هدف اولیه تغذیه در طول یک سال اول زندگی، دریافت مواد مغذی جهت رشد مناسب است. تعادل انرژی دریافتی و انرژی مورد نیاز حائز اهمیت می‌باشد. هدف ثانویه شامل یادگیری مهارت غذا خوردن به طور مناسب است. تمرین غذا خوردن در طول دو سال اول زندگی، الگوی غذا خوردن در طول عمر را تعیین می‌کند. پس این مسئله حائز اهمیت است که عادت‌های غذایی سالم ایجاد شود.
نیازهای غذایی نوزادان
نیازهای غذایی در نوزادان بر حسب سن، متغیر است.
- 0 تا 2 ماه: ۱۰۰ تا ۱۱۰ کیلوکالری/کیلوگرم در روز
- 3 تا 5 ماه: ۸۵ تا ۹۵ کیلوکالری/کیلوگرم در روز
- 6 تا 8 ماه: ۸۰ تا ۸۵ کیلوکالری/کیلوگرم در روز
- 9 تا 11 ماه: ۸۰ کیلوکالری/کیلوگرم در روز
همچنین، انرژی واقعی مورد نیاز نوزاد بر حسب شرایط فردی شامل نیازهای پزشکی و رشد نوزاد، متفاوت است. در این مورد می‌توانید با استفاده از خدمات نوبت دهی آنلاین دکترنکست، با پزشک مشورت کنید.
انرژی دریافتی، بر حسب تعداد وعده‌های غذایی، انرژی واحد غذای دریافت شده و حجم غذای دریافتی تعیین می‌گردد. نوزادان توانایی ذاتی در تعیین خود به خودی انرژی دریافتی دارند (به عنوان مثال زمانی که دفعات کمتری غذا دریافت کنند، حجم‌های بزرگتری مصرف می‌کنند؛ حجم‌های کمتری از غذاها با کالری بالا می‌خورند). هرچند، توانایی ذاتی خود تنظیمی ممکن است تحت تاثیر فاکتورهایی قرار گیرد که اشتها را کاهش می‌دهند (مانند غذا خوراندن به اجبار، محدودیت غذای دریافتی، عوامل محیطی).
شیر مادر و شیر خشک ویژه نوزادان
شیر مادر برای نوزادان کامل، ایده آل است. دریافت مقدار کافی از شیر مادر یا شیر خشک ویژه نوزادان، نیازهای غذایی نوزاد را در ۶ ماه اول زندگی برطرف می‌کند. بعد از 6 ماهگی، غذاهای تکمیلی به ذخیره انرژی، آهن، ویتامین‌ها و عناصر لازم کمک می‌کند و نوزاد را برای دریافت رژیم غذایی متنوع‌تر آماده می‌کند.
سایر انواع شیر (مثل شیر گاو اصلاح نشده، شیر بز و شیرهای بر پایه گیاه به جز شیر خشک سویا ویژه نوزادان) برای نوزادان زیر ۱۲ ماه، مناسب نیستند. این فرآورده‌ها میزان مناسبی از پروتئین، چربی و کربوهیدرات یا ویتامین‌ها و مواد معدنی (شامل ویتامین D و فولیک اسید) را ندارند.
غذاهای تکمیلی
غذاهای تکمیلی، غذاهای جامد و مایعاتی به جز شیر مادر یا شیر خشک هستند که نوزادان می‌خورند. این غذاها جهت گذر از رژیم مایع به رژیم غذایی بزرگسالان استفاده می‌گردند. در پایان یک سالگی، بیشتر نوزادان سالم حدود نصف انرژی روزانه را از غذاهای تکمیلی دریافت می‌کنند.
چه زمانی غذای تکمیلی را شروع کنیم؟
-
زمان مناسب
بسته به نیازهای بدن و توسعه دستگاه عصبی، غذاهای تکمیلی به طور معمول بین ۴ تا ۶ ماهگی برای نوزاد شروع می‌شوند.
