روز جهانی محیط زیست
هر ساله در تاریخ ۵ ژوئن، روز جهانی محیط زیست در سراسر جهان گرامی داشته میشود. این رویداد ابزار اصلی سازمان ملل برای تشویق آگاهی و اقدام برای حفاظت از محیط زیست است. روز جهانی محیط زیست اولین بار در سال ۱۹۷۴ برگزار شد و بستری برای افزایش آگاهی در مورد مسائل زیست محیطی مانند آلودگی دریا، افزایش جمعیت انسان، گرم شدن کره زمین، مصرف پایدار و جنایات حیات وحش فراهم کرد. روز جهانی محیط زیست یک زمینه جهانی برای اطلاع‌رسانی عمومی است که سالانه بیش از ۱۴۳ کشور در آن شرکت می‌کنند. هر سال، طی این رویداد موضوع و انجمنی برای مشاغل، سازمان‌های غیر دولتی، جوامع، دولت‌ها و افراد مشهور فراهم میشود تا از اهداف زیست‌محیطی حمایت کنند.
شعار و موضوع منتخب روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۲۲ چیست؟
رویداد روز جهانی محیط زیست در سال ۲۰۲۲ به میزبانی سوئد برگزار میشود. شعار روز جهانی محیط زیست برای سال ۲۰۲۲ “تنها یک زمین” بوده است. همچنین تمرکز این رویداد بر “زندگی پایدار در هماهنگی با طبیعت” می‌باشد.
انسان و نابودی اکوسیستم‌ها
اکوسیستم‌ها که تاروپود زندگی همه ما به آن وابسته است، به دلیل اعمال انسانی به سرعت در حال کاهش هستند. اما هنوز زمان برای نجات آن‌ها وجود دارد. فشار انسان بر طبیعت از دهه ۱۹۷۰ افزایش یافته است. ما روز‌به‌روز بیشتر از منابع طبیعی استفاده کرده‌ایم و این امر هزینه‌های گزافی داشته است. اگر بخش بزرگی از جهان طبیعی را از دست بدهیم، کیفیت زندگی انسان به شدت کاهش می‌یابد و زندگی نسل‌های آینده در معرض تهدید قرار می‌گیرد، مگر اینکه اقدام مؤثری انجام شود. طی ۵۰ سال گذشته، ظرفیت طبیعت برای حمایت از زندگی انسانی به شدت کاهش یافته است. کیفیت هوا و آب در حال کاهش است، خاک در حال کاهش است، محصولات زراعی کمبود گرده‌افشان دارند و سواحل در برابر طوفان کمتر محافظت می‌شوند.
طبیعت فشار را احساس می‌کند
استفاده بی‌رویه از منابع
از دهه ۱۹۷۰، جمعیت زمین دو برابر شده است و مصرف سرانه ۴۵ درصد افزایش یافته است. جهان به طور فزاینده‌ای به گونه‌ای مدیریت میشود که بهره‌برداری از منابع طبیعی را به حداکثر برساند تا نیازهای فزاینده بشر برای منابعی مانند غذا، انرژی و الوار برآورده شود.
تاثیر اعمال انسان بر خاک و آب کره زمین
در نتیجه این فعالیت‌ها، انسان‌ها به طور مستقیم حداقل ۷۰ درصد از خاک کره زمین را تغییر داده‌اند. این تغییرات عمدتاً برای رشد گیاهان و نگهداری از حیوانات بوده است. این فعالیت‌ها به جنگل‌زدایی، تخریب پوشش گیاهی زمین، از بین رفتن تنوع زیستی و آلودگی منجر می‌شوند. این موارد تاثیرات زیادی روی اکوسیستم‌های آب شیرین داشته است. حدود ۷۷ درصد از رودخانه‌های طولانی‌تر از ۱۰۰۰ کیلومتر، با وجود حمایت از میلیون‌ها نفر، دیگر آزادانه از منبع به دریا جریان ندارند.
علت اصلی تغییر اقیانوس‌ها صید بی‌رویه است. با این حال ۶۶ درصد از سطح اقیانوس‌ها نیز تحت تأثیر فرآیندهای دیگری مانند رواناب حاصل از کشاورزی و آلودگی پلاستیکی قرار گرفته است. پوشش مرجانی زنده در صخره‌ها در ۱۵۰ سال گذشته تقریباً به نصف کاهش یافته است و پیش‌بینی میشود تا ۸۰ سال آینده به طور کامل ناپدید شود. صخره‌های مرجانی خانه برخی از متنوع‌ترین اکوسیستم‌های روی کره زمین هستند.
افزایش گونه‌های بیگانه و تهدید گونه‌های محلی
تعداد گونه‌های بیگانه (گونه‌هایی که خارج از محدوده طبیعی خود یافت می‌شوند) افزایش یافته است. علت این امر این است که انسان‌ها ارگانیسم‌ها را در سراسر جهان جابجا می‌کنند. این امر غنای تنوع زیستی محلی را مختل می‌کند و اغلب از آن می‌کاهد. این مشکلات همراه با تغییرات انسان محور در زیستگاه جانداران، بسیاری از گونه‌های بومی را نیز تهدید می‌کند. علاوه بر این، به دلیل استانداردسازی در شیوه‌های کشاورزی، ترجیحات بازار، تجارت در مقیاس بزرگ و از دست دادن دانش محلی و بومی، گونه‌های کمتری از گیاهان و حیوانات حفظ می‌شوند.
طبیعت از را‌ه‌های غیرمادی نیز به انسان سود می‌رساند. طبیعت تجارب فیزیکی و روانی به ما می‌دهد و از هویت و حس ما نسبت به محیط زندگیمان حمایت می‌کند؛ اما ظرفیت آن برای ارائه این خدمات نیز کاهش یافته است.
اکوسیستم‌ها چگونه به صورت مستقیم و غیرمستقیم تخریب می‌شوند؟
از بین رفتن اکوسیستم‌ها عمدتاً به دلیل تغییر کاربری زمین و دریا، بهره‌برداری، تغییرات آب‌وهوایی، آلودگی و ورود گونه‌های مهاجم اتفاق می‌افتد. برخی امور تأثیر مستقیمی بر طبیعت دارند، مانند ریختن زباله در اقیانوس. علل دیگر غیرمستقیم هستند. این موارد شامل سیاست‌های جمعیتی، اقتصادی، سیاسی و نهادی هستند که بر پایه ارزش‌های اجتماعی استوارند و با یکدیگر تعامل دارند. به عنوان مثال، مناطق وسیعی از زمین که توسط مردم بومی اداره می‌شوند با سرعت کمتری نسبت به هر جای دیگر کاهش اکوسیستم‌ها را تجربه می‌کنند. اما حقوق مردمان بومی در معرض تهدید است که این امر می‌تواند منجر به وخامت سریعتر شرایط در این مناطق شود.
توسعه تجارت خارجی
تجارت خارجی از آغاز دوران فراصنعتی، ۹۰۰ درصد و استخراج مواد زنده از طبیعت تا ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. افزایش فاصله فیزیکی بین عرضه و تقاضا به این معنی است که مردم تخریب ناشی از مصرف خود را نمی‌بینند. قبل از انقلاب صنعتی، مردم باید از محیط اطراف خود مراقبت می‌کردند، زیرا محصولات خود را از آنجا تهیه می‌کردند و در صورت عدم رسیدگی، با عواقب آن مواجه می‌شدند.
اکنون با جهانی‌شدن تجارت‌ها، ما اثرات زیست‌محیطی عظیمی داریم که فاصله زیادی با محل زندگی ما دارد. با این حال ما از این تأثیرات مصون هستیم، بنابراین آن‌ها برای ما انتزاعی هستند. تجارت خارجی همچنین نابرابری را ایجاد کرده و افزایش می‌دهد. فشار برای تولید کالا بیشتر از سمت کشورهای با درآمد متوسط و بالا وارد میشود و اغلب توسط کشورهای کم درآمد تا متوسط پاسخ داده میشود. به عنوان مثال، ژاپن، آمریکا و اروپا به تنهایی ۶۴ درصد از کل واردات محصولات آبی در جهان را از آن خود کرده‌اند. کشورهای با درآمد بالا، شیلات مخصوص به خود را داشتند، اما اکثر آن‌ها در حال حاضر سقوط کرده‌اند. ماهیگیری در حال حاضر در شیلاتی که قبلاً بهره‌برداری نشده یا کم بهره‌برداری شده، انجام میشود که بیشتر آن‌ها متعلق به کشورهای کم درآمد هستند.
با افزایش گسترده تجارت، دیگر نیازی به انتخاب‌های پایدار نیست. ما می‌توانیم از منابع طبیعی در جای دیگری در جهان بیش از حد بهره‌برداری کنیم و تاثیر این انتخاب‌ها برای ما نامرئی است.
در آینده چه چیزی در انتظار ماست؟
در ادامه سه سناریو برای آینده زمین تشریح می‌کنیم:
- پایداری جهانی
کل جهان با رعایت مرزهای زیست محیطی و اطمینان از اینکه توسعه اقتصادی شامل همه میشود به سمت پایداری حرکت می‌کند. بنابراین ثروت به طور مساوی توزیع میشود، منابع و انرژی کمتر مصرف میشود و تاکید سازمان‌ها بر رشد اقتصادی و رفاه انسان است.
- رقابت منطقه‌ای
افزایش ناسیونالیسم با تمرکز بیشتر بر مسائل داخلی وجود خواهد داشت. سرمایه‌گذاری کمتری در آموزش، به ویژه در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. کشورهای پردرآمد به صادرات آسیب ادامه خواهند داد و در نتیجه باعث تخریب شدید و پایدار زیست محیطی برای نسل‌های آینده خواهند شد.
- خوش‌بینی اقتصادی
جهان به فناوری‌های جدید و نوآورانه‌ای ایمان می‌آورد که هنوز باید اختراع شوند و کمک کنند تا با مشکلات زیست‌محیطی کنار بیاییم. انتشار گازهای گلخانه‌ای ادامه خواهد داشت، اما با این ایده که فناوری‌های در دست توسعه را کاهش می‌دهد. سرمایه‌گذاری قوی‌تری در بهداشت و آموزش انجام خواهد شد و بازارهای جهانی به طور منطقی با اهداف مشترک ادغام می‌شوند.
چگونه با نابودی اکوسیستم‌ها مبارزه کنیم؟
مبارزه با از بین رفتن اکوسیستم‌ها پیچیده خواهد بود و به یک رویکرد پیوندی نیاز دارد. این به معنای تفکر در مورد چگونگی تعامل اجزای مختلف دخیل در مشکل مانند طبیعت، سیاست و اقتصاد اجتماعی با یکدیگر است.
- تغییر نحوه کشاورزی و احیای اکوسیستم‌ها
نمونه‌ای از رویکرد پیوندی، کاهش تلفات تنوع زیستی با تغییر نحوه کشاورزی و در عین حال اطمینان از اینکه مردم غذای کافی دارند، معیشت آن‌ها تضعیف نمی‌شود و درگیری‌های اجتماعی تشدید نمی‌شود، می‌باشد. راه اجتناب از برخی از این مسائل ممکن است تمرکز بر بازسازی و احیای اکوسیستم‌های پر کربن مانند جنگل‌ها و تالاب‌ها باشد. به طور مشابه نیاز به غذا را می‌توان با تغییر انتخاب‌های غذایی و کاهش ضایعات برآورده کرد.
- روی آوردن به انرژی‌های پاک
روی‌آوردن به انرژی پاک گام مهمی است که به تغییرات دیگر اجازه می‌دهد تا آسان تر اتفاق بیفتند. به استخراج زغال سنگ و گاز موجب تخریب مقادیر زیادی از معادن زمین و مناظر دریایی و همچنین آلودگی محیط‌زیست است.
- اصلاح سیاست‌ها و قوانین
برای دستیابی به این هدف، جهان نیاز به ارزیابی مجدد ساختارهای سیاسی فعلی و هنجارهای اجتماعی دارد، که تمایلی به ارزش قائل شدن به طبیعت ندارند. یکی از را‌ه‌های انجام این کار، بهبود سیاست‌ها و مقررات زیست محیطی موجود و همچنین حذف و اصلاح سیاست‌های مضر است.
