نوروفیدبک درمانی، روشی نوین و اثرگذار در درمان افسردگی، انواع اضطراب‌ و وسواس‌ها

به عنوان مثال، همان طور که حضور در باشگاه ورزشی به خودی خود موجب سلامت جسم نمی‌شود و تمرین‌های ورزشی زیر نظر متخصص است که سلامتی تن شما را به ارمغان می‌آورد، خود دیدن فیلم یا انجام یک بازی (که بنا بر میل بیمار انتخاب می‌شود) نیز به خودی خود، موجب بهبود اختلال نمی‌شود، بلکه تکنولوژی متصل به آن فیلم یا بازی است که در فرایند درمان با نوروفیدبک موجب درمان اختلال می‌شود. این تکنولوژی نوین پزشکی برای جذاب شدن فرایند درمان به صورت خلاقانه، از دیدن فیلم یا انجام بازی در فرایند درمان استفاده کرده است. یعنی به وسیلۀ الکترودهایی که به سر بیمار وصل است، امواج الکتریکی مغز فرد به آن فیلم یا بازی کامپیوتری متصل شده و زمانی که فرد در حال تماشای فیلم و… است، متخصص از آن سو، در حال تنظیم الگوهای مغزی سلامت آن شخص است. 

بر اساس نشانه‌های رفتاری مشخص و آشکار که از جلسۀ دهم به بعد کاملا قابل مشاهده است، می‌توان به این اطمینان دست پیدا کرد. همچنین با توجه به نتایجی که در ارزیابی اولیه در نقشۀ مغزی و مقایسۀ آن در ارزیابی میانی و پایانی در نقشۀ مغزی فرد به وضوح نشان داده می‌شود.

مانند هر درمان تخصصی، کامل کردن دورۀ درمان با نوروفیدبک بسیار مهم است و ناقص گذاشتن درمان، سبب عود علائم می‌گردد. در مورد نوروفیدبک درمانی باید به خاطر داشت که این روش درمانی در واقع نوعی مهارت‌یابیِ اتوماتیک مغز است که در سطح نورون‌های مغزی در امواج الکتریکی مغز ایجاد می‌شود. یعنی در فرایند درمان و پس از پایان درمان، تغییر پایدار مغز به شکلی است که برای همیشه نتیجۀ آن درمان در آن رخ داده است. به طوری که مغز به تنظیم سلامت امواج خود که پیش از درمان، توانایی آن را نداشت، می‌پردازد و نقص‌های عملکردی خود را برطرف می‌کند. مثال سادۀ آن، آموختن مغز در هنگام یادگیری رانندگی است که وقتی آن را آموختیم، مغز هرگز آن را از یاد نمی‌برد و حتی اگر بخواهد هم دیگر نمی‌تواند آن را فراموش کند و به خودش بگوید که من تصمیم می‌گیرم که دیگر رانندگی را بلد نباشم! او نمی‌تواند به دورانی که مهارت رانندگی را نداشت بازگردد. در واقع پس از دورۀ درمان با نوروفیدبک، مغز مهارت جدیدی به دست آورده است و آن تنظیم کردن امواج مغزی در وضعیت سلامتِ خود است (که به آن خودتنظیمیِ امواج مغزی گفته می‌شود). البته برای داشتن یک درمان کامل، علاوه بر رعایت ترتیب جلسات و کامل کردن آن‌ها، همکاری شخص و عمل به کلیۀ دستورات تیم درمانی ضروری است. 

بله. آن بخش از مغز که مداخلۀ درمانی با نوروفیدبک روی آن انجام می‌شود، یعنی بخش الکتریکی مغز، هر گونه مهارت‌یابی جدید را به طور دائم در خود پایدار نگاه می‌دارد (که به آن، خاصیت نوروپلاستیسیتی و  نوروجنسیس مغز گفته می‌شود). مثال آن، یادگیری مهارت رانندگی یا دوچرخه‌سواری است. به طوری که پس از پایان درمان با نوروفیدبک -اگر درمان به درستی انجام پذیرفته باشد- نیاز به مداخلۀ درمانی دیگر و نیز نوروفیدبک تراپی مجدد نخواهد بود.

تقریبا در هیچ بیماری و درمانی نمی‌توان قول درمان قطعی داد. می‌دانیم که نتیجۀ درمانِ موثر به شرایط گوناگونی بستگی دارد؛ از آن جمله می‌توان به نوع و شدت بیماری، زمان اقدام به درمان، میزان همکاری فرد و خانوادۀ او با تیم درمانی، رعایت تمام نکات مربوط به درمانِ صحیح از جانب فرد و متخصص و… اشاره کرد. در مورد نوروفیدبک‌‌ درمانی و در کل درمان‌های روان‌شناختی و روان‌پزشکی نیز همین طور است.

