بعد از تولد یک نوزاد، یکی از دغدغه‌های اصلی مادر و خانواده نوزاد و همچنین کادر درمان، زردی نوزادی است. اما کمتر میدانیم علت این شرایط چیست و چرا نگران‌کننده است. زردی را می‌توان به طور شایع در میان نوزادان تازه متولد شده مشاهده کرد. آنچه در این زمینه حائز اهمیت است، دانش کافی و مدیریت مناسب زردی است. بر همین اساس در این مقاله دکترنکست به کلیاتی در مورد زردی در نوزادان، علل ایجاد آن و نکات مهم درباره آن می‌پردازیم.
زردی در نوزادان
زردی نوزادی به تغییر رنگ پوست و چشم نوزاد تازه متولد شده به رنگ زرد گفته می‌شود و به این دلیل رخ می‌دهد که خون نوزاد حاوی مقدار زیادی بیلی‌روبین است. بیلی‌روبین رنگدانه زرد گلبول‌های قرمز خون می‌باشد. زردی نوزادی یک بیماری شایع بوده و شیوع آن به ویژه در نوزادان متولد شده قبل از هفته ۳۸ بارداری (نوزادان نارس) بیشتر است.
زردی نوزادی معمولاً به این دلیل رخ می‌دهد که کبد نوزاد به اندازه کافی بالغ نیست تا از شر بیلی‌روبین موجود در جریان خون خلاص شود. در برخی از نوزادان، یک بیماری زمینه‌ای ممکن است باعث زردی نوزاد شود. اکثر نوزادانی که بین هفته ۳۵ تا ۳۸ بارداری متولد می‌شوند، نیازی به درمان زردی ندارند. به ندرت، سطح بالای بیلی‌روبین خون می‌تواند نوزاد تازه متولد شده را در معرض خطر آسیب مغزی قرار دهد، به ویژه اگر عوامل خطر خاص برای زردی شدید وجود داشته باشد.
علائم زردی نوزادی چیست؟
زرد شدن پوست و سفیدی چشم نشانه اصلی زردی نوزادی هستند. این علائم معمولا بین روز دوم و چهارم پس از تولد ظاهر می‌شود. برای بررسی زردی نوزاد، پوست روی پیشانی را به آرامی فشار دهید. اگر پوست در محل فشار زرد به نظر برسد، احتمالاً نوزاد شما زردی خفیف دارد. اگر نوزاد زردی نداشته باشد، رنگ پوست باید در محل فشار برای لحظه‌ای کمی روشن‌تر از رنگ طبیعی خود به نظر برسد. نوزاد خود را در شرایط نوری خوب و ترجیحا در نور طبیعی روز معاینه کنید.
متخصصان بیماری های کودکان در دکترنکست
چه زمانی باید برای زردی نوزادی به پزشک مراجعه کرد؟
خوشبختانه اکثر بیمارستان‌ها زردی نوزادی را قبل از ترخیص در نوزادان تازه متولد شده بررسی می‌کنند. بر اساس توصیه آکادمی اطفال آمریکا، نوزادان باید در طول معاینات معمول پزشکی و حداقل هر ۸ تا ۱۲ ساعت در بیمارستان از نظر زردی معاینه شوند. نوزاد باید بین روز سوم تا هفتم پس از تولد از نظر زردی معاینه شود. این زمانی است که سطح بیلی‌روبین به اوج خود می‌رسد. اگر نوزاد شما زودتر از ۷۲ ساعت پس از تولد ترخیص شد، برای بررسی زردی در عرض دو روز پس از ترخیص، قرار ملاقات بعدی را با متخصص اطفال تعیین کنید.
علائم زیر ممکن است نشان‌دهنده زردی شدید یا عوارض ناشی از مقادیر بالای بیلی‌روبین اضافی باشد:
- پوست کودک به طور مداوم زردتر شود
- پوست روی شکم، بازوها یا پاهای کودک زرد به نظر برسد
- سفیدی چشم نوزاد زرد به نظر برسد
- کودک بی‌حال باشد، بیمار به نظر برسد یا به سختی بیدار شود
- کودک وزن اضافه نکند یا میلی به تغذیه نداشته باشد
- کودک با صدای بلند گریه کند
- کودک هر گونه علائم یا نشانه دیگری را که برای شما نگران‌کننده است را داشته باشد
چرا کودک من دچار زردی شده است؟
بیلی‌روبین بیش از حد (هایپربیلی‌روبینمی) علت اصلی زردی است. بیلی‌روبین، که مسئول رنگ زرد ایجاد شده در زردی است، رنگدانه‌ای است که از تجزیه گلبول‌های قرمزی که عمرشان تمام شده ایجاد می‌شود.
زردی در چند روز اول بعد از تولد طبیعی است
نوزادان به دلیل تولید بیشتر و تجزیه سریع‌تر گلبول‌های قرمز خون در چند روز اول زندگی، بیلی‌روبین بیشتری نسبت به بزرگسالان تولید می‌کنند. به طور معمول، کبد بیلی‌روبین را از جریان خون فیلتر می‌کند و آن را در مجرای روده آزاد می‌کند. کبد نابالغ نوزاد تازه متولد شده اغلب نمی‌تواند بیلی‌روبین را به سرعت دفع کند. این امر باعث ورود بیلی‌روبین اضافی به خون می‌شود. زردی ناشی از این شرایط که طبیعی است، زردی فیزیولوژیک نامیده می‌شود و معمولاً در روز دوم یا سوم زندگی ظاهر می‌گردد.
