آیا کودکان نیز مانند بزرگسالان به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند؟ آیا کم کاری تیروئید در کودکان درمان قطعی دارد؟ کم کاری تیروئید در کودکان چقدر خطرناک است؟ کم کاری تیروئید در کودکان 3 ساله چگونه است؟ کم کاری تیروئید در کودکان 5 ساله چه علامتی دارد؟ اهمیت تغذیه کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟ ایا کم کاری تیروئید در کودکان درمان دارد؟ علائم تیروئید در کودکان ۷ ساله چگونه است؟ عوارض قرص کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟ علائم کم کاری تیروئید در کودکان زیر دو سال چیست؟ اگر در بدو تولد تشخیص داده شود، آیا کم کاری تیروئید در نوزادان قابل درمان است؟ علائم تیروئید در کودکان ۱۲ ساله چگونه است؟
اگر این سوالات ذهن شما را نیز درگیر کرده است با ما همراه باشید تا پاسخ سوالات خود را بیابید. در این مقاله به تشریح بیماری کم‌کاری تیروئید در کودکان و نکات مهم پیرامون تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم‌کاری تیروئید یک اختلال شایع غدد درون‌ریز و از شایع‌ترین اختلالات غده تیروئید بوده که در آن غده تیروئید کودک هورمون تیروئید کافی تولید نمی‌کند. مقدار tsh در کم کاری تیروئید کودکان بسته به نوع کم‌کاری تیروئید ممکن است پایین‌تر از حد طبیعی باشد. کودکی که تیروئید کم‌کار دارد ممکن است خستگی، افزایش وزن، یبوست، کاهش رشد و بسیاری از مسائل دیگر را تجربه کند.
تیروئید در کودکان مانند بزرگسالان، یک غده پروانه‌ای شکل کوچک در جلوی گردن، درست زیر غضروف تیروئید (سیب آدم) است. هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید بر تمام جنبه‌های سلامت کودک از جمله ضربان قلب، متابولیسم انرژی، رشد و تکامل تأثیر می‌گذارند. خبر خوب اینکه کم‌کاری تیروئید درمان قطعی داشته و با دارو قابل درمان است. بیماری کم‌کاری تیروئید بسته به علت ایجادکننده آن انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
انواع کم‌کاری تیروئید در کودکان
انواع مختلفی از کم‌کاری تیروئید وجود دارد، از جمله:
- کم‌کاری تیروئید همراه تولد
کم کاری همراه تولد (congenital) تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید از قبل از تولد رشد نکرده یا به طور طبیعی عمل نکند. این یک مشکل بسیار رایج است و از هر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نوزاد ۱ نفر را مبتلا می‌کند. در کشور ایران، غربالگری نوزادان از نظر ابتلا به این بیماری، به عنوان بخشی از برنامه کشوری انجام می‌شود.
- کم‌کاری تیروئید خودایمنی (بیماری تیروئید هاشیموتو)
کم‌کاری تیروئید اکتسابی اغلب توسط یک اختلال خودایمنی به نام تیروئیدیت هاشیموتو ایجاد می‌شود. در این اختلال، سیستم ایمنی کودک به غده تیروئید حمله کرده که منجر به آسیب و کاهش عملکرد آن می‌شود. این اختلال در ابتدا توسط پزشک ژاپنی هاکارو هاشیموتو توصیف شد و بنابراین به این اسم نام‌گذاری شده است.
تیروئید هاشیموتو در دختران بیشتر از پسران و در نوجوانان بیشتر از جوانان و بزرگسالان رخ می‌دهد. بیماران مبتلا به سایر اشکال بیماری خودایمنی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع کم‌کاری تیروئید هستند. به طور کلی، حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از مبتلایان به دیابت دچار تیروئید هاشیموتو می‌شوند. به همین دلیل، غربالگری سالانه برای این بیماری بخشی از مراقبت‌های معمول بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ است.
