بیماری‌های دریچه‌ای قلب به اختلالاتی اطلاق می‌شود که در آن‌ها دریچه‌های قلب از عملکرد مناسب برخوردار نیستند. اختلال در عملکرد دریچه قلب منجر به جریان خون غیر طبیعی در قلب می‌شود. در صورت عدم درمان، بیماری دریچه‌ای قلب می‌تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد و تهدیدکننده زندگی باشد. در بسیاری از موارد، دریچه‌های قلب را می‌توان با جراحی ترمیم یا تعویض کرد و عملکرد طبیعی را بازیابی کرد.
بیماری دریچه‌ای قلب چیست؟
در قلب چهار دریچه وجود دارد، دریچه‌های میترال، تریکوسپید، آئورت و ریوی. دریچه‌ها امکان حرکت خون در یک جهت را فراهم می‌کنند و از بازگشت خون جلوگیری می‌کنند. هنگام حرکت خون از یک حفره به حفره دیگر قلب و یا ورود خون از قلب به عروق اصلی، دریچه‌ها باز می‌شوند تا خون طی نیمی از زمان انقباض قلب به سمت جلو حرکت کند و برای جلوگیری از جریان خون به سمت عقب در نیمه دیگر بسته می‌شود. بیماری دریچه قلب زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌های قلب شما به درستی کار نمی‌کنند. علل شایع بیماری دریچه شامل تب روماتیسمی، نقایص همراه تولد، دژنراسیون (تخریب) در طول زمان و عفونت است. اختلال دریچه‌ای می‌تواند ناشی از تنگی یا نارسایی دریچه باشد.
تنگی دریچه
در تنگی دریچه، بافت‌هایی که لت‌های دریچه را تشکیل می‌دهند سفت‌تر می‌شوند و دهانه دریچه را باریک می‌کنند. در نتیجه مقدار خونی که می‌تواند از آن عبور کند کاهش می‌یابد. اگر تنگی خفیف باشد، ممکن است عملکرد کلی قلب کاهش نیابد. گاهی دریچه می‌تواند آنقدر باریک شود که باعث کاهش عملکرد قلب شود. افت عملکرد قلب باعث نرسیدن خون کافی به سایر نقاط بدن می‌شود.
نارسایی دریچه
نارسایی دریچه‌ای زمانی رخ می‌دهد که لت‌ها به طور کامل بسته شوند و خون به سمت عقب برگردد. این جریان عقب‌گرد به عنوان “جریان برگشتی” نامیده می‌شود. قلب برای جبران این جریان رو به عقب باید بیشتر پمپاژ کند و ممکن است جریان خون به سایر نقاط بدن کاهش یابد.
علائم بیماری دریچه قلب چیست؟
هنگامی که دریچه‌های قلب شروع به از کار افتادن می‌کنند، قلب برای جبران کاهش جریان خون، با شدت بیشتری منقبض می‌شود. با گذشت زمان، بیماری دریچه ممکن است تا حدی پیشرفت کند که علائم ظاهر شوند:
- تنگی نفس
- تپش قلب
- تورم مچ پا، پا یا شکم
- ضعف یا سرگیجه
- افزایش وزن سریع
- ناراحتی در ناحیه قفسه سینه
متخصصان بیماری‌های قلب و عروق در دکترنکست
بیماری دریچه‌ای چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معالج در معاینه ممکن است موارد زیر را شناسایی کند:
- تجمع مایع در ریه‌ها
- بزرگ شدن قلب
- سوفل قلبی
اقدامات پاراکلینیکی که می‌توانند کمک‌کننده باشند عبارتند از:
- اکوکاردیوگرام (سونوگرافی قلب): تصویر متحرک از دریچه‌ها و حفره‌های قلب با استفاده از امواج صوتی از یک پروب دستی که روی قفسه سینه قرار می‌گیرد یا از گلو عبور می‌کند.
- کاتتریزاسیون قلبی (آنژیوگرافی): فیلم بدست آمده از عبور اشعه ایکس از شریان‌های کرونر، حفره‌های قلب و دریچه‌های قلب که توسط ماده کنتراست تزریق شده به کاتتر در بازو یا پا تولید می‌شود.
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG): فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از الکترود‌های متصل به پوست روی کاغذ ثبت می‌شود. بررسی‌های بیشتر مانند اکوکاردیوگرام از راه مری (TEE)، تست ورزش، اسکن رادیونوکلئید و MRI نیز ممکن است ممکن است لازم باشد.
آیا بیماری دریچه قلب قابل درمان است؟
بیماری دریچه قلب با موارد زیر قابل درمان است:
- جلوگیری از پیشرفت آسیب به دریچه‌ها
- مصرف داروهای لازم
- انجام عمل جراحی یا اقدامات تهاجمی در صورت لزوم
- ویزیت منظم توسط پزشک معالج
- مصرف داروها (برای درمان علائم و کاهش احتمال آسیب بیشتر، داروهایی برای شما تجویز می‌شود. برخی از داروها ممکن است پس از جراحی دریچه قطع شوند. برخی ممکن است نیاز باشد که بقیه تا آخر عمر مصرف شوند.)
پزشک یا پرستار شما اطلاعات دارویی شما را قبل از ترک بیمارستان برای شما توضیح می‌دهد. مهم است که بدانید:
- نام داروها چیست؟
- کاربرد دارو چیست؟
- هر چند وقت یکبار و چه زمانی از روز دارو را مصرف کنید؟
در صورت نیاز برای مشورت با پزشک می‌توانید از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست بهره‌مند شوید.
انجام عمل جراحی یا اقدامات تهاجمی در بیماری‌های دریچه‌ای
بیماری‌های دریچه‌ای قلب در واقع اختلالات مکانیکی در باز یا بسته شدن دریچه‌هاست و ممکن است نهایتا جراحی برای بازسازی یا تعویض دریچه لازم باشد. بازسازی دریچه قلب به جراح این امکان را می‌دهد که دریچه معیوب را اغلب بدون استفاده از قطعات مصنوعی ترمیم کند. از مزایای ترمیم دریچه می‌توان به کاهش خطر عفونت، کاهش نیاز به داروهای رقیق کننده خون مادام‌العمر و حفظ قدرت انقباض قلب اشاره کرد. تعویض دریچه قلب شامل برداشتن بخشی از دریچه قدیمی و دوختن یک دریچه جدید به دریچه قدیمی است. دریچه جدید ممکن است از بین انواع مختلفی از دریچه‌های مکانیکی و بیولوژیکی انتخاب شود. این دریچه‌های جایگزین می‌توانند عملکرد مناسبی را در زمانی که بازسازی امکان‌پذیر نباشد، ارائه کنند. اما بسته به نوع دریچه مورد استفاده، ممکن است نیاز به مصرف داروهای خاصی نیز وجود داشته باشند.
تصمیم‌گیری برای درمان
تصمیم برای تجویز درمان دارویی، جراحی ترمیمی و یا جایگزینی دریچه به عوامل مختلفی از جمله نوع بیماری دریچه، شدت آسیب، سن و سابقه پزشکی بستگی دارد. اغلب، متخصص قلب و عروق از قبل می‌دانند که کدام درمان بهتر است. در موارد دیگر، بهترین تصمیم توسط جراح در حین جراحی، زمانی که دریچه قابل مشاهده است، گرفته می‌شود. اغلب اوقات، جراحی دریچه ممکن است با روش‌های دیگر برای درمان کامل بیماری قلبی ترکیب شود.
اندوکاردیت عفونی، عارضه مهم بیماری‌های دریچه‌ای
همه بیماران مبتلا به بیماری دریچه قلب باید در مورد افزایش خطر ابتلا به اندوکاردیت عفونی توسط پزشک خود مطلع شوند. این عفونت می‌تواند تا حد زیادی به دریچه‌های قلب آسیب برساند و در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. افرادی که عمل جراحی روی دریچه‌های قلب انجام داده‌اند و یا دریچه مصنوعی دارند، در معرض خطر اندوکاردیت عفونی هستند. همواره به این افراد توصیه می‌شود که:
- پزشک و دندانپزشک را از بیماری دریچه‌ای مطلع سازند
- در صورت داشتن علائم عفونت با پزشک تماس بگیرند
- بهداشت دهان و دندان را مدنظر قرار دهند
- قبل از هرگونه عمل دندانپزشکی، جراحی بزرگ یا جزئی یا آزمایشات تهاجمی، آنتی‌بیوتیک مصرف کنند
