روش‌های مختلفی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد؛ ولی در دسترس‌ترین و راحت‌ترین آنها مصرف قرص ضد بارداری است. در صورت مصرف صحیح، این دارو می‌تواند تا 99% موثر باشد. در شرایطی هم به دلیل وجود تداخل با داروهای دیگر یا شرایط فیزیولوژیک بدن فرد میزان اثر آن کاهش می‌یابد. در این مقاله به بررسی این قرص و انواع آن می‌پردازیم و نکات ضروری در رابطه با این قرص را به شما آموزش می‌دهیم.
قرص ضد بارداری چیست؟
قرص های ضد بارداری خوراکی ممکن است به عنوان OCP نیز شناخته شوند. آنها نوعی کنترل بارداری هورمونی هستند که با تقلید از عملکرد پروژسترون و استروژن بر چرخه ماهانه فرد تأثیر می‌گذارند. قرصهای ضد بارداری خوراکی یک گزینه محبوب و مناسب برای اکثر افراد سالم هستند. به طور کل دو نوع قرص ضد بارداری (OCP) وجود دارد:
1) قرص ترکیبی که حاوی استروژن و پروژسترون است.
2) قرص پروژسترون که حاوی استروژن نیست.
این قرص دارای برندهای متعددی است که هر کدام دارای مقادیر متفاوتی استروژن و پروژسترون هستند. قرصهای جدیدتر مثل قرص ضد بارداری ال دی با دوز پایین‌تر هورمون موثر هستند. ممکن است مجبور شوید چند برند را امتحان کنید تا در نهایت برندی را پیدا کنید که بهترین اثرگذاری را برای شما دارد.
قرص ضد بارداری چگونه عمل می‌کند؟
OCPهای ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) عمدتاً با توقف تخمک‌گذاری از بارداری جلوگیری می‌کنند. آنها همچنین مخاط دهانه رحم را ضخیم می‌کنند. به طوری که اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود، لانه گزینی برای آن دشوارتر می‌شود.
قرص ضد بارداری اگر طبق دستور مصرف شود، قرص 99.7 درصد در پیشگیری از بارداری موثر است. در صورت مصرف نامناسب (مثلاً مصرف نکردن آن در ساعت معین یا فراموشی دوز) 91 درصد مؤثر است. البته به این نکته توجه کنید که قرص ضد بارداری هیچ گونه محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی ارائه نمی‌کند.
عوارض قرص ضد بارداری چیست؟
به طور کلی می‌توان گفت بهترین قرص ضد بارداری بدون عوارض عملا وجود ندارد؛ اما از طرفی بعضی از قرصهای ضد بارداری با عوارض کمتری همراه هستند که شما با مراجعه به پزشک می‌توانید قرص مناسب خود را پیدا کنید. عوارض جانبی این قرص‌ها اغلب جزئی هستند. ممکن است در اثر این عوارض جانبی جزئی لکه بینی، نفخ، حساس‌شدن سینه‌ها، حالت تهوع، یا تغییرات خلقی را تجربه کنید؛ اما این عوارض معمولا در 3 ماه اول مصرف قرص از بین می‌روند. همچنین ممکن است متوجه تغییر ترشحات واژن شوید.
اگر عوارض جانبی از بین نمی‌روند و به صورت مداوم ادامه پیدا می‌کنند؛ پزشک ممکن است استفاده از برند متفاوت قرص یا نوع دیگری از پیشگیری از بارداری را توصیه کند. برخی از خطرات نادر اما جدی هستند مانند لخته‌شدن خون و سکته مغزی. سایر عوارض جدی قرصهای ضد بارداری شامل موارد زیر است:
- درد شدید شکمی
- سرفه، تنگی نفس و درد شدید پا
- سردرد شدید همراه با افزایش دفعات و شدت آن
- سرگیجه و حالت تهوع
- بی حسی یا ضعف
- کاهش یا تاری دید
- مشکلات تکلم
- علائم سکته مغزی مانند اختلال تکلم
همچنین برخی از افراد به دلیل بعضی از مشکلات فیزیولوژیکی ممکن است نتوانند از این قرص استفاده کنند. افرادی که میگرن همراه با اورا (aura) را تجربه می‌کنند یا افرادی که فشار خون بالا، کلسترول بالا یا دیابت دارند ممکن است نتوانند از قرص ضد بارداری استفاده کنند.
