الکترولیت چیست؟
الکترولیت‌ها مواد معدنی در خون، بافت‌ها و سایر نقاط بدن هستند. نام آن‌ها به این واقعیت اشاره دارد که دارای بار الکتریکی هستند. غلظت مطلوب الکترولیت‌ها با تعداد آن‌ها و مقدار آب موجود در بدن مشخص می‌شود. عملکرد طبیعی بدن با عدم تعادل الکترولیت‌ها دچار مشکل می‌شود. با گرفتن نمونه خون و ارزیابی الکترولیت‌ها در آن می‌توان به غلظت هر الکترولیت در خون پی‌برد.
الکترولیت‌ها چه نقشی در بدن دارند؟
- باعث تعادل میزان آب بدن می‌شوند
- انتقال مواد مغذی به سلول‌ها را تسهیل می‌کنند
- در حذف مواد زائد موثرند
- امکان انتقال سیگنال برای سلول‌های عصبی را فراهم می‌کنند
- انقباض و استراحت عضلات را ممکن می‌کنند
- در حفظ عملکرد مغز و قلب موثر هستند
ما الکترولیت‌ها را از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها بدست می‌آوریم. کلیه‌ها و کبد به حفظ تعادل الکترولیت کمک می‌کنند. اگر فردی غذاهای متنوعی بخورد و مایعات کافی بنوشد، الکترولیت‌ها معمولاً در سطوح مطلوب باقی می‌مانند.
نمونه‌هایی از الکترولیت‌ها در بدن انسان عبارتند از:
- سدیم
- پتاسیم
- کلسیم
- منیزیم
- فسفات
- کلرید
- بی‌کربنات
عدم تعادل الکترولیت‌ها چگونه اتفاق می‌افتد؟
عدم تعادل الکترولیت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح الکترولیت‌ها نسبت به سطوح مطلوب، بالاتر یا پایین‌تر باشد. این عدم تعادل نشانه‌ای از مشکلی دیگر در بدن است. بدن به اشکال مختلف به عدم تعادل الکترولیت پاسخ می‌دهد. این پاسخ‌ها به شدت عدم تعادل سطح الکترولیت و اینکه آیا فرد مبتلا به سایر بیماری‌ها است یا خیر بستگی دارد.
با نرخ مصوب ، ایاب و ذهاب رایگان و در محل مورد نظر شما بادکترنکست
عدم تعادل الکترولیت چه علائمی دارد؟
عدم تعادل الکترولیت می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل کند. این امر ممکن است منجر به عوارض جدی شود. به عنوان مثال، سطوح پایین سدیم در خون می‌تواند باعث هیپوناترمی شود. سطوح بالای سدیم می‌تواند منجر به هایپرناترمی شود که منجر به علائمی مانند بی‌قراری، بی‌خوابی و تنفس سریع می‌شود.
علائم رایج عدم تعادل الکترولیت‌ها عبارتند از:
- سردرد
- گیجی
- سرگیجه
- حالت تهوع
- هذیان
- خستگی
- اسپاسم عضلانی
- استفراغ
- اسهال
- آریتمی، یا ضربان قلب نامنظم
- آلکالوز
علائم شدید عدم تعادل الکترولیت‌ها عبارتند از:
- تشنج
- کما
- رابدومیولیز
- میوگلوبینوری
- اسیدوز متابولیک
برای ارزیابی عدم تعادل الکترولیت، فرد می‌تواند به ویژه در هوای گرم یا پس از استفراغ، اسهال، یا فعالیت بدنی شدید، مراقب علائم خود باشد.
عدم تعادل الکترولیت‌ها چگونه ارزیابی می‌شود؟
نمونه خون از فرد گرفته شده و آزمایش متابولیک درخواست می‌شود. بسته به شرایط و علائم فرد ممکن است موارد دیگری از جمله شمارش سلول‌های خونی، فاکتورهای التهابی و … درخواست شود. نتایج غیرطبیعی به آزمایش‌های اضافی برای تعیین علت زمینه‌ای نیاز دارد. در واقع عدم تعادل الکترولیت یک بیماری نیست، بلکه علامتی از یک بیماری یا اختلالی دیگر است. تعیین علت دقیق برای تصمیم‌گیری در مورد برنامه درمانی مناسب بسیار مهم است. کودکان و افراد مسن در مقایسه با بزرگسالان جوان، بیشتر در معرض اختلالات الکترولیتی هستند. بنابراین در این دو گروه سنی، ارزیابی تعادل الکترولیت‌ها اهمیت ویژه دارد.
عدم تعادل الکترولیت‌ها در کودکان
کودکان به دلیل جثه کوچکتر و متابولیسم سریعتر مایعات و الکترولیت‌ها، در مقایسه با بزرگسالان، بیشتر در معرض خطر کم‌آبی هستند. اگر کودکی بیش از حد عرق کند یا استفراغ یا اسهال شدید داشته باشد، ممکن است دچار عدم تعادل الکترولیت شود که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. سایر عوامل خطر عبارتند از تب بالا و مصرف داروهایی که باعث افزایش ادرار می‌شوند. کودکی که دارای بیماری زمینه‌ای است، مانند بیماری تیروئید، قلبی یا کلیوی، ممکن است در معرض خطر بالاتر عدم تعادل الکترولیت باشد. کودکان مبتلا به سرطان که پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند یا از داروهای شیمی درمانی خاصی استفاده می‌کنند نیز بیشتر در معرض عدم تعادل الکترولیت هستند.
علائم عدم تعادل الکترولیت در کودکان عبارتند از:
- ادرار تیره
- گیجی
- ضعف
- گرفتگی
- اسپاسم عضلانی
- سرگیجه
- اختلال در تنفس
- ضربان قلب سریع
اگر کودک هر یک از این علائم را نشان داد، والدین یا مراقبین باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای کودک باشند.
عدم تعادل الکترولیت‌ها در افراد مسن
افراد مسن ممکن است نسبت به بزرگسالان جوان بیشتر مستعد کم‌آبی و عدم تعادل الکترولیت‌ها باشند. دلایل زیادی برای این امر وجود دارد، از جمله موارد زیر:
- کلیه‌ها ممکن است با افزایش سن بخشی از عملکرد خود را از دست بدهند.
- افراد مسن ممکن است از داروهای متعددی مانند ادرارآورها استفاده کنند که می‌تواند سطح الکترولیت‌ها را تغییر دهد.
- افراد مسن ممکن است به دلیل ناتوانی، کمبود اشتها، عدم تشنگی یا به دلیل دسترسی نداشتن منظم به غذا و نوشیدنی، به اندازه کافی مایعات دریافت نکنند.
- مراقبین باید افراد مسن را از نظر علائم کم‌آبی به دقت نظارت کنند. اطمینان از اینکه فرد مسن به اندازه کافی مایعات و غذا دریافت می‌کند بسیار مهم است.
علائم کم‌آبی در افراد مسن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خشکی دهان، از جمله لب‌ها و زبان
- چشم‌های گود رفته
- خواب آلودگی
- سردرگمی یا سرگردانی
- سرگیجه
- فشار خون پایین
عدم تعادل الکترولیت اغلب به دنبال موارد زیر محتمل است:
- استفراغ
- اسهال
- ننوشیدن مایعات کافی
- دریافت غذای ناکافی
- تعریق بیش از حد
- برخی داروها مانند ملین‌ها و ادرارآورها
- اختلالات اشتها
- مشکلات کبدی یا کلیوی
- درمان سرطان
- نارسایی احتقانی قلب
خیلی سریع و راحت در محل مورد نظر شما بادکترنکست
درمان چگونه است؟
اگر فردی دچار یک دوره کوتاه استفراغ یا اسهال شده است یا به شدت عرق کرده است، نوشیدن آب یا محلول حاوی الکترولیت (ORS) می‌تواند به بازیابی تعادل الکترولیت‌ها کمک کند. برخی افراد به دلیل اختلالاتی مثل بیماری کلیوی یا قلبی دچار عدم تعادل الکترولیت هستند. در این حالت، فرد ممکن است بتواند عدم تعادل را در خانه طی چند روز یا چند هفته اصلاح کند. با این حال، پزشک باید این فرآیند را تحت نظر داشته باشد تا مطمئن شود که فرد مقادیر صحیح الکترولیت‌ها را دریافت می‌کند. برای مشورت با پزشک می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست استفاده کنید.
دریافت سطوح بالای الکترولیت‌ها بدون راهنمایی پزشک می‌تواند عدم تعادل دیگری ایجاد کند و منجر به عوارض شود. همچنین، برخی از افراد نیاز به درمان اضافی برای رفع مشکل اساسی دارند. اگر فردی مبتلا به بیماری کلیوی شدید باشد، ممکن است برای رفع عدم تعادل الکترولیت به دیالیز نیاز داشته باشد.
عدم تعادل الکترولیت می‌تواند خطرناک باشد
اگر عدم تعادل شدید باشد، ممکن است فرد نیاز به دریافت الکترولیت به صورت داخل وریدی داشته باشد. در موارد شدید اختلال الکترولیت مانند تجمع پتاسیم به دلیل نارسایی کلیه عوارض قلبی جبران ناپذیر ممکن است اتفاق بیفتد.
دکترنکست و امکان نمونه‌گیری در محل
بررسی تعادل الکترولیت‌ها در فواصل معین ضروری است. دکترنکست با نمونه‌گیری در محل این امکان را فراهم کرده است که بدون مراجعه حضوری به آزمایشگاه یا بیمارستان، ارزیابی‌های لازم را با استاندارد بالا انجام دهید. دکترنکست همچنین تفسیر رایگان آزمایشات را در اختیار شما قرار خواهد داد. لازم به ذکر است که برای انجام این آزمایشات، شما به نسخه پزشک احتیاج نخواهید داشت. برای انجام آزمایش، وارد بخش چکاپ سلامت آقایان یا چکاپ سلامت بانوان دکترنکست شده و از خدمات ما بهره‌مند شوید.
