اثرات پرکاری تیروئید در بارداری بر جنین

پرکاری تیروئید در بارداری می‌تواند پیامد‌های بسیار مهمی هم برای مادر و هم برای جنین در حال رشد داشته باشد. دانستن اثرات پرکاری تیروئید در بارداری بر جنین می‌تواند برای ارائه مدیریت مناسب شرایط و اطمینان از نتایج مطلوب حائز اهمیت باشد. این مقاله دکترنکست به بررسی تاثیرات پرکاری تیروئید در بارداری بر جنین، از جمله عوارض بالقوه، ملاحظات تغذیه‌ای، گزینه‌های درمانی و رابطه بین پرکاری تیروئید و جنسیت جنین می‌پردازد.

پرکاری تیروئید و علت بروز آن در بارداری چیست؟

پرکاری تیروئید به فعالیت بیش از حد غده تیروئید و در نتیجه بالا بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی گفته می‌شود. تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند عملکرد طبیعی غده تیروئید را مختل کرده و منجر به پرکاری تیروئید در بارداری شود. ابتلا به بیماری پرکاری تیروئید در بارداری اگرچه خیلی شایع نیست اما می‌تواند پیامد‌های قابل توجهی هم برای مادر و هم جنین داشته باشد. پاسخ به این سوال که آیا پرکاری تیروئید در بارداری خطرناک است به عوامل مختلفی مثل شدت بیماری، زمان تشخیص، سن بارداری و … بستگی دارد. این بیماری می‌تواند به دلیل بیماری گریوز، ندول تیروئید یا پرکاری گذرای دوران حاملگی ایجاد شود. 

بیماری گریوز که یک اختلال خودایمنی است، شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید در بارداری محسوب می‌شود. در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به غده تیروئید حمله می‌کند و باعث تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. پرکاری گذرای دوران حاملگی نیز به شکل موقت پرکاری تیروئید اشاره دارد که فقط در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً خوش‌خیم است.

میزان شیوع و عوامل خطر

پرکاری تیروئید در بارداری تقریباً ۰/۲ تا ۰/۴ درصد از خانم‌های باردار را درگیر می‌کند. به عبارتی از هر ۱۰۰۰ خانم باردار تنها ۲ تا ۴ نفر پرکاری تیروئید را تجربه می‌کنند. عوامل خطری که احتمال ابتلا به پرکاری تیروئید در بارداری را افزایش می‌دهد عبارت است از سابقه بیماری گریوز یا جراحی قبلی تیروئید، سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های خودایمنی تیروئید و بارداری در سنین بالا. بنابراین خانم‌های بارداری که عوامل خطر پرکاری تیروئید دارند باید از نظر بروز علائم تحت نظارت دقیق‌تری باشند تا در صورت نیاز تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب صورت گیرد.

ارزیابی و تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری

تشخیص دقیق پرکاری تیروئید در بارداری برای مدیریت موثر و حصول اطمینان از نتایج مطلوب برای مادر و جنین ضروری است. روش تشخیصی رایج شامل آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین آزاد (T4) و آنتی‌بادی‌های تیروئیدی است. این آزمایشات به ارزیابی عملکرد غده تیروئید و تشخیص هرگونه اختلال در آن کمک می‌کند. 

 

 

تاثیر پرکاری تیروئید در بارداری بر روی جنین

عملکرد تیروئید جنین:

پرکاری تیروئید مادر می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد تیروئید جنین داشته باشد. هورمون‌های تیروئید اضافی تولیدشده توسط مادر می‌تواند از جفت عبور کرده و غده تیروئید در حال رشد جنین را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع می‌تواند تنظیم طبیعی تولید هورمون تیروئید در جنین را مختل کند و منجر به تغییرات در سطح هورمون تیروئید جنین شود. این عدم تعادل ممکن است پیامدهایی منفی برای رشد و تکامل جنین داشته باشد.

رشد و نمو جنین:

پرکاری تیروئید در بارداری می‌تواند بر الگوهای رشد جنین تأثیر بگذارد. سطوح بیش از حد هورمون‌های تیروئید ممکن است متابولیسم جنین را تسریع کرده و در نتیجه باعث افزایش مصرف انرژی و چالش‌های بالقوه در جذب مواد مغذی شود. بنابر این موضوع ممکن است تغییراتی در رشد جنین ایجاد شود، از جمله تغییر وزن هنگام تولد و حتی تغییر در زمان زایمان. برخی از مطالعات نشان می‌دهد نوزادانی که از مادران مبتلا به پرکاری تیروئید متولد می‌شوند ممکن است وزن کمتری در هنگام تولد در مقایسه با نوزادانی که از مادران بدون اختلالات تیروئید متولد می‌شوند، داشته باشند.

