وقوع سیل چه تاثیری بر سلامتی دارد و چگونه می‌توان خطرات آن را مدیریت کرد؟
وقوع سیل یک بلای طبیعی رایج در سراسر جهان است. هند سیل خیزترین کشور جهان است و یک پنجم مرگ‌ومیرهای جهانی در اثر سیل را به خود اختصاص داده است. دلایل اصلی سیل در هند، شدت بارندگی زیاد در مدت زمان کوتاه، ظرفیت زهکشی ضعیف یا ناکافی رودخانه‌ها، عدم برنامه‌ریزی برای تعدیل مخازن و خرابی سازه‌های کنترل سیل است. سیل خسارات زیادی به جان انسان‌ها، اموال، سیستم‌های معیشتی، زیرساخت‌ها، بهداشت عمومی و سیستم مراقبت‌های بهداشتی وارد می‌کند. واقعیت این است که نمی‌توان از حوادث طبیعی جلوگیری کرد اما می‌توان تأثیر آن‌ها را کاهش داد. تاکید متخصصین به مدیریت ریسک، از جمله بهبود سیستم‌های پیش‌بینی سیل و هشدار همراه با افزودن حفاظت بهداشتی در مرحله واکنش است. در این مطلب، دکترنکست به شرح بیماری‌های ناشی از سیل و راهکارهای پیشگیری پرداخته است.
سیل چه اثراتی بر بهداشت عمومی دارد؟
اثرات فوری سیل بر سلامتی شامل موارد زیر است:
- غرق شدن
- ایجاد جراحات
- افت دمای بدن
- نیش حیوانات
مشکلات بهداشتی همچنین با اختلال در تخلیه بیماران، از دست دادن کارکنان بهداشتی و از دست دادن زیرساخت‌های بهداشتی از جمله داروها و لوازم ضروری همراه است.
سیل به طور بالقوه می‌تواند انتقال بیماری‌های واگیر زیر را افزایش دهد از جمله:
- بیماری‌های منتقله از طریق آب مانند حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A و E
- بیماری‌های منتقله از طریق ناقل مانند مالاریا، تب خونریزی‌دهنده دانگ و دنگی و تب نیل غربی
خطر ابتلا به بیماری‌های منتقله از آب که از طریق تماس مستقیم با آب‌های آلوده منتقل می‌شوند وجود دارد. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت‌های زخم
- درماتیت
- التهاب ملتحمه چشم
- عفونت‌های گوش، حلق و بینی
با این حال، این بیماری‌ها مستعد اپیدمی نیستند. عامل خطر اصلی برای شیوع بیماری‌های مرتبط با سیل، آلودگی تاسیسات آب آشامیدنی است که منجر به شیوع بیماری‌های منتقله از آب مانند حصبه، وبا، لپتوسپیروز و هپاتیت A می‌شود.
از جمله عوامل عفونی مستعد اپیدمی که می‌تواند مستقیماً از آب آلوده منتقل شود لپتوسپیروز است که یک بیماری باکتریایی مشترک بین انسان و دام است. انتقال آن از طریق تماس پوست و غشاهای مخاطی با آب، خاک مرطوب یا پوشش گیاهی (مانند نیشکر) یا گل آلوده به ادرار جوندگان صورت می‌گیرد. وقوع سیل پس از بارندگی شدید به دلیل تکثیر جوندگانی که مقادیر زیادی لپتوسپیر را در ادرار خود دفع می‌کنند، گسترش ارگانیسم را تسهیل می‌کند.
اقدامات پیشگیرانه برای شیوع بیماری‌های واگیر به دنبال وقوع سیل
اقدامات زیر را می‌توان برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیر هنگام وقوع سیل انجام داد:
تضمین تامین بی‌وقفه آب آشامیدنی سالم
-
کلرزنی آب آشامیدنی
تامین بی‌وقفه آب آشامیدنی سالم مهمترین اقدام پیشگیرانه‌ای است که باید پس از وقوع سیل انجام شود تا خطر شیوع بیماری‌های منتقله از طریق آب کاهش یابد. کلرزنی آب روشی موثر برای گندزدایی آب آشامیدنی است. کلرزنی فرآیندی است که در آن کلر به آب آشامیدنی اضافه می‌شود تا آن را ضدعفونی کرده و میکروب‌ها را از بین ببرد.
