داروهای استروئیدی (معروف به کورتیکواستروئیدها) نسخه‌های صناعی استروئیدهای طبیعی هستند. انواع مختلفی از داروهای استروئیدی وجود دارد. فرم مورد بحث در این جا، شکل قرص است که به صورت خوراکی مصرف می‌شود و کورتیکواستروئید خوراکی نام دارد. در این مطلب، دکترنکست به شرح عملکرد کورتیکواستروئیدها، موارد مصرف و عوارض آن‌ها می‌پردازد.
استروئید چیست و چه عملکردی دارد؟
استروئیدها (که همچنین با عنوان کورتیزون یا کورتیکواستروئید شناخته می‌شوند) مواد شیمیایی هستند که به طور طبیعی در بدن وجود دارند.
مکانیسم عمل استروئیدها به شرح زیر است:
- التهاب را کاهش می‌دهند
- سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند
- از ساخت DNA جلوگیری می‌کنند
- مانع از آزاد‌سازی یک ماده شیمیایی به نام هیستامین (رها شده در طی یک واکنش حساسیت) می‌شوند
کورتیکواستروئیدها
استروئیدهای صناعی که برای درمان بیماری استفاده می‌شوند کورتیکواستروئید نام دارند. این داروها با استروئیدهای آنابولیک که برخی از ورزشکاران و بدنسازان استفاده می‌کنند متفاوت هستند. اثرات و عوارض استروئیدهای آنابولیک بسیار متفاوت است. استروئیدها به صورت قرص، قرص‌های محلول در آب و مایعات (محلول)، کرم، پماد، استنشاقی و تزریقی در دسترس هستند.
استروئیدهای خوراکی معمولا برای چه مواردی تجویز می‌شوند؟
استروئیدهای خوراکی برای درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها تجویز می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- بیماری‌های التهابی روده (به عنوان مثال، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو).
- بیماری‌های خود ایمنی (به عنوان مثال، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)، هپاتیت خودایمنی)
- عودهایی که در مولتیپل‌اسکلروزیس (MS) رخ می‌دهد.
- بیماری‌های مفصلی و عضلانی (به عنوان مثال، آرتریت روماتوئید، پلی میالژیا روماتیکا)
- آسم و آلرژی
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- این دسته دارویی همچنین برای درمان اثرات برخی سرطان‌ها تجویز می‌شود. علاوه بر این، کورتیکواستروئیدها را می‌توان به عنوان درمان جایگزین برای افرادی که استروئیدهای طبیعی را در بدن خود ندارند تجویز کرد (به عنوان مثال، در بیماری آدیسون، هیپرپلازی مادرزادی آدرنال و کم‌کاری هیپوفیز).
چه دوزی از کورتیکواستروئیدها را باید دریافت کرد؟
دوز تجویز شده بسته به شرایط هر بیماری متفاوت است. برای دوره‌های کوتاه، معمولا دوز نسبتاً بالا، برای چند روز یا یک هفته تجویز می‌شود. اگر بیش از سه هفته مصرف شود، دوز باید به تدریج کاهش یابد. برای کسانی که مجبور به مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها هستند، یک برنامه درمانی رایج این است که درمان با دوز بالا برای کنترل علائم آغاز شود.
اغلب بعد از فروکش کردن علائم، دوز به آرامی کاهش می‌یابد. طول درمان بسته به بیماری می‌تواند متفاوت باشد. گاهی اوقات در صورت بهبود وضعیت، درمان استروئیدی به تدریج متوقف می‌شود. با این حال، در بعضی افراد مبتلا به بیماری مزمن، درمان با کورتیکواستروئید به صورت دائمی ادامه می‌یابد. چرا که با قطع درمان عود علائم بیماری محتمل است.
چه زمانی برای مصرف دارو مناسب است؟
پزشک شما دستورالعمل‌های دقیقی را به شما ارائه می‌دهد. زمان مصرف بستگی به این دارد که کدام استروئید را مصرف می‌کنید و هدف از درمان چیست. اغلب استروئیدها را اول صبح، همراه با غذا مصرف می‌کنند. اگر در این مورد سوالی دارید می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین پزشکی دکترنکست کمک بگیرید.
آیا استروئیدها عوارض جانبی دارند؟
مصرف کوتاه مدت
یک دوره کوتاه استروئیدی معمولاً هیچ عارضه جانبی ایجاد نمی‌کند. به عنوان مثال، یک دوره 1 تا 2 هفته‌ای اغلب برای کاهش حمله شدید آسم تجویز می‌شود. این دوره درمانی کوتاه مدت معمولا بدون هیچ عارضه‌ای طی می‌شود.
مصرف دراز مدت
در صورت مصرف یک دوره طولانی استروئید (بیش از 2 تا 3 ماه) یا مصرف دوره‌های کوتاه مدت مکرر، احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر است. هر چه دوز بالاتر باشد، خطر عوارض جانبی بیشتر است. به همین دلیل است که در صورت نیاز طولانی‌مدت به استروئیدها، کمترین دوز ممکن برای کنترل علائم در نظر گرفته می‌شود. برخی از بیماری‌ها برای کنترل علائم به دوز بالاتری از کورتیکواستروئیدها نسبت به سایرین نیاز دارند. حتی برای یک بیماری مشخص، دوز مورد نیاز، اغلب از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
عوارض جانبی احتمالی استروئیدهای خوراکی چیست؟
برای بسیاری از بیماری‌ها، فواید مصرف استروئیدها معمولاً بیشتر از عوارض جانبی آن است. با این حال، عوارض جانبی گاهی اوقات می‌تواند دردسرساز باشد.
عمده‌ترین عوارض جانبی احتمالی شامل موارد زیر است:
- پوکی استخوان که البته با مصرف همزمان برخی داروها قابل جلوگیری است.
- افزایش وزن، همچنین ممکن است صورت تغییر حالت پف‌آلود داشته باشد (moon face).
- افزایش احتمال عفونت، زیرا استروئیدها ممکن است سیستم ایمنی را سرکوب کنند. به همین دلیل است که بیمارانی که عفونت شدید دارند، مجاز به دریافت کورتیکواستروئید خوراکی نیستند.
- افزایش فشار خون، بنابراین فشار خون خود را به طور منظم چک کنید.
- قند خون بالا (هیپرگلیسمی)، استروئیدها ممکن است گاهی باعث ایجاد دیابت شوند. اگر استروئیدهای طولانی مدت مصرف می‌کنید، به ویژه اگر سابقه خانوادگی دیابت دارید پزشک احتمالا آزمایش سالانه قند خون را برای بررسی دیابت درخواست می‌کند.
ملاحظه جهت دریافت کورتیکواستروئید در ارتباط با آبله مرغان و سل
- اگر در گذشته به آبله مرغان مبتلا نشده‌اید (و بنابراین مصون نیستید) در معرض خطر ابتلا به نوع شدید آبله مرغان هستید. اکثر مردم در کودکی به آبله مرغان مبتلا شده‌اند و نسبت به آن مصون هستند.
اگر کورتیکواستروئید مصرف می‌کنید و در گذشته سابقه ابتلا به آبله مرغان نداشته‌اید:
- از افراد مبتلا به آبله مرغان یا زونا دوری کنید.
- در صورت تماس با افراد مبتلا به این شرایط به پزشک اطلاع دهید.
- اگر در گذشته، حتی سالیان دور دچار عفونت سل شده‌اید، ممکن است بیماری مجددا شعله‌ور شود.