- کم‌کاری تیروئید ایاتروژنیک
کم‌کاری تیروئید ایاتروژنیک شکلی از کم‌کاری تیروئید اکتسابی است که در کودکانی که غده تیروئید خود را طی یک اقدام پزشکی سرکوب کرده یا با جراحی برداشته‌اند، رخ می‌دهد. با برداشتن غده تیروئید یا سرکوب عملکرد آن، بدن دیگر هورمون تیروئید تولید نمی‌کند.
- کم‌کاری تیروئید مرکزی (سنترال)
کم‌کاری تیروئید مرکزی زمانی اتفاق می‌افتد که مغز هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید نمی‌کند. این همان هورمونی است که فعالیت تیروئید را تحریک می‌کند. این وضعیت بسیار نادرتر از اختلالات مرتبط با غده تیروئید غیرطبیعی است. در واقع در کم‌کاری تیروئید مرکزی اکثر بیماران تیروئید طبیعی دارند. علاوه بر TSH پایین، کم‌کاری تیروئید مرکزی ممکن است با کمبود سایر هورمون‌ها همراه باشد، از جمله:
- هورمون رشد
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک که غده فوق‌کلیوی را در هنگام استرس تحریک می‌کند
- هورمون لوتئینه‌کننده و محرک فولیکول که عملکرد تخمدان و بیضه را کنترل می‌کنند
- پرولاکتین که به زنان کمک می‌کند شیر تولید کنند
- اکسی‌توسین که برای زایمان و شیردهی مهم است
- هورمون آنتی‌دیورتیک که تولید ادرار را کنترل می‌کند
کم‌کاری تیروئید مرکزی ممکن است به دلیل رشد غیر طبیعی هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز (محلی در مغز که در آن TSH ساخته می‌شود)، تروما، تومور یا درمان تومور (شامل جراحی یا پرتودرمانی) رخ دهد. کم‌کاری تیروئید مرکزی می‌تواند با زمینه ارثی همراه بوده و پسران و دختران به طور یکسان تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
فوق تخصصان غدد داخلی و متابولیسم در دکترنکست
علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان
علائم کم کاری تیروئید معمولاً خفیف و تدریجی هستند و ممکن است شبیه علائم سایر بیماری‌ها یا مشکلات پزشکی باشند. بسیاری از علائم غیر‌اختصاصی هستند و ممکن است به عنوان بخش‌های عادی زندگی روزمره نادیده گرفته شوند. به همین دلیل، این وضعیت ممکن است طی سال‌ها تشخیص داده نشود. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی و یا عدم تحمل فعالیت
- واکنش کندتر
- افزایش وزن
- یبوست
- موهای کم پشت، درشت و خشک
- پوست خشک و ضخیم
- نبض آهسته
- عدم تحمل سرما
- گرفتگی عضلات
- نازک شدن یا ریزش کناره‌های ابرو
- چهره بدون احساس
- صدای خشن
- گفتار آهسته
- افتادگی پلک
- صورت پف کرده و متورم
- بزرگ شدن غده تیروئید
- نامنظم شدن عادات ماهانه و افزایش خونریزی و درد قاعدگی در دختران
اگر در مورد سلامت کودک خود نگران هستید، نظر تخصصی پزشک را با دریافت ویزیت فوق تخصص غدد کودکان آنلاین دریافت کنید.
علل کم‌کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید می‌تواند همراه تولد بوده (به این معنی که فرزند شما با آن متولد شده است) یا با رشد کودک ایجاد شود. ژنتیک نقش مهمی ایفا می‌کند و برخی از کودکان، البته نه همه، این اختلال را از والدین خود به ارث می‌برند. در برخی موارد، علت کم‌کاری تیروئید ناشناخته است.
کم‌کاری تیروئید و چاقی
کم‌کاری تیروئید شدید می‌تواند منجر به کاهش متابولیسم و کاهش مصرف کالری شود. با این حال، کم‌کاری تیروئید به ندرت دلیل اضافه وزن یا چاقی است. با وجود این واقعیت، ارائه‌دهندگان پزشکی اغلب آزمایش‌های عملکرد تیروئید را به عنوان بخشی از غربالگری معمول در بیماران دارای اضافه وزن درخواست می‌کنند. علاوه بر این، آزمایش عملکرد تیروئید همچنین باید همزمان با آزمایش کلسترول بالا تجویز شود، زیرا کم‌کاری تیروئید به دلیل کاهش متابولیسم LDL در این بیماری، با افزایش سطح LDL همراه است.
