سفلیس چیست؟
بیماری سفلیس چگونه است؟ سفلیس یک عفونت باکتریایی است که معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. این بیماری به صورت یک زخم بدون درد آغاز شده و شروع آن به طور معمول در ناحیه تناسلی، راست روده یا دهان است. بیماری سفلیس مراحل مختلفی دارد و در چهار مرحله اولیه، ثانویه، مخفی و ثالثیه طبقه‌بندی می‌شود. سفلیس از طریق تماس پوست یا غشای مخاطی با این زخم‌ها از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. متخصص اورولوژی تخصص ویژه‌ای در مدیریت این بیماری دارد.
پس از عفونت اولیه، باکتری سفلیس می‌تواند برای چندین سال، قبل از فعال شدن مجدد در بدن غیرفعال بماند. سفلیس اولیه را می‌توان با تزریق پنی‌سیلین درمان کرد. اگر عفونت با عامل بیماری سفلیس بدون درمان رها شود، این بیماری می‌تواند به شدت به قلب، مغز یا سایر اندام‌ها آسیب برساند و ممکن است تهدید‌کننده زندگی باشد. سفلیس همچنین می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود. در این مطلب دکترنکست به راه‌های انتقال سفلیس و روش‌های درمانی آن می‌پردازد.
عامل بیماری سفلیس چیست؟
بیماری سفلیس در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. باکتری عامل بیماری سفلیس Treponema pallidum نام دارد. در ابتدا، عفونت باکتریایی حداقل علامت را ایجاد می‌کند یا بدون علائم است. با گذشت زمان، عفونت پیشرفت می‌کند و سیستم‌های متعددی را در بدن تحت تاثیر قرار می‌دهد که می‌تواند اثرات شدید و مخربی داشته باشد.
راه های انتقال سفلیس
برقراری تماس مستقیم با زخم باز سفلیس در حین رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی می‌تواند باعث سرایت بیماری شود. سفلیس تقریبا همیشه از راه جنسی منتقل می‌شود و انتقال آن از سایر راه‌ها کمتر شایع است. با این حال انتقال بیماری سفلیس از راه‌های غیرجنسی نیز ممکن است. سفلیس می‌تواند از مادر مبتلا به سفلیس به جنین او سرایت کند. تماس خیلی نزدیک با زخم مخاطی ناشی از سفلیس (شانکر)-برای مثال هنگام بوسیدن- نیز می‌تواند منجر به انتقال بیماری شود.
لازم به ذکر است انتقال عفونت از طریق تماس اتفاقی با اشیاء، مانند موارد زیر صورت نمی‌گیرد:
- صندلی توالت
- دستگیره‌های در
- استخرهای شنا
- جکوزی
- وان حمام
- به اشتراک گذاشتن لباس یا ظرف غذا
علائم بیماری سفلیس
همانطور که در بالا اشاره شد، بیماری سفلیس طی مراحلی ایجاد می‌شود و علائم در هر مرحله متفاوت است. اما ممکن است مراحل با هم تداخل داشته باشند. در طی عفونت سفلیس علائم همیشه به یک ترتیب ظاهر نمی‌شوند. ممکن است فردی سال‌ها بدون هیچ علامتی به سفلیس مبتلا باشد. با توجه به علائم ظاهری سفلیس، فرد مبتلا ممکن است دچار سفلیس دهان یا سفلیس تناسلی باشد. بیماری سفلیس در مردان می‌تواند منجر به زخم‌هایی بر روی یا اطراف آلت تناسلی، اطراف مقعد، در راست روده یا داخل و اطراف دهان ایجاد شود. بیماری سفلیس در زنان می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های باز بدون درد در ناحیه واژن، اطراف مقعد، در راست‌روده یا دهان شود. سفلیس در دو مرحله اول بیماری بیشتر فعال است. هنگامی که سفلیس در مرحله پنهان یا نهفته است، بیماری فعال باقی می‌ماند اما اغلب علائمی ایجاد نمی‌کند. سفلیس سوم یا دیررس مخرب‌ترین نوع برای سلامتی است. با توجه به اینکه در مراحل اولیه ابتلا، زخم‌ها اغلب بدون درد و خارش است، احتمال عدم تشخیص بیماری در این مراحل بالا است.
