اگر نشانههای بلوغ زودتر از حالت معمول در کودکان بروز کند، ممکن است نشان‌دهنده بلوغ زودرس باشد. ظاهرشدن این نشانه‌ها، قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از ۹ سالگی در پسران از معیارهای تشخیص بلوغ زودرس است. در این مقاله از دکترنکست به توضیح این اختلال و علائم و نشانههای آن خواهیم پرداخت. همچنین به این سوال مهم پاسخ می‌دهیم که “آیا راهی برای جلوگیری از آن وجود دارد یا خیر؟”
علائم بلوغ زودرس در دختران
در حالت طبیعی، فرایند بلوغ در دختران بین سنین 8 تا 13 سالگی شروع میشود که با بروز نشانههای فیزیکی و روانی مختلف مانند افزایش سایز کلی اندام‌های بدن و تحریک‌پذیری هیجانی همراه است؛ ولی در بلوغ زودرس دخترانه شروع تغییرات فیزیکی و روانی در سنین قبل از 8 سالگی است. این تغییرات که می‌توانند نشانههای زودرس‌بودن بلوغ باشند عبارتند از:
- شروع رشد سینه‌ها (اغلب اولین علامت)
- قاعدگی یا پریود (معمولاً تا 2-3 سال پس از شروع علائم اولیه)
- رشد مو در ناحیه تناسلی
علائم بلوغ زودرس در پسران
در شرایط نرمال، بلوغ در پسران بین سنین 9 تا 14 سالگی رخ می‌دهد و علائمی مانند رشد سریع بدن، بم‌شدن صدا و غیره در بدن آن‌ها ظاهر میشود؛ اما پسرانی که بلوغ در آن‌ها زودرس است، در سنین قبل از 9 سالگی نشانههای بلوغ را نشان می‌دهند. مهم‌ترین نشانههای زودرس‌بودن بلوغ در پسران عبارتند از:
- رشد اندام‌های جنسی مانند آلت تناسلی و بیضه
- بم‌شدن صدا
- رشد مو در بالای ناحیه تناسلی و زیر بغل
توجه داشته باشد که برخی از علائم زودرس‌بودن بلوغ در پسران به‌صورت مشترک در دختران هم دیده میشود. این علائم عبارتند از:
- رشد سریع قد
- بروز آکنه (عکس بلوغ زودرس پایین این مورد را نشان می‌دهد)
- تغییر بوی طبیعی بدن
علل بلوغ زودرس دختر و پسر
در بیشتر موارد، متخصصان نمی‌دانند چه چیزی باعث بروز این نوع بلوغ میشود و فقط در تعداد کمی از موارد علت مشخصی برای آن وجود دارد. این علل که در سنین زیر 6 سال میتواند هر دو جنس دختر و پسر را مبتلا کند در زیر آورده شده است:
- تومورهایی که اغلب خوش‌خیم هستند؛
- آسیب مغزی که در اثر جراحی یا ضربه به سر به وجود آمده و بر تعادل هورمونی تأثیر می‌گذارد؛
- التهاب مغز که گاهی اوقات در اثر عفونت به وجود می‌آید.
مجددا تاکید می‌کنیم که فقط تعداد کمی از موارد زودرسی بلوغ ناشی از مشکلات ذکر شده است و معمولا علت مشخصی برای آن وجود ندارد؛ هرچند بر اساس نتایج تحقیقات، موارد زیر میتواند به عنوان فاکتور خطر محسوب شوند.
- جنسیت
دختران 10 برابر بیشتر از پسران در معرض این اختلال هستند.
- ژنتیک
برخی از کودکان به صورت ژنتیکی مستعد زودرس‌شدن بلوغ هستند. اغلب این کودکان، والدین یا خواهر و برادری با مشکلات ژنتیکی مشابه دارند.
- نژاد
در شرایط نرمال و به دلایل مختلف، سن بالغ‌شدن دختران آفریقایی – آمریکایی حدود یک سال زودتر از دختران سفیدپوست است.
