اقدامات لازم برای مدیریت مشکلات محتمل مدنظر قرار گیرد (همراه داشتن آب سرد، همراه داشتن لباس خنک و رنگ روشن، کیسه یخ و …)
- فرد مبتلا علائم و نشانه‌های گرمازدگی و مسمومیت با گرما را بشناسد و بداند در صورت وقوع چه باید بکند
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر برای فردی در روزهای گرم یا در حین فعالیت‌هایی که معمولاً باعث تعریق می‌شوند، تعریق رخ نمی‌دهد یا مقدار آن ناچیز است
- اگر فردی واضحا به سختی و کمتر از حد معمول عرق می‌کند (هایپوهیدروزیس)
- اگر بروز و تکرار علائم گرمازدگی و مسمومیت با گرما اتفاق بیفتد