انواع سفلیس
سفلیس اولیه
اولین علامت سفلیس یک زخم کوچک است. ضایعات و جوشهای سفلیس اولیه، زخم شانکر نامیده می‌شود. زخم در محلی که باکتری وارد بدن فرد شده است ظاهر می‌شود. در حالی که اکثر افراد مبتلا به سفلیس تنها یک شانکر را طی عفونت مشاهده می‌کنند، گاها ممکن است به دنبال عفونت و در سفلیس اولیه چندین شانکر مشاهده شود. شانکر معمولاً حدود سه هفته پس از مواجهه ایجاد می‌شود. بسیاری از افرادی که سفلیس دارند متوجه شانکر نمی‌شوند زیرا معمولاً بدون درد است و ممکن است در داخل واژن یا راست روده پنهان باشد. شانکر به خودی خود طی سه تا شش هفته بهبود می‌یابد. برای مشاهده شانکر در سفلیس اولیه، عکس بیماری سفلیس را مشاهده کنید.
سفلیس ثانویه
در عرض چند هفته پس از بهبودی اولیه شانکر، ممکن است بثوراتی در بدن ایجاد شود. تظاهر این بثورات از روی تنه آغاز می‌شود اما در نهایت تمام بدن فرد، حتی کف دست‌ها و کف پاها را می‌پوشاند. این بثورات معمولاً خارش ندارد و ممکن است با زخم های زگیل مانند در دهان یا ناحیه تناسلی شما همراه باشد. برخی افراد نیز ریزش مو، دردهای عضلانی، تب، گلودرد و غدد لنفاوی متورم را تجربه می‌کنند. این علائم و نشانه‌ها ممکن است در عرض چند هفته ناپدید شوند یا به طور مکرر تا یک سال ظاهر شوند و از بین بروند.
علائمی که در این مرحله در کنار بثورات پوستی ممکن است تظاهر یابد عبارتند از:
- سردرد
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی
- تب
- کاهش وزن
- ریزش مو
- درد مفاصل
سفلیس ثانویه اغلب با انواع دیگری از مشکلات سلامت اشتباه می‌شود، از جمله:
- پیتریازیس روزآ
- لیکن پلان
- پسوریازیس
به همین دلیل، سفلیس به عنوان «مقلد بزرگ» شناخته شده است. از آنجایی که علائم می‌توانند بسیار غیراختصاصی باشند، افرادی که علائم را تجربه می‌کنند ممکن است آن‌ها را نادیده بگیرند، یا گاهی اوقات پزشکان به وجود عفونت مشکوک نشوند.
سفلیس نهفته
اگر فردی طی عفونت با سفلیس و در سفلیس اولیه و ثانویه درمان لازم را دریافت نکند، بیماری از مرحله ثانویه به مرحله پنهان (نهفته) منتقل می‌شود. فرد در این زمان هیچ علامتی ندارد. مرحله نهفته می‌تواند سال‌ها طول بکشد. علائم و نشانه‌های بیماری ممکن است هرگز عود نکنند. همچنین ممکن است بیماری به مرحله سوم (ثالثیه) پیشرفت کند.
سفلیس دیررس (ثالثیه)
حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به سفلیس که تحت درمان قرار نمی‌گیرند، دچار عوارضی به نام سفلیس ثالثیه می‌شوند. در مراحل پایانی، این بیماری ممکن است به مغز، اعصاب، چشم‌ها، قلب، عروق خونی، کبد، استخوان‌ها و مفاصل آسیب برساند. این مشکلات ممکن است سال‌ها پس از عفونت اصلی و درمان نشده رخ دهد.
سفلیس دیررس می‌تواند به موارد زیر بینجامد:
- کوری
- از دست دادن شنوایی
- شرایط سلامت روان
- از دست دادن حافظه
- تخریب بافت نرم و استخوان
- اختلالات عصبی، مانند سکته مغزی یا مننژیت
- بیماری قلبی
- نوروسفلیس (سفلیس عصبی) که درگیری سیستم عصبی مرکزی (مغز یا نخاع) به دنبال ابتلا به بیماری سفلیس است.
سفلیس همراه تولد
نوزاد متولد شده از مادر مبتلا به بیماری می‌توانند از طریق جفت یا در حین تولد آلوده شود. اکثر نوزادان مبتلا به سفلیس مادرزادی هیچ علامتی ندارند، اگرچه برخی از آن‌ها راش را در کف دست و کف پا تجربه می‌کنند.
پیشگیری از سفلیس
بهترین راه برای پیشگیری از سفلیس، داشتن رابطه جنسی ایمن است. در هر نوع تماس جنسی برای حفظ امنیت رابطه، استفاده از کاندوم لازم است. علاوه بر این توصیه می شود از به اشتراک گذاشتن اسباب‌بازی‌های جنسی اجتناب شود. بهتر است هر دو طرف غربالگری‌های سلامت جنسی را، قبل از برقراری رابطه جنسی انجام دهند. سفلیس از طریق سوزن‌های مشترک نیز قابل انتقال است. در صورت استفاده از داروهای تزریقی توصیه می‌شود از سوزن‌های مشترک استفاده نشود.
درمان سفلیس چگونه است؟
درمان بیماری اولیه و ثانویه با تزریق داروی آنتی‌بیوتیک آسان است. پنی‌سیلین یکی از پرمصرف‌ترین آنتی بیوتیک‌هاست و معمولا در درمان سفلیس موثر است. افرادی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند احتمالاً با آنتی‌بیوتیک‌های متفاوتی درمان می‌شوند.
اگر فردی به نوروسفلیس مبتلا شود، دوزهای روزانه پنی‌سیلین را به صورت داخل وریدی دریافت خواهد کرد. این فرآیند اغلب به یک بستری کوتاه در بیمارستان نیاز دارد. آسیب ناشی از سفلیس نهفته قابل جبران نیست. باکتری‌ها را می‌توان از بین برد، اما در این مرحله درمان به احتمال زیاد بر کاهش درد و ناراحتی متمرکز خواهد بود.
در طول درمان، باید از تماس جنسی خودداری شود. تا زمانی که تمام زخم‌های بدن فرد بهبود یابد و پزشک به فرد بگوید که از سرگیری رابطه جنسی بی‌خطر است، برقراری هرگونه رابطه جنسی ممنوع است. اگر از نظر جنسی فعال هستید، شریک زندگی شما نیز باید تحت درمان قرار گیرد. تا زمانی که شما و همسرتان درمان را کامل نکرده‌اید، فعالیت جنسی را از سر نگیرید.
واکنش Jarisch-Herxheimer (JHR) یک عارضه جانبی رایج و کوتاه مدت درمان سفلیس است. کمتر از ۳۰ درصد از افراد مبتلا به سفلیس اولیه یا ثانویه ممکن است علائم JHR را ظرف ۲۴ ساعت پس از درمان تجربه کنند. علائم JHR معمولاً در عرض چند ساعت از بین می روند. JHR یک واکنش سیستم ایمنی است و علائمی که طی این واکنش ایجاد می‌شوند موقتی بوده که شدت آن از خیلی خفیف تا شدید متغیر است. این علائم عبارتند از:
- تب
- لرز
- بثورات پوستی
- علائم گوارشی مانند حالت تهوع و استفراغ
- سردرد
- درد مفاصل یا عضلات
چه مدت ممکن است به بیماری مبتلا باشیم، اما ندانیم؟
بیماری درمان نشده پس از برطرف شدن بثورات مرحله دوم به مرحله نهفتگی (پنهان) پیشرفت می‌کند. در این مرحله هیچ علامتی نخواهد داشت و نهفتگی بیماری می‌تواند از ۱ تا ۲۰ سال یا حتی بیشتر طول بکشد. اگر مشکوک هستید که ممکن است سال‌ها پیش به سفلیس مبتلا شده باشید، برای انجام آزمایش خون به پزشک مراجعه کنید. شما هنوز هم می‌توانید درمان لازم را دریافت کرده و از آسیب‌های بعدی جلوگیری کنید.
عوارض مرتبط با سفلیس
بیماری درمان نشده می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد، از جمله:
- گوماها که حاوی توده‌هایی از بافت مرده، متورم و فیبر مانند هستند. آن‌ها اغلب در کبد یافت می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند در مغز، قلب، پوست، استخوان‌ها، چشم‌ها و بیضه ایجاد شوند.