اضافه وزن با افزایش خفیف هورمون محرک تیروئید (TSH) مرتبط است که بازتاب بیماری تیروئید نیست. به عبارت دیگر، بیشتر شایع است که اضافه وزن علت افزایش خفیف TSH و نه برعکس. پزشک کودک همچنین ممکن است بررسی آزمایشگاهی برای بیماری تیروئيد هاشیموتو یا بررسی LDL و کلسترول تام را برای تعیین اینکه آیا کم‌کاری تیروئید باید درمان شود یا خیر، تجویز کند.
کم‌کاری تیروئید و بارداری
در چند ماه اول بارداری، جنین از منظر هورمون تیروئید به مادر متکی است. هورمون تیروئید نقش اساسی در رشد طبیعی مغز دارد. کم‌کاری تیروئید مادر می‌تواند آسیب جبران ناپذیری به جنین وارد کند. عوارض کم کاری تیروئید در کودکان به سن ایجاد بیماری بستگی دارد. مطالعات اولیه نشان داد کودکانی که در دوران بارداری از مادران مبتلا به کم‌کاری تیروئید متولد می‌شوند، دارای ضریب هوشی پایین‌تر و اختلال در رشد مغزی (ذهنی و حرکتی) هستند. اگر به درستی کنترل شود، اغلب با افزایش میزان هورمون تیروئید، زنان مبتلا به کم‌کاری تیروئید می‌توانند نوزادان سالم داشته باشند.
آزمایش و تشخیص کم کاری تیروئید در کودکان
- ارزیابی تشخیصی با یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی کودک آغاز می‌شود. شایع‌ترین علت کم‌کاری همراه تولد تیروئید این است که غده تیروئید در طول تکامل و رشد قبل از تولد، به محل صحیح در یک سوم پایین گردن حرکت نکرده است.
- غربالگری عملکرد تیروئید، آزمایش خونی است که طی آن سطح هورمون‌های تیروئید (تیروکسین یا T3 و T4) در سرم را اندازه گیری می‌کند. کم‌کاری تیروئید زمانی تشخیص داده می‌شود که سطح TSH بالاتر از حد طبیعی و سطح T4 کمتر از حد طبیعی باشد. انواع خفیف‌تر یا اولیه کم‌کاری تیروئید با افزایش TSH و T4 در حد پایین نرمال منعکس می‌شود، وضعیتی که به آن کم‌کاری تیروئید جبران‌شده یا تحت بالینی می‌گویند.
- سطح آنتی‌بادی ضد‌تیروئید آنتی‌تیروپراکسیداز و ضد تیروگلوبولین (Anti TPO, Anti tgAB) در کم‌کاری تیروئید خود ایمنی افزایش می‌یابد. برخلاف آنتی‌بادی‌های موجود در بیماری گریوز (نوعی پرکاری تیروئید)، این آنتی‌بادی‌ها هیچ عملکردی ندارند و فقط به عنوان یک عامل تشخیصی در نظر گرفته می‌شوند.
- سونوگرافی تیروئید برای تصویربرداری از تیروئید و غدد لنفاوی کودک استفاده می‌شود. سونوگرافی کودک را در معرض اشعه قرار نمی‌دهد. در برخی از اشکال کم‌کاری تیروئید، بافت تیروئید ظاهری نامنظم خواهد داشت و ممکن است مناطقی مانند ندول تیروئید وجود داشته باشد. بررسی تخصصی تصاویر توسط یک متخصص غدد اطفال با تجربه مشخص خواهد کرد که آیا این ناحیه مستلزم بررسی بیشتر با آسپیراسیون با سوزن ظریف (FNA) است یا اینکه آیا می‌توان آن را با تکرار سونوگرافی تیروئید پیگیری کرد.