نحوه مصرف قرص ضد بارداری و نکات مصرف آن
قبل از شروع مصرف قرص ضد بارداری یا قرص اورژانسی ضد بارداری لازم است به نکات زیر توجه کنید:
- اگر از اولین روز قاعدگی شروع به مصرف قرص ضد بارداری می‌کنید، برای پیشگیری از بارداری نیازی به استفاده از روش‌های پشتیبان کنترل بارداری (مانند کاندوم) ندارید.
- اگر مصرف ضدبارداری را در زمان دیگری غیر از روز اول پریود شروع کردید، باید در 7 روز اول پس از شروع قرص از کاندوم استفاده کنید تا خطر بارداری کاهش یابد.
- برای اینکه قرص اثر بیشتری داشته باشد، باید هر روز و در ساعت معینی مصرف شود.
- بسته جدید قرص را بلافاصله پس از تمام‌شدن آخرین بسته خود شروع کنید؛ مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد.
- برنامه مصرف قرص ضد بارداری بعد از رابطه به نوع قرصی که برای شما تجویز می‌شود بستگی دارد. بنابراین حتما در این مورد از پزشک خود مشاوره بگیرید.
- بسیاری از برندهای قرص ضد بارداری اورژانسی ممکن است حاوی قندهای دارونما باشند تا منجر به اختلال عملکرد طبیعی بدن شما نشوند. احتمالا در طول این دوره شما خونریزی را تجربه خواهید کرد؛ ولی نگران بروز نشانه های بارداری نباشید؛ در صورت مصرف درست و پیوسته‌ی دارو مشکلی پیش نمی‌آید.
- ممکن است در طی استفاده از این دارو با قاعدگی بعد از قطع قرص ضد بارداری مواجه شوید. ممکن است زمانی که برای اولین بار قرص را کنار می‌گذارید، قاعدگی شما نامنظم شود و باید تا 3 ماه زمان بگذارید تا چرخه قاعدگی‌تان دوباره به حالت طبیعی خود برگردد.
- در صورت قطع مصرف قرص ضد بارداری در وسط دوره ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا بدن شما به چرخه طبیعی خود برگردد.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
زمان مناسب برای استفاده از قرص ضد بارداری به همراه روش‌های پشتیبان
در این قسمت از مقاله به بررسی بروز شرایط ویژه در طول مصرف دارو می‌پردازیم. در نتیجه اگر دوز مصرفی دارو را فراموش کردید یا با عوارض جانبی مصرف آن مواجه شدید، با ما همراه باشید.
- شروع قرص: اگر مصرف قرص ضد بارداری در زمان پریود را در هر زمان دیگری غیر از روز اول عادت ماهانه شروع کردید، باید از کنترل بارداری پشتیبان (مانند کاندوم) برای 7 روز اول پس از شروع قرص استفاده کنید تا خطر بارداری شما کاهش یابد.
- استفراغ: اگر در عرض 2 ساعت پس از مصرف قرص استفراغ کردید، باید یک قرص دیگر مصرف کنید.
- اسهال: اگر در حین مصرف قرص بیش از 2 روز دچار اسهال شدید؛ مصرف قرص را ادامه دهید؛ اما در کنار آن از روش پشتیبان هم استفاده کنید.
- بعضی از داروها (مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و برخی ضد تشنج‌ها) می‌توانند در عملکرد قرص تغییر ایجاد کنند و اثر آن را کاهش یا تغییر بدهند. در نتیجه در مورد تمام داروهای مصرفی گیاهی و شیمیایی، مکمل‌ها و … با پزشک خود صحبت کنید.
- فراموشی دوز مصرفی قرص: اگر بیش از یک دوز مصرفی قرص را فراموش کردید؛ حتما با پزشک خود تماس بگیرید و تا قبل از مشورت با دکتر از برقراری رابطه جنسی محافظت‌نشده بپرهیزید.