- کوری
- از دست دادن شنوایی
- ضربه مغزی
- فلج شدن
- مننژیت
- آسیب دریچه قلب
- آنوریسم
- آئورتیت (بیماری التهابی آئورت)
بیماری سفلیس و بارداری
اگر باردار هستید، پزشک باید شما را از نظر این بیماری و سایر عفونت‌های مقاربتی به عنوان بخشی از مراقبت‌های منظم دوران بارداری در طول سه ماهه اول غربالگری کند. این به این دلیل است که بیماری‌های مقاربتی می‌تواند خطر عوارض بارداری مانند سقط جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس را افزایش دهد.
دلیل دیگری که پزشکان غربالگری عفونت‌های مقاربتی را از نظر این بیماری انجام می‌دهند این است که بیماری سفلیس می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود. سفلیس همراه تولد درمان نشده تهدید‌کننده حیات است و می‌تواند باعث آسیب شدید به نوزاد تازه متولد شود. یک فرد باردار مبتلا به سفلیس تقریبا همیشه سفلیس را به نوزاد خود منتقل می‌کند. به همین دلیل است که درمان سفلیس در دوران بارداری برای محافظت از سلامت مادر و همچنین سلامت جنین مهم است.
نوزادانی که با سفلیس همراه تولد به دنیا می‌آیند ممکن است دچار موارد زیر شوند:
- تاخیرهای رشدی
- تشنج
- بثورات پوستی
- تب
- کبد یا طحال متورم
- کم‌خونی
- زردی
- زخم‌های عفونی
سفلیس همراه تولد اگر درمان نشود می‌تواند منجر به سفلیس دیررس شود. این حالت می‌تواند به استخوان، دندان، چشم، گوش و مغز نوزاد آسیب وارد کند. پنی‌سیلین درمان اصلی سفلیس در دوران بارداری است. اگر به پنی‌سیلین آلرژی دارید، پزشک همچنان می‌تواند پنی‌سیلین را در طی چند ساعت تجویز کند. این کار به بدن شما اجازه می‌دهد تا دارو را بدون واکنش آلرژیک دریافت کند.
بیماری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر فکر می‌کنید ممکن است سفلیس داشته باشید، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید. اگر ترجیح می‌دهید، می‌توانید از یک کلینیک بهداشتی محلی نیز برای آزمایش سفلیس بهره‌مند شوید. پزشک برای انجام آزمایش‌ها نمونه خون می‌گیرد و همچنین یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. اگر در بدن شما زخم بهبودیافته‌ای وجود داشته باشد، ممکن است از زخم نمونه‌برداری شود تا تست بیماری سفلیس انجام شود و مشخص شود که آیا باکتری سفلیس وجود دارد یا خیر.
اگر پزشک مشکوک باشد که شما به دلیل سفلیس دیررس دچار مشکلات سیستم عصبی شده‌اید (و آزمایشات غربالگری خون نیز از نظر بیماری سفلیس مثبت باشد)، ممکن است به آزمایش پونکسیون کمری از مایع‌مغزی‌نخاعی شما برای بررسی درگیری سیستم عصبی مرکزی نیاز باشد. در طی این روش، مایع نخاعی جمع آوری می‌شود و از نظر وجود باکتری سفلیس بررسی می‌گردد.