- جذب و اسکن هسته‌ای با ید رادیواکتیو به تعیین میزان جذب ید توسط بافت تیروئید کودک کمک می‌کند. ید یک عنصر کلیدی در ساخت هورمون تیروئید است. برای آزمایش، به کودک مقدار بسیار کمی ید رادیواکتیو داده می‌شود. سپس میزان ید جذب شده و الگوی توزیع ید رادیواکتیو بررسی می‌گردد. همچنین می‌توان از این آزمایش برای تعیین محل بافت تیروئید برای نوزادان مبتلا به کم‌کاری همراه تولد تیروئید استفاده کرد.
چه کسانی باید از نظر کم کاری تیروئید غربالگری شوند؟
- همه کودکانی غربالگری در نوزادی را انجام نداده‌اند.
- کودکان با رشد ضعیف نسبت قد به وزن
- کودکانی که تحت تابش جمجمه به عنوان بخشی از درمان پزشکی سرطان قرار گرفته‌اند
- همه کودکان با سابقه آسیب مغزی شدید یا رشد غیرطبیعی
- هر کسی که علائم کم‌کاری تیروئید دارد
- همه زنان باردار با سابقه خانوادگی یا علائم بیماری تیروئید
درمان تیروئید در کودکان
در بیشتر موارد، کم‌کاری تیروئید را می‌توان با قرص‌های جایگزین هورمون تیروئید (لووتیروکسین) درمان کرد. لووتیروکسین از نظر شیمیایی مشابه تیروکسین (T4) است که به طور طبیعی در بدن وجود دارد. تا زمانی که این دارو طبق دستور مصرف شود، سطح هورمون تیروئید کودک در محدوده طبیعی حفظ می‌شود. این داروها را می‌توان به بیماران در هر سنی از نوزاد تا بزرگسال تجویز کرد. اگر کودک کم‌کاری تیروئید دارد و دارو تجویز شده است، می‌توانید قرص را خرد کرده و همراه با شیر مادر، شیر خشک یا آب به کودک خود بدهید.
کودکان بزرگتر می‌توانند دارو را قورت دهند. غذا می‌تواند جذب را کاهش دهد، اما به طور کلی، مهم است که به یاد داشته باشید که قرص را تقریباً در یک ساعت معین در روز (صبح یا شب) مصرف کنید. باید از دادن قرص‌های کم‌کاری تیروئید به کودک همزمان با مصرف آهن یا کلسیم خودداری کنید.
پیامدهای کم‌کاری تیروئید
اهمیت هورمون تیروئید در رشد و تکامل جسمی و ذهنی کودکان غیرقابل انکار است. در مراحل اولیه رشد ذهنی، در صورت عدم کفایت هورمون تیروئید، عقب‌ماندگی جسمی محتمل است. اکثر کودکان مبتلا به کم‌کاری تیروئید، که با داروهای خود سازگاری مطلوبی دارند، می‌توانند به رشد و تکامل طبیعی دست یابند. جایگزینی هورمون تیروئید بر اساس وزن و سن انجام می‌شود، بنابراین در زمانی که کودک هنوز از نظر فیزیکی در حال رشد است، به معاینات مکرر بیشتری نیاز است.
جمع بندی
مانند بزرگسالان، کودکان نیز ممکن است به کم‌کاری تیروئید مبتلا شوند. این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد. با این وجود با توجه به اهمیت ویژه نقش هورمون تیروئید در رشد و تکامل جسمی و فکری کودکان، تشخیص و درمان به موقع آن در سنین پایین مهم است. درمان قطعی این بیماری در کودکان با جایگزینی هورمون تیروئید انجام می‌شود. اگر درمان به موقع صورت گیرد، عوارض قابل پیشگیری هستند. با توجه به اینکه جنین در دوران بارداری بر هورمون‌های تیروئیدی مادر متکی است، دریافت هورمون‌های تیروئیدی جایگزین و درمان کم‌کاری تیروئید در بارداری بسیار مهم است.
منابع:
