اسکن با امواج اوالتراسوند یا سونوگرافی
اسکن اولتراسوند که گاهی سونوگرافی نیز نامیده می‌شود، روشی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از قسمتی از داخل بدن استفاده می‌کند. از سونوگرافی می‌توان برای بررسی‌های جنینی طی بارداری، تشخیص بیماری یا راهنمایی جراح در طی برخی از روندهای جراحی استفاده کرد. در این مقاله دکترنکست در مورد چگونی انجام سونوگرافی و نکات مهم قبل و بعد از آن پرداخته‌ایم.
سونوگرافی چگونه عمل می‌کند؟
از دستگاه کوچکی به نام پروب سونوگرافی استفاده می‌شود که امواج صوتی با فرکانس بالا منتشر می‌کند. شما نمی‌توانید این امواج صوتی را بشنوید، اما هنگامی که آن‌ها از قسمت‌های مختلف بدن عبور می‌کنند، “پژواک” ایجاد می‌کنند. این انعکاس توسط پروب گرفته می‌شود و به یک تصویر متحرک تبدیل می‌شود. این تصویر در حین انجام سونوگرافی بر روی مانیتور نمایش داده می‌شود.
پزشکان بیماری‌های عمومی در دکترنکست
چگونه برای سونوگرافی آماده شویم؟
قبل از انجام برخی از انواع سونوگرافی، ممکن است از شما خواسته شود که دستورالعمل‌های خاصی را برای کمک به بهبود کیفیت تصاویر تولید شده دنبال کنید.
به عنوان مثال، ممکن است به شما توصیه شود:
- آب بنوشید و تا پس از انجام سونوگرافی به توالت نروید. این حالت اغلب برای سونوگرافی لگنی جهت بررسی رحم و ضمائم درخواست می‌شود.
- چندین ساعت قبل از انجام سونوگرافی از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید. این حالت ممکن است قبل از اسکن دستگاه گوارش از جمله کبد و کیسه صفرا لازم باشد.
- بسته به ناحیه‌ای از بدن شما که مورد بررسی قرار می‌گیرد، ممکن است از شما خواسته شود بخشی از لباستان را درآورید و لباس بیمارستان را بپوشید.
- اگر این فرآیندها به آرامبخش نیازمند باشند، داروهای لازم توسط ارائه‌دهندگان خدمات مراقبتی به شما داده می‌شود.
در برخی موارد، ممکن است قبل از سونوگرافی، ماده بدون ضرری به نام ماده کنتراست یا ماده حاجب به شما تزریق شود. این امر باعث افزایش شفافیت تصاویر می‌شود.
در طول سونوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
اکثر اسکن‌های سونوگرافی بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد. این فرآیند معمولاً در بخش رادیولوژی بیمارستان یا مراکز ویژه تصویربرداری و توسط پزشک رادیولوژیست انجام می‌شود. سونوگرافی همچنین ممکن است در مکان‌های اجتماعی مانند مطب‌های عمومی انجام شود و ممکن است توسط سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی مانند ماماها یا فیزیوتراپیست‌هایی که به طور ویژه در زمینه سونوگرافی آموزش دیده‌اند صورت گیرد.
انواع مختلفی از سونوگرافی بسته به اینکه کدام قسمت از بدن اسکن شود، وجود دارد:
۳ نوع اصلی عبارتند از:
- اسکن اولتراسوند خارجی: پروب روی پوست حرکت می‌کند
- اسکن اولتراسوند داخلی: پروب در فضایی داخل بدن قرار می‌گیرد
- اسکن اولتراسوند آندوسکوپی: پروب به یک لوله بلند، نازک و انعطاف‌پذیر (یک آندوسکوپ) متصل می‌شود و به مقدار بیشتری به بدن منتقل می‌گردد.
در ادامه به تشریح هر یک از این تکنیک‌ها می‌پردازیم:
اسکن اولتراسوند خارجی
اسکن سونوگرافی خارجی اغلب برای بررسی مشخصات جنین متولد نشده در رحم استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن برای بررسی کبد، کلیه‌ها و سایر اندام‌های شکم و لگن و همچنین سایر اندام‌ها یا بافت‌هایی که از طریق پوست قابل ارزیابی هستند، مانند ماهیچه‌ها و مفاصل استفاده کرد.
یک پروب دستی کوچک روی پوست قرار داده می‌گیرد و روی قسمتی از بدن که مورد معاینه است، حرکت می‌کند. یک ژل روان‌کننده نیز روی پوست قرار می‌گیرد تا پروب به آرامی حرکت کند. این ژل امکان تماس مداوم پروب و پوست را تضمین می‌کند. شما چیزی غیر از پروب و ژل را روی پوست خود (که اغلب سرد است) احساس نمی‌کنید.