سفلیس و HIV
افراد مبتلا به سفلیس به طور قابل توجهی شانس ابتلا به HIV را دارند. زخم‌هایی که این بیماری ایجاد می‌کند، ورود HIV را به بدن آسان‌تر می‌کند. همچنین مهم است توجه داشته باشید که افراد مبتلا به HIV ممکن است علائم متفاوتی از سفلیس را نسبت به کسانی که HIV ندارند تجربه کنند. اگر HIV دارید، با پزشک خود در مورد چگونگی تشخیص علائم سفلیس مشورت کنید.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به سفلیس هستند؟
هر کسی ممکن است به سفلیس مبتلا شود. با این حال، برخی عوامل ممکن است شانس ابتلا به عفونت را افزایش دهند. گروه‌های زیر از افراد در معرض خطر ابتلا به سفلیس هستند:
- افرادی که بدون ابزار محافظت، مانند کاندوم، با چندین شریک جنسی رابطه جنسی دارند
- مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند
- افرادی که HIV دارند
- افرادی که شرکای جنسی مبتلا به سفلیس دارند
چه کسانی باید جهت آزمایش اقدام کنند؟
خیلی محتمل است که مرحله اول سفلیس تشخیص داده نشود. علائم مرحله دوم نیز علائم شایع سایر بیماری‌ها هستند. این بدان معنی است که اگر هر یک از موارد زیر در مورد فردی صدق کند، او باید آزمایش سفلیس را در نظر بگیرد و مهم نیست که تا به حال علائمی داشته است یا خیر. این موارد عبارتند از:
- رابطه جنسی محافظت نشده (بدون کاندوم) با فردی که ممکن است سفلیس داشته باشد
- باردار باشد
- کارگر جنسی باشد
- در زندان باشد
- با چندین نفر رابطه جنسی بدون کاندوم داشته باشد
- شریکی جنسی او با چندین نفر رابطه جنسی بدون کاندوم داشته باشد
- مردی باشد که با سایر مردان رابطه جنسی دارد
اگر آزمایش مثبت شد، تکمیل درمان کامل مهم است. فرد بیمار باید مطمئن شود که دوره کامل آنتی‌بیوتیک را تمام می‌کند، حتی اگر علائم ناپدید شوند. افرادی که آزمایش سفلیس آن‌ها مثبت بوده است باید به همه شرکای جنسی اخیر خود اطلاع دهند تا آن‌ها نیز آزمایش شوند و تحت درمان قرار گیرند.
بیماری سوزاک و سفلیس چیست و چه تفاوتی با هم دارند؟
سوزاک دومین بیماری شایع منتقله از راه جنسی است. سوزاک مشابه سفلیس توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که می‌تواند در طول رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی به شریک جنسی منتقل شود. با این حال بیماری سوزاک اگر علامتی داشته باشد، تظاهرات آن با بیماری سفلیس متفاوت است. بیماری سوزاک اغلب علائمی ندارد یا علائم بسیار خفیف است. زنان مبتلا به سوزاک ممکن است فکر کنند که یک عفونت جزئی مجاری ادراری یا واژن دارند. علائم شامل ابتلا به سوزاک عبارتند از:
- ترشحات زرد رنگ واژن
- تکرر ادرار یا درد هنگام دفع ادرار
- خونریزی واژینال در بین عادات ماهانه
- خونریزی مقعدی، ترشح از مقعد یا درد در آن ناحیه
آزمایش برای سوزاک با آزمایش سفلیس متفاوت است. در زنان، آزمایش سوزاک را می‌توان با بررسی نمونه ادرار یا نمونه‌هایی که با سواب از واژن، دهان، گلو، رکتوم یا ناحیه اطراف دهانه رحم گرفته شده است، انجام داد. به علت شیوع بالای سوزاک آزمایش غربالگری سالانه برای زنان کمتر از ۲۵ سال و برای زنان ۲۵ سال و بالاتر با عوامل خطر سوزاک توصیه می‌شود. بیماری سوزاک مشابه سفلیس با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.
جمع‌بندی
بیماری سفلیس یک بیماری عفونی منتقله از راه جنسی است و عامل آن طی تماس جنسی دهانی، واژینال یا مقعدی و به دنبال تماس با زخم باز ناشی از بیماری سفلیس منتقل می‌شود. درمان اصلی بیماری سفلیس پنی‌سیلین است و اگر فردی به پنی‌سیلین حساسیت داشته باشد، پزشک معالج سایر رژیم‌های آنتی‌بیوتیکی را در نظر می‌گیرد.
اگر فردی سفلیس داشته باشد، شریک جنسی او نیز باید درمان را دریافت کند. بنابراین فرد باید به همه افرادی که اخیرا با آن‌ها رابطه جنسی برقرار کرده اطلاع دهد که درمان لازم را به موقع دریافت کنند. اگر فرد مبتلا به موقع و به طور کامل درمان را دریافت کند، می‌توان از عوارض خطرناک بیماری جلوگیری کرد. افرادی که روابط جنسی متعدد و پرخطر دارند حتما باید از کاندوم استفاده کنند.
برای مطالعه مطالب آموزشی بیشتر، به دکترنکست مراجعه کنید.