عوارض مادر و جنین مرتبط با پرکاری تیروئید:

پرکاری تیروئید در بارداری می‌تواند منجر به عوارض مختلف در مادر و جنین شود:

• زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد

خطر تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد در خانم‌های باردار مبتلا به پرکاری تیروئید افزایش می‌یابد. اختلال در رشد و نمو جنین، همراه با عوارض بالقوه مانند نارسایی جفت (نارسایی عروق رحمی جفت)، می‌تواند منجر به زایمان زودرس و وزن کمتر هنگام تولد شود.

• ناهنجاری‌های قلبی و تپش قلب جنین

پرکاری تیروئید مادر می‌تواند ضربان قلب جنین را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به تاکی کاردی جنین (ضربان قلب بالای غیر طبیعی) شود. علاوه بر این، سطوح بیش از حد هورمون تیروئید می‌تواند پیامدهایی برای رشد قلب جنین داشته باشد و به طور بالقوه منجر به ناهنجاری‌های قلبی شود.

• محدودیت رشد داخل رحمی

پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به رشد و نمو ناکافی جنین شود که خود باعث ایجاد شرایطی به نام محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) می‌شود. در IUGR، جنین به پتانسیل رشد خود نمی‌رسد و در نتیجه اندازه کوچکتر و وزن پایین‌تری در مقایسه با سن زایمان دارد.

• ریزش جفت

بارداری‌هایی که تحت تاثیر پرکاری تیروئید قرار دارند، در معرض خطر جدا شدن و ریزش جفت هستند. ریزش جفت می‌تواند عواقب جدی هم برای مادر و هم برای جنین از جمله کمبود اکسیژن و مواد مغذی داشته باشد.

• طوفان تیروئیدی

طوفان تیروئید یک وضعیت بسیار نادر اما تهدید‌کننده زندگی است که با تشدید ناگهانی و زیاد پرکاری تیروئید مشخص می‌شود. اگرچه طوفان تیروئید در دوران بارداری بسیار نادر است، اما وقوع آن می‌تواند پیامدهای شدیدی برای مادر و جنین داشته باشد، از جمله سندرم دیسترس جنینی.

درک این اثرات و عوارض مرتبط با پرکاری تیروئید در بارداری برای مدیریت و مداخلات پزشکی مناسب و به‌موقع ضروری است.

مدیریت و درمان پرکاری تیروئید در بارداری

داروهای ضد تیروئید

رویکرد اولیه در درمان پرکاری تیروئید بارداری استفاده از قرص پرکاری تیروئید در بارداری برای کنترل سطح هورمون تیروئید و مدیریت علائم است. داروهای ضد تیروئید شامل پروپیل تیواوراسیل (PTU) و متی‌مازول است که باعث مهار تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شوند. این داروها حتما باید زیر نظر پزشک مصرف شوند. 

نظارت منظم و تنظیم دوز دقیق برای حفظ سطح هورمون تیروئید در محدوده مناسب اهمیت بسیار زیادی در دوران بارداری دارد. این موضوع به تعادل بین کنترل پرکاری تیروئید مادر و اطمینان از تامین کافی هورمون تیروئید برای رشد جنین کمک می‌کند. عوارض جانبی داروهای ضد تیروئید در دوران بارداری و ملاحظات مرتبط با استفاده از آن‌ها مهم است. در حالی که این داروها به طور کلی بی‌خطر هستند، ممکن است عوارضی داشته باشند، از جمله موارد نادر سمیت کبدی یا احتمال کم کاری تیروئید جنین.

ید رادیواکتیو

این درمان شامل تجویز ید رادیواکتیو برای تخریب یا کاهش فعالیت غده تیروئید است. این روش درمانی در دوران بارداری به دلیل آسیب احتمالی برای جنین در حال رشد توصیه نمی‌شود. گزینه‌های درمانی جایگزین، مانند داروهای ضد تیروئید، برای مدیریت پرکاری تیروئید در زنان باردار ترجیح داده می‌شوند.

جراحی

در مواردی که داروهای ضد تیروئید به خوبی تحمل نشوند یا مؤثر نباشند، ممکن است تیروئیدکتومی (برداشت بخشی از یا تمام غده تیروئید با جراحی) در نظر گرفته شود. مداخلات جراحی در دوران بارداری عموماً برای موارد شدید یا مقاوم به درمان اختصاص دارد. خطرات مربوط به جراحی شامل عوارض احتمالی مانند خونریزی، عفونت و آسیب به ساختارهای مجاور است.

 

 

ملاحظات تغذیه‌ای برای پرکاری تیروئید در بارداری

رژیم غذایی متعادل و حاوی مواد مغذی

یک رژیم غذایی کامل، مواد مغذی ضروری را فراهم می‌کند که برای عملکرد مناسب غده تیروئید و متابولیسم کلی بدن ضروری هستند. مصرف انواع غذاهای غنی از مواد مغذی، از جمله غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های سالم اهمیت زیادی دارند. علاوه بر این، مواد مغذی خاصی که نقش حیاتی در عملکرد تیروئید دارند، مانند ید، سلنیوم، روی و ویتامین D مهم هستند. 