اگر سونوگرافی از رحم یا ناحیه لگن صورت می‌گیرد، لازم است که مثانه شما به حد کافی پر باشد تا تصویر واضحی فراهم شود. پس از اتمام سونوگرافی، می‌توانید در اسرع وقت جهت تخلیه مثانه اقدام کنید. در صورتی که سونوگرافی جهت بررسی کیست‌های تخمدانی انجام می‌شود، توصیه می‌شود در پایان آخرین دوره قاعدگی انجام شود. چرا که در این زمان ضخامت اندومتر کم است و تصویر مناسبی تهیه می‌شود.
سونوگرافی داخلی یا ترانس واژینال
این تکنیک به پزشک اجازه می‌دهد تا اندام‌هایی مانند غده پروستات، تخمدان‌ها یا رحم را با دقت بیشتری در داخل بدن بررسی کند. سونوگرافی “ترانس واژینال” به معنای “از طریق واژن” است. در طول این فرآیند، از شما خواسته می‌شود که به پشت یا به پهلو دراز بکشید و زانوها را به سمت قفسه سینه خود جمع کنید. یک پروب کوچک سونوگرافی با پوشش استریل، به آرامی وارد واژن یا رکتوم می‌شود و تصاویر به مانیتور منتقل می‌گردد. معاینات داخلی ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما معمولاً درد ایجاد نمی‌کند و نباید خیلی طول بکشد.
اسکن اولتراسوند به روش آندوسکوپی
در طول آندوسکوپی، یک آندوسکوپ معمولاً از طریق دهان وارد بدن می‌شود تا نواحی مانند معده یا مری را بررسی کند. معمولاً از شما خواسته می‌شود که به پهلو دراز بکشید زیرا آندوسکوپ با دقت به سمت معده شما فشار داده می‌شود.
آندوسکوپ دارای چراغ و دستگاه اولتراسوند در انتهای آن است. هنگامی که آن را در بدن قرار می‌دهند، مانند سونوگرافی خارجی از امواج فراصوت برای ایجاد تصاویر استفاده می‌شود. معمولاً به شما یک داروی آرامبخش برای حفظ آرامش و اسپری بی‌حس‌کننده موضعی برای بی‌حس کردن گلو و ناحیه ورود آندوسکوپ داده می‌شود.
چرا که اسکن اولتراسوند آندوسکوپی می‌تواند آزاردهنده باشد و ممکن است بیمار نتواند بدون بی‌حسی یا بی‌هوشی آن را تحمل کند. همچنین ممکن است به شما یک محافظ دهان داده شود تا در صورت گاز گرفتن آندوسکوپ، دهان شما را باز نگه دارد و از دندان‌های شما محافظت کند.
بعد از سونوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
در بیشتر موارد، هیچ عارضه‌ای وجود ندارد و می‌توانید پس از پایان اسکن به زودی به خانه بروید. اگر از داروی آرامبخش استفاده نشود، می‌توانید بلافاصله رانندگی کنید، بخورید، بنوشید و به سایر فعالیت‌های عادی خود ادامه دهید. اگر آندوسکوپی انجام دادید و برای کمک به آرامش، به شما یک مسکن داده شد، معمولاً به شما توصیه می‌شود که چند ساعت در بیمارستان بمانید تا اثر دارو شروع به از بین رفتن کند.
باید ترتیبی دهید که شخصی شما را از بیمارستان خارج کند و تا ۲۴ ساعت آینده با شما بماند. در این مدت نباید رانندگی کنید، الکل بنوشید یا با ماشین‌آلات کار کنید. ممکن است نتایج اسکن شما به زودی پس از انجام آن به شما گفته شود. اما در بیشتر موارد، تصاویر نیاز به تجزیه و تحلیل دارند و گزارشی برای پزشکی که شما را برای اسکن ارجاع داده ارسال می‌شود.
آیا خطرات یا عوارض جانبی وجود دارد؟
هیچ خطر شناخته شده‌ای از امواج صوتی مورد استفاده در سونوگرافی وجود ندارد و بر خلاف برخی از اسکن‌های دیگر مانند سی‌تی اسکن، سونوگرافی، بیمار را در معرض اشعه قرار نمی‌دهد. سونوگرافی خارجی و داخلی هیچ عارضه جانبی ندارد و به طور کلی بدون درد است، اگرچه ممکن است زمانی که پروب روی پوست شما فشار داده می‌شود یا در بدن شما قرار می‌گیرد کمی ناراحتی را تجربه کنید.
اگر سونوگرافی داخلی انجام می‌دهید و به لاتکس حساسیت دارید، مهم است که به سونوگرافیست یا پزشکی که اسکن را انجام می‌دهد اطلاع دهید تا بتوانند از روکش پروب بدون لاتکس استفاده کنند. آندوسکوپی ممکن است کمی ناراحت‌کننده باشد و عوارض جانبی موقتی مانند گلودرد یا نفخ ایجاد کند. همچنین خطر ناچیزی برای عوارض جدی‌تر، مانند خونریزی داخلی وجود دارد.