- چاقی
تعدادی از مطالعات ارتباط مثبت بین چاقی در دختران و افزایش خطر زودرسی بلوغ را نشان داده‌اند؛ اما به نظر نمی‌رسد چاقی با بلوغ زودرس در پسران مرتبط باشد.
- تماس با منابع هورمون‌های‌‌جنسی (استروژن و تستوسترون)
این هورمون‌ها که در برخی از داروها و مکملهای غذایی وجود دارد، میتواند احتمال بلوغ را افزایش دهد.
عوارض زودرس‌شدن بلوغ
بروز علائم بلوغ زودرس در دختر و پسر میتواند مشکلاتی را برای آن‌ها به همراه داشته باشد و سلامت جسمی و روحی‌شان را تحت تاثیر قرار دهد.
- کوتاهی قد
قد کودکان مبتلا به این بیماری، در ابتدا به‌سرعت رشد می‌کند و حتی در مقایسه با هم‌سالان خود قد بلندتری دارند؛ اما به دلیل اینکه استخوان‌های آن‌ها سریع‌تر از حد معمول بالغ میشود، رشد قدی این کودکان هم زودتر متوقف خواهد شد. این مسئله باعث میشود که قد آن‌ها در بزرگسالی کوتاه‌تر از حد متوسط جامعه باشد.
- مشکلات اجتماعی و عاطفی
دختران و پسرانی که چند سال قبل از هم‌سن‌های خود به بلوغ می‌رسند، احتمال دارد در روابط خود با دیگران دچار مشکل شوند. آن‌ها ممکن است نوعی احساس شرم نسبت به تغییرات بدن خود داشته باشند که باعث شود نتوانند روابط اجتماعی خوبی با دوستان خود برقرار کنند. این عوامل میتواند عزت نفس آن‌ها را کاهش دهد.
- مشکلات در سیکل قاعدگی
ظهور برخی مشکلات در سیکل قاعدگی در طی دوران بزرگسالی مانند قاعدگی نامنظم میتواند ریشه در دوران بلوغ داشته باشد. به‌عبارتی کودکانی که بلوغ آن‌ها زودرس شده است، ممکن است در دوران بزرگسالی هم مشکلاتی را در چرخه قاعدگی خود تجربه کنند.
متخصصان زنان و زایمان و نازایی در دکترنکست
جلوگیری از بلوغ زودرس در دختر و پسر
آیا با توجه به علل و فاکتورهای خطری که ذکر کردیم، این اختلال قابل پیشگیری است؟ برخی از فاکتورهای خطر این نوع بلوغ، مانند جنسیت و نژاد، قابل اجتناب نیستند؛ اما می‌توان با انجام برخی توصیه‌ها که تحت کنترل ما هستند احتمال بروز آن را در کودکان کاهش داد.
- جلوگیری از تماس کودکان با مواد غذایی یا مکمل‌هایی که میتواند حاوی هورمونهای جنسی (استروژن و تستوسترون) باشد.
- فراهم‌کردن برنامه‌ریزی غذایی و سبک زندگی سالم برای آن‌ها تا دچار افزایش وزن و چاقی نشوند.
درمان بلوغ زودرس
پزشک میتواند با تجویز داروهایی که هورمونهای جنسی و همچنین هورمونهای رشد را مهار می‌کند، تا حدودی از عارضه‌های این بیماری جلوگیری کند. در مواردی که تومور، آسیب مغزی و التهاب عامل اصلی اختلال است، با حذف این علل می‌توان کودک را درمان کرد. لازم به ذکر است که درمان خانگی بلوغ زودرس هیچ‌گونه پایه علمی ندارد و درمان صرفا با مراجعه به پزشک صورت می‌گیرد.
جمع بندی
با توجه به آن‌چه درباره اهمیت بلوغ زودرس توضیح داده شد، لازم است پدر و مادر در سنین حساس ذکر‌شده تمام تغییرات بدنی و عاطفی فرزند خود را زیر نظر بگیرند و درصورتیکه هر کدام از علائم گفته‌شده را در کودک خود مشاهده کردند، سریعا به پزشک فوق تخصص غدد مراجعه کنند تا درمان‌های لازم صورت بگیرد.
منابع