برای پرکاری تیروئید در بارداری چه بخوریم؟

گنجاندن غذاهای غنی از ید مانند غذاهای دریایی، محصولات لبنی و نمک یددار برای حمایت از تنظیم بهینه و تولید کافی هورمون تیروئید می‌توانند کمک‌کننده باشند. همچنین نباید از تاثیرات بالقوه گواتروژن‌ها غافل شد. گواتروژن‌ها موادی هستند که در برخی غذاها یافت می‌شوند و می‌توانند در عملکرد طبیعی غده تیروئید اختلال ایجاد کنند. توصیه می‌شود غذاهای گواتروژن، مانند سبزیجات چلیپایی (کلم بروکلی، گل کلم و کلم پیچ) را بپزید یا در حد متعادل مصرف کنید تا اثرات گواتروژن آن‌ها به حداقل برسد.

نقش مکمل ید در بارداری

سطح ید کافی برای ساخت هورمون‌های تیروئید بسیار مهم است و به پیشگیری از بیماری کم کاری تیروئید کمک می‌کند. در حالی که بیشتر زنان باردار می‌توانند نیازهای ید خود را از طریق یک رژیم غذایی متعادل تامین کنند، برخی ممکن است برای اطمینان از عملکرد بهینه تیروئید به مکمل نیاز داشته باشند. حتما برای مصرف مکمل‌های حاوی ید با متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید، مخصوصاً اگر از قبل مشکلات تیروئیدی خاصی داشته‌اید.

عوارض پرکاری تیروئید در بارداری

• تهوع و استفراغ شدید بارداری

پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری شده و علائم شدید و مداوم ایجاد کند.

• فشار خون بارداری و پره اکلامپسی

پرکاری تیروئید مانند دیابت بارداری می‌تواند بر تنظیم فشار خون و عملکرد عروق تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به اختلالات فشار خون را  در دوران بارداری افزایش دهد. 

 

 

پرکاری تیروئید و جنسیت جنین

نظریه‌ها و نتایج تحقیقات

ارتباط بین پرکاری تیروئید مادر و جنسیت جنین جزو موضوعات مورد توجه و بررسی است. نظریه‌های مختلف و چندین تحقیق ارتباط بین این دو عامل را نشان داده‌اند. در حالی که برخی از مطالعات شیوع بالاتری از جنین‌ پسر را در مادران باردار مبتلا به پرکاری تیروئید نشان داده‌اند، اما برخی دیگر از مطالعات هیچ ارتباط معناداری بین این دو پیدا نکردند. این نتایج متناقض ممکن است تحت تاثیر عواملی مثل حجم نمونه، مدل طراحی مطالعه و ویژگی‌های متفاوت جوامع باشند. بنابراین نتیجه‌گیری کلی در مورد ارتباط این دو عامل نیاز به مطالعات بیشتر و دقیق‌تر دارد.

مکانیسم‌های احتمالی و تاثیرات هورمونی

محققان مکانسیم‌های احتمالی و تاثیرات هورمونی را پیشنهاد کرده‌اند که ممکن است رابطه بین پرکاری تیروئید و جنسیت جنین را توضیح دهد. هورمون‌های تیروئیدی مثل تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) که توسط مادر تولید می‌شوند نقش حیاتی در رشد جنین دارند و ممکن است بر تعیین جنسیت جنین تاثیر بگذارند. این هورمون‌ها بر جنبه‌های مختلف رشد از جمله رشد دستگاه تناسلی تاثیر می‌گذارند. با این حال تعیین جنسیت جنین موضوع پیچیده‌ای است و یافتن مکانیسم دقیق آن نیاز به بررسی بیشتری دارد. عوامل دیگری مثل استعداد ژنتیکی، سن مادر و سایر نوسانات هورمونی در دوران بارداری نیز می‌تواند بر رابطه بین پرکاری تیروئید و جنسیت جنین تاثیر بگذارد و بنابراین با اطلاعات موجود نمی‌توان نتیجه‌گیری خاصی در مورد ارتباط بین این دو عامل انجام داد.

جمع بندی

پرکاری تیروئید در بارداری می‌تواند اثرات قابل توجهی بر رشد جنین و سلامت مادر داشته باشد. تشخیص زودهنگام، مدیریت و درمان مناسب برای به حداقل رساندن عوارض احتمالی و حصول اطمینان از نتایج مطلوب هم برای مادر و هم برای جنین ضروری است که خود نیازمند مشورت منظم با فوق تخصص غدد آنلاین است. ملاحظات تغذیه‌ای، گزینه‌های درمانی و نظارت دقیق نقش مهمی در دستیابی به نتایج موفقیت‌آمیز دارند. 

منابع

https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/pregnancy-thyroid-disease#:~:text=What%20are%20the%20symptoms%20of,fast%20and%20irregular%20heartbeat

https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2213-8587(13)70086-X

https://link.springer.com/article/10.1007/s00404-010-1362-z

https://www.thyroid.org/hyperthyroidism-in-pregnancy/