قطع دارو در هنگام آغاز نوروفیدبک‌ درمانی لازم است که با دستور پزشک مرکز و تحت نظارت وی صورت گیرد. معمولا درمان با نوروفیدبک اگر با دارو شروع شود، در طول جلسات درمانی، دوز دارو کاهش یافته و در اکثر موارد به حداقل مقدار خود رسیده و یا قطع می‌گردد.

خیر. در بیش از 40 سال تجربۀ نوروفیدبک‌ درمانی در دنیا، هیچ گونه عارضۀ جانبی گزارش نشده است. در نوروفیدبک ‌‌درمانی در مغز، یادگیری و مهارتِ خودتنظیمی امواج مغز رخ می‌دهد و هیچ‌گونه مادۀ خارجی وارد مغز یا بدن نمی‌شود و هیچ شکل از مداخلۀ تهاجمی صورت نمی‌گیرد؛ بنابراین هیچ‌گونه عوارض و خطری به دنبال ندارد.

از 5 سالگی به بالا می‌توان از درمان با نوروفیدبک استفاده کرد، اما بهترین سنِ استفاده به ویژه در اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) و اختلال‌ یادگیری (LD)، یعنی اختلال‌های دوران کودکی، سنین دبستان می‌باشد و البته تا 70 سالگی بسته به نوع و شدت اختلال، می‌توان از این شیوۀ درمانی برای درمان اختلال‌ها استفاده کرد. 

برای درمان اختلال، معمولا به 25 تا 30 جلسه و برای ارتقای عملکرد، به 15 تا 20 جلسه نیاز است. جلسات معمولا به صورت دو تا سه روز در هفته و در برخی پروتکل‌های درمانی هر روز ارائه می‌شود. طول هر جلسه، 45 دقیقه تا 1 ساعت است.

با توجه به اینکه نوروفیدبک‌ تراپی، یک فرایند یادگیری و تغییر پایدار اتوماتیک مغز است، بنابراین نباید در چند جلسۀ نخست منتظر تغییرات باشید. نخستین تغییرات از جلسۀ دهم تا پانزدهم خود را نشان خواهند داد. در صورتی‌ که این تغییرات مشاهده نگردند، معمولا روند درمان اصلاح و در موارد مقاوم که درصد اندکی ار بیماران را شامل می‌شود، درمان متوقف خواهد شد.

نوروفیدبک‌‌ درمانی به تنظیم سیستم عصبی مرکزی (CNS) یعنی مغز می‌پردازد و بایوفیدبک‌‌درمانی به مداخلۀ درمانی بر سیستم عصبی پیرامونی (PNS) یعنی اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌پردازد. معمولا در کنار نوروفیدبک از بایوفیدبک هم استفاده می‌شود. بایوفیدبک بسیار شبیه به نوروفیدبک است؛ اما به جای تنظیم الکتریکی در مغز، به تنظیم اعصاب پیرامونی در ارگان‌های قلب و بدن می‌پردازد. ضمن اینکه نام دیگر نوروفیدبک، EEG بایوفیدبک است. یعنی بایوفیدبکِ امواج مغزی.

تحریک الکتریکی مغز (Transcranial Electrical Stimulation) که آن هم یکی از تکنولوژی‌های نوین پزشکی است، ابزاری غیر از نوروفیدبک است که در بسیاری از موارد اگر شدت مشکل و اختلال فرد زیاد باشد و با تشخیص متخصص بخواهیم با سرعت بیش‌تر و در کوتاه‌ترین زمان به نتیجۀ مطلوب برسیم، در کنار نوروفیدبک و بایوفیدبک از روش تحریک الکتریکی مغز (TES) نیز استفاده می‌کنیم. در برخی موارد، مانند افزایش حافظه نیز می‌توان از تحریک الکتریکی مغز (TES) به تنهایی استفاده کرد.

لورتانورفیدبک نوعی نوروفیدبک است که می‌تواند بخش‌های عمیق‌تر مغز را تحت تاثیر قرار دهد. در برخی موارد به تشخیص متخصص، به جای نرمال‌‌نوروفیدبک (نوروفیدبک استاندارد) از لورتا‌نوروفیدبک استفاده می‌شود و نقاطی از سر که در آن الکترود وصل می‌شود، بسیار بیشتر از نوروفیدبک استاندارد است.