قرص دیفنوکسیلات دارویی است که عمدتاً برای درمان اسهال، به‌ویژه موارد مزمن استفاده میشود. اگرچه قرص دیفنوکسیلات یک داروی موثر است، اما آگاهی از نحوه عملکرد این دارو، عوارض جانبی احتمالی آن و ملاحظات ایمنی به‌خصوص زمانی که قرار است به‌طور مزمن مصرف شود، ضروری است. در این مطلب از مجله سلامت دکترنکست، به دانستنی‌های مهم پیرامون قرص دیفنوکسیلات می‌پردازیم و اطلاعات ارزشمندی برای بیماران و افراد مصرف‌کننده این دارو ارائه می‌کنیم.
قرص دیفنوکسیلات چیست؟
دیفنوکسیلات، دارویی است که در درجه اول برای مدیریت اسهال استفاده میشود، اما از نظر داروشناسی مکانیسم اثر پیچیده خود را دارد. قرص دیفنوکسیلات، در واقع یک ماده شبه مخدر با خواص ضد اسهالی است. این دارو معمولاً در درمان اسهال حاد و مزمن استفاده میشود. در حالی که دیفنوکسیلات شباهت‌های ساختاری با مسکن‌های اپیوئیدی دارد، اثرات خود را عمدتاً در دستگاه گوارش نشان می‌دهد و در صورت تجویز در دوزهای توصیه شده، حداقل اثرات را بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) اعمال میکند. در داخل دستگاه گوارش، نوعی از گیرنده‌های اپیوئیدی وجود دارد که به‌طور قابل توجهی در سیستم عصبی روده فراوان هستند. قرص اسهال دیفنوکسیلات به این گیرنده‌ها متصل میشود و باعث کاهش حرکات و انقباضات دستگاه گوارش میشود. مصرف این دارو حتما باید با تجویز پزشک صورت بگیرد خصوصاً اینکه مصرف قرص‌های ضد اسهال در بعضی از بیماران با مدفوع آبکی ممنوع است. علاوه بر این علت اسهال باید مشخص شود. بعضی از عادات غذایی ممکن است باعث آبکی شدن مدفوع شوند که در این موارد توصیه میشود با متخصص تغذیه مشورت کنید.
قرص دیفنوکسیلات برای چیست؟
همانطور که گفته شد قرص دیفنوکسیلات با کند کردن حرکات رودهها به کاهش اسهال کمک میکند. اما در نظر داشته باشید که برای دستیابی به نتایج مطلوب و به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی ضروری است که این دارو را طبق دستور پزشک خود مصرف کنید. از این دارو برای اسهال‌های حاد و مزمن استفاده میشود و قرص دیفنوکسیلات برای دل پیچه تجویز نمی‌گردد. نحوه مصرف قرص دیفنوکسیلات به این صورت است که بزرگسالان و کودکان 13 سال و بالاتر معمولاً 5 میلی‌گرم (یعنی 2 قرص) را چهار بار در روز مصرف می‌کنند تا زمانی که اسهال برطرف شود. حداکثر دوز مجاز در 24 ساعت 20 میلی‌گرم معادل هشت قرص است. مقدار مصرف دارو بسته به شدت اسهال تنظیم میشود و با بهبود شرایط دوز آن کاهش پیدا میکند. دیفنوکسیلات هر چند ساعت مصرف میشود؟ بسته به شدت اسهال و پاسخگویی به درمان می‌توان هر ۶ ساعت از این قرص استفاده کرد.
اشکال دارویی و نام‌های تجاری قرص دیفنوکسیلات
دیفنوکسیلات در بازار دارویی ایران تنها به‌شکل قرص ۲.۵ میلی‌گرمی وجود دارد هر چند که در خارج از کشور محلول خوراکی آن نیز موجود است. نام‌های تجاری قرص دیفنوکسیلات شامل موارد زیر است:
- لوموتیل (Lomotil)
- قرص دیفنوکسیلات مینو
- لوموکسیلات
- دیفنوکیم
جالب است بدانید که در کنار تمامی اشکال دارویی دیفنوکسیلات، مقداری داروی آتروپین نیز وجود دارد که از پتانسیل سوء مصرف این دارو (با توجه به ماهیت مخدری آن) جلوگیری میکند.
قرص دیفنوکسیلات چه عوارضی دارد؟
در حالی که دیفنوکسیلات دارای ارزش درمانی قابل توجهی در مدیریت اسهال است، درک کامل مشخصات ایمنی و اثرات جانبی احتمالی آن ضروری است.
1. اثرات گوارشی
عوارض جانبی رایج قرص دیفنوکسیلات عمدتاً در سیستم گوارشی ظاهر میشود. این عوارض شامل یبوست، ناراحتی شکمی، نفخ و حالت تهوع است. با توجه به مکانیسم ضد اسهالی آن که شامل کند شدن تحرک دستگاه گوارش میشود، یبوست یک اثر نامطلوب و رایج است. بیماران باید در مورد راهکارهای کاهش یبوست، مانند افزایش مصرف مایعات و مصرف فیبر غذایی آگاه باشند.
بیشتر بدانید: داروی بیزاکودیل؛ موارد مصرف و عوارض جانبی
2. اثرات سیستم عصبی مرکزی
در حالی که قرص دیفنوکسیلات حداقل اثرات را بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) در دوزهای درمانی نشان می‌دهد، دوزهای بالاتر یا استفاده نادرست ممکن است منجر به سرگیجه، خواب‌آلودگی، گیجی و حتی سرخوشی شود. افرادی که از دیفنوکسیلات استفاده می‌کنند باید در فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری ذهنی دارند، مانند رانندگی یا کار با ماشین آلات، احتیاط کنند.
3. عوارض جانبی مرتبط با مواد افیونی
دیفنوکسیلات بهعنوان یک داروی شبه مخدر دارای خواص دارویی مشابه است که استفاده طولانی‌مدت یا بیش از حد از آن ممکن است منجر به وابستگی فیزیکی و بروز علائم ترک پس از قطع دارو شود. بیماران با سابقه سوء مصرف یا وابستگی به مواد مخدر نیاز به نظارت دقیق در طول درمان با دیفنوکسیلات دارند.
مصرف قرص دیفنوکسیلات در گروه‌های آسیب‌پذیر
1. کودکان
دیفنوکسیلات به‌طور کلی برای استفاده در کودکان زیر 2 سال به دلیل خطر سرکوب تنفسی و اثرات بر سیستم عصبی توصیه نمیشود. در کودکان بالاتر از 2 سال نیز باید احتیاط کرد و با توجه به وجود گزینه‌های درمانی مناسب‌تر به‌طور کلی پیشنهاد نمی‌گردد.
2. سالمندان
افراد مسن بیشتر مستعد عوارض جانبی مرتبط با دیفنوکسیلات، به‌ویژه اثرات مربوط به سیستم عصبی مرکزی مانند سرگیجه و آرام‌بخشی هستند. ممکن است برای به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی، دوزهای اولیه کمتر و افزایش دوز آهسته‌تر در این جمعیت ضروری باشد.
3. زنان باردار و شیرده
ایمنی مصرف قرص دیفنوکسیلات در بارداری و شیردهی به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار نگرفته است. در حالی که مطالعات حیوانی اثرات تراتوژنیک را نشان نداده‌اند، خطرات احتمالی برای جنین یا نوزاد باید قبل از شروع درمان با دیفنوکسیلات در زنان باردار یا شیرده با فواید درمانی آن توسط پزشک متخصص مقایسه شود، به‌خصوص که گزینه‌های درمانی ایمن‌تری نیز وجود دارد.