مزایا و معایب انواع قرص ضد بارداری
در این قسمت به معرفی انواع قرص ضد بارداری می‌پردازیم و به صورت خلاصه، مزایا و معایب هر کدام از آنها را بررسی می‌کنیم.
ضد بارداری خوراکی ترکیبی (استروژن و پروژسترون)
معمولا این دارو با اسم قرص ضد بارداری اورژانسی ال دی شناخته می‌شود. قرصهای ضد بارداری ترکیبی حاوی استروژن و پروژسترون هستند و به صورت خوراکی مصرف می‌شوند. طریقه مصرف قرص ضد بارداری ال دی به صورت زیر است:
- ابتدا هر روز 1 قرص به مدت 28 روز (4 هفته) پشت سر هم مصرف کنید.
- سپس یک روز پس از اتمام بسته قبلی (روز 29) بسته جدید را شروع کنید.
مزایای قرص ضد بارداری ترکیبی شامل موارد زیر است:
- می‌تواند آکنه، رشد موهای بدن و صورت را کاهش دهد.
- می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر، تخمدان و روده بزرگ را کاهش دهد.
- می‌تواند علائم قبل از یائسگی را کاهش دهد
- ممکن است خطر فیبروم و کیست تخمدان را کاهش دهد
- از دست دادن خون و کم خونی را کاهش می‌دهد
از طرف دیگر مصرف این دارو در برخی موارد می‌تواند با عوارضی جدی مثل لخته‌شدن خون همراه باشد. در نتیجه بهتر است بعضی گروه‌های حساس از این قرص استفاده نکنند:
- افراد بالای 35 سال که مصرف سیگار دارند.
- بیماران میگرنی همراه با اورا
- افراد مبتلا به بیماری کبدی
- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
- افرادی با سابقه لخته خون یا سکته مغزی
قرص حاوی پروژستین (POP)
قرص حاوی پروژستین یک قرص ضد بارداری خوراکی حاوی پروژستین (پروژسترون ساختنی) است. همچنین این قرص به عنوان بهترین قرص ضد بارداری برای تنظیم پریود هم شناخته می‌شود. این دارو مخاط دهانه رحم را غلیظ می‌کند و منجر به نازک‌شدن پوشش داخلی رحم می‌شود. علاوه بر آن قرص حاوی پروژستین از رسیدن اسپرم به تخمک و لانه‌گزینی تخمک بارورشده در رحم جلوگیری می‌کند و مانع تخمک‌گذاری می‌شود. افرادی که می‌توانند از این قرص استفاده کنند شامل موارد زیر هستند:
- افرادی که نمی‌توانند استروژن مصرف کنند
- خانم‌های شیرده
- افراد بالای 35 سال که سیگار مصرف می‌کنند
از معایب مصرف قرص پروژستین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آکنه
- سردرد
- حساس‌شدن سینه‌ها
- تغییرات خلق و خو
- افزایش رشد مو
- افزایش وزن
این نوع قرص در صورتی که هر روز در ساعت معینی مصرف نشود، نسبت به قرصهای ترکیبی ضد بارداری خوراکی میزان اثرگذاری کمتری خواهد داشت.
جمع بندی
در این مطلب به بررسی نکات مصرف قرص ضد بارداری و مزایا و معایب آن پرداختیم. توجه داشته باشید که کم عارضه ترین قرص ضد بارداری قرصی است که پزشک با توجه به شرایط و پرونده پزشکی هر فرد برای او تجویز می‌کند. در نتیجه برای گرفتن بهترین نتیجه از مصرف این دارو لازم است با پزشک خود مشورت کنید. در کنار آن پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مطلب «استفاده از بی بی چک» را مطالعه کنید. همچنین در صورت داشتن هر سوالی راجع به این قرص و شرایط مصرف آن می‌توانید تنها با چند کلیک سوالات خود را از متخصص زنان و زایمان آنلاین دکترنکست بپرسید.
منابع:
hshc، healthdirect، medicalnewstoday، mayoclinic، plannedparenthood، mayoclinic