سایر علل ایجادکننده زردی نوزادی چیست؟
اختلالات زمینه‌ای ممکن است باعث زردی نوزادی شوند. در این موارد، زردی اغلب خیلی زودتر یا دیرتر از شکل رایج‌تر زردی فیزیولوژیک ظاهر می‌شود. بیماری‌ها یا شرایطی که می‌توانند باعث زردی شوند عبارتند از:
- خونریزی داخلی
- عفونت در خون نوزاد
- سایر عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- ناسازگاری بین خون مادر و خون نوزاد
- اختلال در عملکرد کبد
- اختلال یا انسداد مجرای صفراوی نوزاد
- نقص آنزیمی
- ناهنجاری در گلبول‌های قرمز خون که باعث می‌شود به سرعت تجزیه شوند
چه عواملی احتمال بروز زردی نوزادی را بالا می‌برند؟
عوامل خطر اصلی برای زردی، به ویژه زردی شدید که می‌تواند عوارض ایجاد کند، عبارتند از:
تولد زودرس
نوزادی که قبل از هفته ۳۸ بارداری متولد می‌شود ممکن است نتواند به سرعت نوزادان ۳۸ تا ۴۲ هفته، بیلی‌روبین دفع کند. نوزادان نارس همچنین ممکن است کمتر تغذیه کنند و مدفوع کمتری داشته باشند، در نتیجه بیلی‌روبین کمتری از طریق مدفوع دفع می‌شود.
کبودی قابل توجه در هنگام تولد
نوزادانی که در حین زایمان کبود می‌شوند یا پس از زایمان دچار کبودی وسیع می‌شوند، ممکن است سطوح بیلی‌روبین بالاتری داشته باشند. این امر در اثر تخریب و تجزیه تعداد بیشتر گلبول قرمز اتفاق می‌افتد.
تفاوت گروه خونی مادر و جنین
اگر گروه خونی مادر با جنین متفاوت باشد، ممکن است کودک آنتی‌بادی‌هایی را از طریق جفت دریافت کند که باعث تجزیه سریع و غیرطبیعی گلبول‌های قرمز خون شود.
تغذیه ناکافی و کم‌آبی نوزاد
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، به‌ویژه آن‌هایی که در شیردهی یا دریافت مواد مغذی کافی از شیردهی مشکل دارند، بیشتر در معرض خطر زردی هستند. کم‌آبی بدن یا دریافت کالری کم ممکن است در شروع زردی نقش داشته باشد. با این حال، به دلیل فواید شیردهی، کارشناسان همچنان آن را توصیه می‌کنند. مهم است که مطمئن شوید کودک شما تغذیه کافی دارد و به اندازه کافی آب دریافت می‌کند.
نژاد
مطالعات نشان می‌دهد که نوزادان از نژاد آسیای شرقی بیشتر در معرض خطر ابتلا به زردی هستند.
پزشکان پریناتولوژی در دکترنکست
عوارض زردی چیست و چرا نگران‌کننده است؟
سطوح بالای بیلی روبین که باعث زردی شدید می‌شود در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. این عوارض عبارتند از:
انسفالوپاتی حاد ناشی از بیلی‌روبین
بیلی‌روبین برای سلول‌های مغز سمی است. اگر نوزادی زردی شدید داشته باشد، خطر عبور بیلی‌روبین به مغز وجود دارد. این حالت آنسفالوپاتی حاد ناشی از بیلی‌روبین نام دارد. درمان سریع ممکن است از آسیب بلندمدت و قابل‌توجه به بافت مغز جلوگیری کند.
علائم انسفالوپاتی حاد ناشی از بیلی‌روبین در نوزاد مبتلا به زردی عبارتند از:
- بی‌حوصلگی
- سخت بیدار شدن
- گریه با صدای بلند
- مکیدن یا تغذیه ضعیف
- خم‌شدن گردن و بدن به سمت عقب
- تب
کرنیکتروس (kernicterus)
اگر انسفالوپاتی حاد ناشی از بیلی‌روبین باعث آسیب دائمی به مغز شود، سندرمی به نام کرنیکتروس رخ می‌دهد. کرنیکتروس ممکن است به موارد زیر منجر شود:
- حرکات غیرارادی و کنترل‌نشده (فلج مغزی آتتوئید)
- نگاه دائمی به سمت بالا
- از دست دادن شنوایی
- رشد نامناسب مینای دندان
چگونه می‌توان از زردی نوزادی جلوگیری کرد؟
بهترین پیشگیری از زردی نوزاد، تغذیه کافی است. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند باید روزی ۸ تا ۱۲ بار در چند روز اول زندگی خود شیر بخورند. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند معمولاً باید در هفته اول هر دو تا سه ساعت، حدود ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر خشک مصرف کنند.
