بیست و سوم مهرماه همزمان با سالگرد درگذشت محمد بن زکریای رازی، روز ملی مبارزه با بیماری سل نامگذاری شده است.
عامل بیماری سل، باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. این باکتری ممکن است به هر بخشی از بدن مثل کلیه، نخاع و مغز حمله کند، اما عموما به ریه‌ها حمله می‌کند. روزانه نزدیک به 4000 نفر جان خود را به خاطر این بیماری قابل پیشگیری و درمان‌پذیر، از دست می‌دهند. هر فردی که مورد حمله این باکتری قرار می‌گیرد، لزوما بیمار نمی‌شود. در واقع بعد از ورود باکتری به بدن دو حالت سل نهفته و بیماری سل (سل فعال) ممکن است رخ دهد. اگر بیماری سل درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد.
سل از چه راه‌هایی انتقال می‌یابد؟
این باکتری از طریق هوا و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هنگامی که فرد مبتلا به سل ریوی صحبت، سرفه یا عطسه می‌کند، می‌خندد و یا آواز می‌خواند، این باکتری وارد هوا می‌شود. افراد نزدیک، هنگام نفس کشیدن در این هوا ممکن است آلوده شوند. باکتری وارد ریه می‌شود، رشد می‌کند و از طریق خون به سایر اندام‌ها مثل کلیه و مغز حمله می‌کند. بیماری سل از طریق دست دادن، اشتراک غذا یا نوشیدنی و دست زدن به ملافه یا صندلی توالت منتقل نمی‌شود.
متخصصان بیماری‌های عفونی در دکترنکست
سل چه علائمی دارد؟
علائم این بیماری به اندام درگیر شده بستگی دارد. این باکتری عموما به ریه‌ها حمله می‌کند. علائم سل ریوی شامل سرفه‌های شدید برای سه هفته و بیشتر، درد قفسه سینه، سرفه همراه با خون و یا خلط از عمق ریه می‌باشد. از سایر علائم سل می‌توان به ضعف و خستگی، کاهش وزن، بی‌اشتهایی، تب و عرق شبانه اشاره کرد.
بیماری سل چه علائم خطری دارد؟
دو گروه از افراد، شانس بالایی برای ابتلا به این بیماری (سل فعال) را دارند:
. افرادی که به تازگی به این باکتری آلوده شده‌اند. مثل افرادی که تماس نزدیک با فرد آلوده به باکتری داشتند یا به تازگی از منطقه‌ای با شیوع بالای سل آمده‌اند. برخی از گروه‌ها مثل بی‌خانمان‌ها، مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر و افراد مبتلا به HIV شانس بیشتری برای آلوده شدن به این باکتری دارند.
. افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند. نوزادان و کودکان عموما سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند. افراد با مشکلاتی مثل ابتلا به HIV، دیابت، بیماری‌های شدید کلیه و پیوند عضو هم سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند.
تست تشخیصی
دو تست پوستی و خون برای تشخیص این بیماری رایج هستند. اما این تست‌ها اطلاعاتی مبنی بر ابتلا به فرم نهفته و یا فعال باکتری نمی‌دهند. به همین دلیل در صورت مثبت شدن این تست‌ها از chest X-ray یا سی‌تی‌اسکن و تست اسید فست باسیلوس (AFB) استفاده می‌شود.
واکسن
در ایران واکسن سل تحت عنوان BCG تزریق می‌شود.