برای دستیابی به سطوح ایمن کلر در آب آشامیدنی می‌توان از فرآیندهای مختلفی استفاده کرد. کلر به صورت عنصر گازی فشرده، محلول هیپوکلریت سدیم یا هیپوکلریت‌کلسیم جامد موجود است. مقدار کلر مورد نیاز عمدتاً به غلظت مواد آلی در آب بستگی دارد و باید برای هر موقعیتی به صورت جداگانه ارزیابی شود. پس از ۳۰ دقیقه، غلظت باقیمانده کلر فعال در آب باید بین ۰/۲ تا ۰/۵ میلی‌گرم در لیتر باشد که با استفاده از تست مخصوص، قابل تعیین است.
-
واکسیناسیون علیه هپاتیت A
گروه‌های پرخطر ممکن است با واکسن هپاتیت A واکسینه شوند، مانند افرادی که در مدیریت آب آشامیدنی یا فاضلاب دخالت دارند. در غیر این صورت استفاده از واکسن هپاتیت A برای ایمن‌سازی انبوه توصیه نمی‌شود.
-
پیشگیری از اپیدمی لپتوسپیروز
خطر عفونت لپتوسپیروز با اجتناب از تماس با ادرار حیوانات، حیوانات آلوده یا محیط آلوده به حداقل می‌رسد. در صورت لزوم، لباس‌های محافظ، کفش‌های لاستیکی و دستکش باید پوشیده شوند و زخم‌ها با پانسمان‌های ضدآب پوشانده شوند تا احتمال عفونت کاهش یابد. در صورت بروز هرگونه بریدگی یا ساییدگی در اندام تحتانی بدن، فرد باید از پماد ضدعفونی‌کننده استفاده کند. استفاده از بتادین، قبل از ورود به محل و پس از خروج از آن توصیه می‌شود.
استراتژی‌های کنترل جوندگان که با آگاهی و مشارکت جامعه ممکن می‌شود، در کنترل اپیدمی این بیماری موثر است. ایجاد آگاهی در جامعه عمومی، گروه‌های در معرض خطر و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، به منظور شناسایی و درمان بیماری در اسرع وقت باید مدنظر قرار گیرد.
-
نقشه‌برداری از توده‌های آبی برای ایجاد یک سیستم زهکشی مناسب
نقشه‌برداری از توده‌های آبی و فعالیت‌های انسانی در مناطق پرآب باید انجام شود. این امر به شناسایی جمعیت پرخطر کمک می‌کند. ممکن است به کشاورزان و دامداران آموزش داده شود که ادرار دامی را در یک گودال تخلیه‌کنند، به جای اینکه اجازه دهند ادرار جاری شود و با آب رودخانه‌ها، برکه‌ها و … مخلوط گردد.
بیماری‌های منتقله از طریق ناقلین غیرانسانی
سیل ممکن است به طور غیرمستقیم منجر به افزایش بیماری‌های منتقله از طریق ناقل غیرانسانی شود. این امر از طریق گسترش تعداد و دامنه زیستگاه‌های ناقلین اتفاق می‌افتد. آب راکد ناشی از بارندگی شدید یا طغیان رودخانه‌ها می‌تواند به‌عنوان مکان‌هایی مناسب برای تکثیر پشه‌ها عمل کند. بنابراین پتانسیل قرار گرفتن جمعیت آسیب‌دیده از فاجعه و کارکنان اورژانس در معرض عفونت‌هایی مانند تب دنگی، مالاریا و سایر بیماری‌های با ناقل غیرانسانی افزایش می‌یابد.
سیل و اپیدمی مالاریا
سیل ممکن است در ابتدا تولیدمثل پشه‌ها و سایر حشرات را از بین ببرد. اما با فروکش کردن آب تکثیر آن‌ها مجددا از سر گرفته می‌شود. اپیدمی‌های مالاریا در پی سیل یک پدیده شناخته‌شده در مناطق بومی مالاریا در سراسر جهان است. خطر شیوع بیماری توسط عوامل پیچیده‌ای مانند تغییر در رفتار انسان (افزایش قرار گرفتن در معرض پشه‌ها در هنگام خواب در بیرون از خانه، توقف موقت فعالیت‌های کنترل بیماری و ازدحام بیش از حد)، یا تغییر در زیستگاه که به پرورش پشه‌ها کمک می‌کند (لغزش زمین و جنگل‌زدایی) بسیار افزایش می‌یابد.