فوق تخصصان گوارش و کبد در دکترنکست
تداخلات دارویی قرص دیفنوکسیلات
قرص دیفنوکسیلات با چه دارویی تداخل دارد؟
1. داروهای سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی
مصرف همزمان دیفنوکسیلات با سایر آرام‌بخش‌های سیستم عصبی مرکزی، مثل بنزودیازپین‌ها (شامل داروهایی مثل آلپرازولام، لورازپام، کلردیازپوکساید، دیازپام و …) یا الکل، ممکن است آرام‌بخشی و سرکوب تنفسی را تشدید کند. در صورتی که این داروها را مصرف می‌کنید و پزشک برای شما قرص دیفنوکسیلات تجویز کرده است حتما داروهای خود را به او اطلاع دهید.
2. مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز
این داروها (شامل فنلزین، ترانیل سیپرومین، سلژیلین، لینزولاید و …) پتانسیل تداخل با قرص دیفنوکسیلات را دارند که منجر به افزایش اثرات مخدری و افزایش خطر سرکوب سیستم عصبی میشود. بیمارانی که این داروها را دریافت می‌کنند باید از مصرف همزمان دیفنوکسیلات اجتناب کنند، مگر اینکه مصرف همزمان آن‌ها توسط یک پزشک متخصص لازم و ضروری تشخیص داده شود.
اگرچه قرص دیفنوکسیلات مزایای درمانی ارزشمندی را در مدیریت اسهال فراهم میکند، استفاده از آن مستلزم بررسی دقیق مشخصات ایمنی و اثرات جانبی احتمالی آن است. ارتباط منظم با پزشک به‌خصوص در مصرف طولانی‌مدت این دارو هم از نظر ایمنی مصرف و هم از نظر احتمال ایجاد وابستگی بسیار مهم و ضروری است.
مقایسه قرص دیفنوکسیلات و لوپرامید
اگرچه قرص دیفنوکسیلات اسهال را کاهش می‌دهد در مقایسه بین آن و قرص لوپرامید، دیفنوکسیلات در درمان اسهال اثر مشابهی دارد. با این حال، هر دارویی ممکن است از نظر دوز، عوارض جانبی و تداخل با سایر داروها تفاوت‌های خاصی داشته باشد. یک مطالعه اثربخشی لوپرامید و دیفنوکسیلات را برای درمان اسهال مزمن مقایسه کرد. قبل از درمان، 95 درصد از شرکت‌کنندگان فوریت در دفع را بهعنوان علامت اصلی اسهال تجربه می‌کردند. این مطالعه نشان داد که لوپرامید برای تسکین علائم موثرتر از دیفنوکسیلات است. دیفنوکسیلات بیشترین عوارض جانبی را داشت در حالی که لوپرامید کمترین عوارض را نشان داد.
جمع‌بندی
قرص دیفنوکسیلات نقش مهمی در مدیریت اسهال و علائم گوارشی مرتبط دارد. این قرص‌ها بهعنوان یک داروی ترکیبی حاوی دیفنوکسیلات و سولفات آتروپین هستند که اثربخشی خود را با کاهش حرکات و ترشحات روده اعمال می‌کنند. بدیهی است که قرص دیفنوکسیلات اگرچه درمان خط اول نیست اما ابزار ارزشمندی در روند درمانی است، به‌ویژه در موارد اسهال حاد یا مزمن که ممکن است سایر مداخلات بی‌اثر باشند. مانند همه داروها، دیفنوکسیلات دارای پتانسیل عوارض جانبی مثل یبوست، ناراحتی شکمی، نفخ، خواب‌آلودگی، حالت تهوع و … است و باید با احتیاط و تحت نظر پزشک استفاده شوند. بیماران باید با دقت به دوزهای تجویز شده و اقدامات احتیاطی برای به حداقل رساندن خطر سوء استفاده، وابستگی و عوارض جانبی پایبند باشند. در صورت نیاز می‌توانید از نوبت دهی پزشکان فوق تخصص گوارش و کبد بالغین برای مشورت با پزشک استفاده کنید.
منابع:
