ویروس زیکا چیست؟
ویروس زیکا یک ویروس منتقله از پشه است که اولین بار در اوگاندا در سال ۱۹۴۷ در میمون‌ها شناسایی و بعداً در سال ۱۹۵۲ در اوگاندا و جمهوری متحد تانزانیا در انسان مشاهده شد. شیوع بیماری ویروس زیکا در آفریقا، قاره آمریکا، آسیا و اقیانوسیه ثبت شده است. از دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰، موارد نادری از عفونت‌های انسانی در سراسر آفریقا و آسیا یافت شدند و این موارد معمولاً با بیماری خفیف همراه بودند. در این مقاله دکترنکست در مورد منشا این ویروس، علائم و درمان آن می‌پردازیم.
بیماری ویروس زیکا از کجا آمده است؟
اولین شیوع ثبت شده بیماری ویروس زیکا در سال ۲۰۰۷ در جزیره یاپ (ایالات فدراسیون میکرونزی) گزارش شد. به دنبال آن شیوع گسترده عفونت ویروس زیکا در پلی‌نزی فرانسه در سال ۲۰۱۳ و سایر کشورها و مناطق حاشیه اقیانوس آرام رخ داد. در مارس ۲۰۱۵، برزیل شیوع گسترده علامت راش را گزارش کرد. این علامت به زودی به عنوان عفونت ویروس زیکا شناخته شد. در ژوئیه ۲۰۱۵ مشخص شد که ابتلا به این ویروس با سندرم گیلن‌باره مرتبط است.
در اکتبر ۲۰۱۵، برزیل ارتباط بین عفونت ویروس زیکا و میکروسفالی را گزارش کرد. شیوع و شواهد انتقال ویروس به زودی در سراسر قاره آمریکا، آفریقا و سایر مناطق جهان ظاهر شد. تا به امروز، در مجموع ۸۶ کشور و منطقه شواهدی مبنی بر انتقال ویروس زیکا از طریق پشه را گزارش کرده‌اند.
علائم و نشانه‌های بیماری ویروس زیکا چیست؟
دوره کمون (از زمان مواجهه با ویروس تا شروع علائم) بیماری ویروس زیکا ۳ تا ۱۴ روز تخمین زده می‌شود. اکثر افراد آلوده به ویروس زیکا علائمی ندارند. علائم به طور کلی خفیف بوده و شامل تب، عوارض پوستی، ورم ملتحمه چشم، درد ماهیچه‌ها و مفاصل، ضعف و سردرد است و معمولاً ۲تا ۷ روز طول می‌کشد.
بیماری ویروس زیکا چه عوارضی دارد؟
- عفونت ویروس زیکا در دوران بارداری علت میکروسفالی و سایر ناهنجاریهای همراه تولد در جنین و نوزاد در حال رشد است. عفونت زیکا در در این دوره همچنین منجر به عوارض بارداری مانند از دست دادن جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس می‌شود.
- عفونت ویروس زیکا محرک سندرم گیلن باره، نوروپاتی و میلیت، به ویژه در بزرگسالان و کودکان بزرگتر است.
- تحقیقات برای بررسی اثرات عفونت ویروس زیکا بر پیامدهای بارداری، راهبردهای پیشگیری و کنترل و اثرات عفونت بر سایر اختلالات عصبی در کودکان و بزرگسالان ادامه دارد.
زیکا چگونه منتقل می‌شود؟
ویروس زیکا از طریق نیش یک پشه آلوده از جنس Aedes، عمدتاً Aedes aegypti، در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری منتقل می‌شود. پشه آئدس معمولاً در طول روز نیش می‌زند. این همان پشه‌ای است که تب دنگی، چیکونگونیا و تب زرد را منتقل می‌کند. ویروس زیکا همچنین از طریق تماس جنسی، انتقال خون و فرآورده‌های خونی، پیوند اعضا و در دوران بارداری، از مادر به جنین منتقل می‌شود. تشخیص عفونت ویروس زیکا با آزمایش خون یا سایر مایعات بدن مانند ادرار یا مایع منی قابل تایید است.
متخصصان بیماری‌های عفونی در دکترنکست
عفونت ویروس زیکا چگونه درمان می‌شود؟
هیچ درمانی برای عفونت ویروس زیکا یا بیماری‌های مرتبط با آن وجود ندارد. علائم عفونت ویروس زیکا معمولاً خفیف است. افرادی که علائمی مانند تب، بثورات پوستی یا درد مفاصل دارند باید استراحت کافی داشته باشند، مایعات بنوشند و درد و تب را با داروهای رایج درمان کنند. در صورت بدتر شدن علائم، آن‌ها باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی و مشاوره باشند. زنان بارداری که در مناطق با شیوع انتقال زیکا زندگی می‌کنند یا علائم عفونت ویروس زیکا در آن‌ها بروز می‌کند باید برای بررسی‌های آزمایشگاهی و سایر مراقبت‌های بالینی به پزشک مراجعه کنند.
اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلا به عفونت زیکا
- محافظت در برابر نیش پشه
محافظت در برابر نیش پشه در طول روز و اوایل عصر یک اقدام کلیدی برای جلوگیری از عفونت ویروس زیکا است. باید توجه ویژه‌ای به پیشگیری از نیش پشه در بین زنان باردار، زنان در سنین باروری و کودکان خردسال شود.
- اقدامات حفاظتی شخصی
– پوشیدن لباس (ترجیحاً رنگ روشن) که تا حد امکان بدن را بپوشاند
– استفاده از موانع فیزیکی مثل توری‌های در و پنجره
– استفاده از دافع حشرات بر روی پوست یا لباس‌ها
کودکان خردسال و زنان باردار اگر در طول روز یا اوایل شب می‌خوابند باید زیر پشه‌بند باشند. مسافران و کسانی که در مناطق با شیوع انتقال زیکا زندگی می‌کنند باید همان اقدامات احتیاطی که در بالا توضیح داده شد را برای محافظت از خود در برابر نیش پشه انجام دهند.
- حذف محل پرورش پشه‌ها
پشه‌های Aedes در مجموعه‌های کوچکی از آب در اطراف خانه‌ها، مدارس و محل‌های کار تولیدمثل می‌کنند. حذف این مکان‌های پرورش پشه با اقداماتی از جمله پوشاندن ظروف ذخیره‌سازی آب، حذف آب ایستاده در گلدان‌ها و تمیز کردن زباله‌ها و لاستیک‌های استفاده شده، بسیار مهم است. ابتکارات اجتماعی در راستای حمایت از برنامه‌های بهداشت عمومی برای کاهش مکان‌های تولیدمثل پشه ضروری است. مقامات بهداشتی همچنین ممکن است استفاده از لاروکش‌ها و حشره‌کش‌ها را برای کاهش جمعیت پشه‌ها و جلوگیری از گسترش بیماری توصیه کنند. هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری یا درمان عفونت ویروس زیکا در دسترس نیست. توسعه واکسن زیکا همچنان یک حوزه فعال تحقیقاتی است.
انتقال در بارداری
ویروس زیکا می‌تواند در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شود. این امر ممکن است منجر به میکروسفالی (حالتی که سر کوچکتر از اندازه طبیعی است) و سایر ناهنجاریهای همراه در نوزاد شود که در مجموع به عنوان سندرم زیکای همراه تولد شناخته می‌شود. میکروسفالی به دلیل رشد غیرطبیعی مغز یا از دست دادن بافت مغز ایجاد می‌شود.
سندرم زیکای همراه تولد شامل ناهنجاریهای دیگری از جمله انقباض اندام، تون عضلانی بالا، ناهنجاریهای چشمی و کاهش شنوایی است. میزان خطر ناهنجاریهای همراه تولد به دنبال عفونت در بارداری ناشناخته باقی‌مانده است. تخمین زده می‌شود ۵ تا ۱۵ درصد از نوزادان متولد شده از زنان آلوده به ویروس زیکا در دوران بارداری شواهدی از عوارض مرتبط با زیکا را نشان می‌دهند. ناهنجاریهای همراه تولد به دنبال عفونت علامت‌دار و بدون علامت رخ می‌دهد.
فوق تخصصان بیماری های عفونی در دکترنکست
انتقال جنسی
ویروس زیکا از طریق رابطه جنسی قابل انتقال است. این موضوع به دلیل ارتباط بین عفونت ویروس زیکا و پیامدهای نامطلوب بارداری و جنین نگران‌کننده است. برای مناطقی که انتقال فعال ویروس زیکا وجود دارد، همه افراد مبتلا به عفونت ویروس زیکا و شرکای جنسی آن‌ها (به ویژه زنان باردار) باید اطلاعاتی در مورد خطرات انتقال ویروس زیکا از طریق جنسی دریافت کنند.
طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، مردان و زنان مواجهه یافته و فعال از نظر جنسی، به منظور جلوگیری از حاملگی و پیامدهای نامطلوب احتمالی جنین، باید به درستی مشاوره شوند و طیف کاملی از روش‌های پیشگیری از بارداری یه آن‌ها ارائه شود تا بتوانند انتخابی آگاهانه در مورد اقدام به بارداری و زمان آن داشته باشند.
زنانی که رابطه جنسی محافظت نشده داشته‌اند و به دلیل نگرانی در مورد عفونت ویروس زیکا نمی‌خواهند باردار شوند، باید به خدمات و مشاوره اضطراری پیشگیری از بارداری دسترسی داشته باشند. زنان باردار باید رابطه جنسی ایمن (از جمله استفاده صحیح و مداوم از کاندوم) داشته باشند یا حداقل در تمام مدت بارداری از فعالیت جنسی خودداری کنند.
یادمان باشد
- ویروس زیکا عمدتاً توسط پشه‌های Aedes منتقل می‌شود. این پشه‌ها با نیش زدن فرد مبتلا و سپس نیش زدن فرد سالم، ویروس را منتقل می‌کنند.
- علائم به طور کلی خفیف هستند و شامل تب، بثورات پوستی، ورم ملتحمه، درد ماهیچه‌ها و مفاصل، ضعف یا سردرد هستند. علائم معمولاً ۲ تا ۷ روز طول می‌کشد. اکثر افراد مبتلا به عفونت ویروس زیکا علائمی ندارند.
- عفونت ویروس زیکا (چه با علامت باشد چه بدون علامت) در دوران بارداری می‌تواند باعث تولد نوزادان با میکروسفالی و سایر ناهنجاریهای همراه تولد شود که به عنوان سندرم زیکای همراه تولد شناخته می‌شود. آلودگی به ویروس زیکا با سایر عوارض بارداری از جمله زایمان زودرس و سقط جنین نیز همراه است.
- عفونت ویروس زیکا با افزایش خطر عوارض عصبی در بزرگسالان و کودکان همراه است. از جمله این عوارض، سندرم گیلن‌باره، نوروپاتی و میلیت می‌باشد.