پیشگیری از بیماری‌های منتقله توسط ناقل غیرانسانی
اقدامات احتیاطی سریع و مناسب کنترل پشه‌های ناقل که در یک محیط پس از بلایای طبیعی اعمال می‌شود می‌تواند از بیماری‌های منتقله از طریق ناقل جلوگیری کند. روش‌های پیشنهادی برای پیشگیری از بیماری‌های ناقل عبارتند از:
کنترل شیمیایی
- استفاده از حشره‌کش‌های توصیه‌شده در برنامه کنترل بیماری منتقله از طریق ناقلین
- استفاده از لاروکش‌های شیمیایی
- اسپری کردن محیط زندگی در طول روز
اقدامات پیشگیرانه شخصی که افراد یا جوامع می‌توانند انجام دهند
- استفاده از کرم‌های دافع پشه، مایعات، کلاف، حصیر و …
- استفاده از توری‌های آغشته به حشره‌کش در اطراف محل خواب
- پوشیدن لباس‌هایی که حداکثر سطح بدن را بپوشاند
وقوع سیل و تاثیر آن بر سلامت روان
سیل می‌تواند بر سلامت روان و رفاه افراد تأثیر بسزایی بگذارد. اکثر مردم می‌توانند با این وضعیت کنار بیایند در حالی که افراد کمی ممکن است دچار مشکلات شدید سلامت روان شوند. پیامدهای جدایی از خانواده و دوستان، اختلال در زندگی خانوادگی و روزمره و از دست دادن حیوانات خانگی و اموال، جابجایی به محل اقامت موقت، همگی می‌تواند بر سلامت روان کودکان و سایر افراد آسیب‌پذیر تأثیر بگذارد.
علائم آسیب به سلامت روان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب جدایی
- تجربه الگوهای خواب نامنظم یا کابوس
- مشکلات رفتاری مانند گوشه‌گیری، افزایش پرخاشگری، شب ادراری
- بروز رفتارها و عادت‌های ناسالم
- آسیب به عملکرد تحصیلی محصلین و عملکرد اجتماعی افراد به دنبال وقوع سیل
مراقبت‌های روانشناختی در زمان وقوع سیل
کمک‌های اولیه روانشناختی را می‌توان توسط عاملان میدانی، از جمله کارکنان بهداشتی، معلمان یا داوطلبان آموزش‌دیده ارائه کرد. این روند همیشه به متخصصان سلامت روان نیاز ندارد. با این حال، ممکن است برای ارزیابی سریع روانی-اجتماعی و مراقبت‌های روانی-اجتماعی مبتنی بر جامعه و خدمات ارجاع در جامعه آسیب‌دیده، تیم‌های متخصص روانی- اجتماعی (روانپزشک، روانشناس و مددکار روانی- اجتماعی) مورد نیاز باشد.
وقوع سیل و مارگزیدگی
در هنگام جاری شدن سیل، آب وارد سوراخ‌های لانه مارها می‌شود. این امر مارها را مجبور می‌کند تا به فضای باز بیرون بروند. مارها سپس شروع به جستجو در مناطق خشک می‌کنند. متأسفانه ممکن است در داخل خانه‌ها با انسان‌ها تماس نزدیک داشته باشند، از این رو میزان مارگزیدگی پس از سیل افزایش می‌یابد.
چگونه می‌توان از وقوع مارگزیدگی پیشگیری کرد؟
- همیشه یک مشعل یا وسیله‌ای دیگر برای روشن کردن منطقه داشته باشید
- از پوتین‌هایی استفاده کنید که پاهای شما را تا زانوها یا تا ران‌هایتان می‌پوشانند
- در صورت مشاهده مار در محل زندگی حرکات ناگهانی انجام ندهید
- اگر نمی‌توانید مار را مهار کنید، با کارشناسان مرتبط تماس بگیرید
- در هنگام مارگزیدگی به مرکز بهداشتی که در آن ضد زهر موجود است مراجعه کنید
در هنگام وقوع سیل، یادمان باشد که:
- اقدامات بهداشتی خوب را ترویج دهیم
- از تکنیک‌های تهیه غذای ایمن اطمینان حاصل کنیم
- از جوشیدن یا کلرزنی آب اطمینان حاصل کنیم
- آگاهی خود را در مورد تشخیص و درمان زودهنگام بیماری‌های واگیر افزایش دهیم