تا ۴ ماهگی، بیشتر نوزادن به دو برابر وزن تولد خود می‌رسند. در ۶ ماهگی، غذاهای تکمیلی برای رشد، رفع گرسنگی و تامین انرژی و نیازهای مغذی نوزادان ضروری است. بعد از ۶ ماهگی، حجم شیر مادر که نوزاد می‌تواند دریافت کند، نمی‌تواند نیازهای نوزاد جهت تامین انرژی، پروتئین، آهن، زینک و بعضی از ویتامین‌های محلول در چربی را تامین کند.
به تاخیر انداختن غذاهای تکمیلی تا حداقل ۴ ماهگی می‌تواند مزایایی نظیر کاهش ریسک درماتیت آتوپیک و حساسیت آتوپیک در نوزادانی که در ریسک بیماری‌های آلرژیک قرار دارند، شود.
در نوزادانی که شیر مادر دریافت می‌کنند، صبر کردن تا حداقل ۶ ماهگی جهت شروع غذاهای تکمیلی می‌تواند از عفونت گوارشی پیشگیری کند؛ بدون اینکه رشد نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد.
-
مهارت‌های رشدی
شروع غذاهای تکمیلی باید تا زمانی که نوزاد بتواند با کمک بنشیند و کنترل سر و گردن خود را به خوبی داشته باشد، به تعویق بیفتد. این مرحله رشدی به سادگی و درستی توسط بیشتر مادران تشخیص داده می‌شود. کودکانی که می‌توانند با کمک بنشینند، معمولا به مهارت‌های دیگری نیز دست یافته‌اند که جهت خوردن غذاهای جامد لازم است:
◊ توانایی بلند شدن از وضعیت دراز کشیده روی شکم به کمک آرنج‌ها
◊ بیرون آوردن زبان و هل دادن آن در برابر هر چیزی که در بین لب‌های نوزاد قرار گیرد. این مسئله غذا دادن با قاشق را هم برای مادر و هم نوزاد سخت می‌کند (به طور معمول بین ۴ تا ۶ ماهگی).
◊ آمادگی برای غذاهای تکمیلی متنوع با بردن دست‌ها در دهان، وارد کردن اسباب بازی به دهان و تجربه کردن راه‌های مختلف وارد کردن اشیا به دهان
◊ توانایی نشان دادن اشتیاق برای غذا با باز کردن دهان و خم شدن به جلو یا میل نداشتن به غذا با خم شدن به عقب یا رو برگرداندن. (به طور معمول در ۵ تا ۶ ماهگی)
آسیب‌های احتمالی شروع زودهنگام غذاهای تکمیلی
شروع غذاهای تکمیلی قبل از ۴ ماهگی هیچ مزیت شناخته شده‌ای ندارد. والدین غالبا گزارش می‌کنند که شروع زودهنگام غلات به خواب شب نوزادان کمک می‌کند اما شواهدی برای این مسئله وجود ندارد. شروع غذاهای تکمیلی قبل از ۴ ماهگی احتمالا آسیب رسان خواهد بود:
- شروع غذاهای جامد قبل از اینکه نوزاد مهارت‌های مربوط به حرکات دهان را کسب کرده باشد تا بتواند غذا را ببلعد، ممکن است منجر به آسپیراسیون (ورود غذا به مجاری تنفسی) شود.
- شروع غذاهای تکمیلی قبل از ۴ تا ۶ ماهگی ممکن است منجر به دریافت نامناسب یا زیادی انرژی یا مواد مغذی شود. همچنین، امکان دارد بار زیادی به کلیه نوزاد تحمیل گردد.
- شروع زودهنگام غذاهای جامد می‌تواند ریسک چاقی را افزایش دهد.
- خوراندن غلات قبل از ۳ ماهگی به نوزادانی که در ریسک بالا از نظر ابتلا به دیابت نوع یک قرار دارند، احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد.
آسیب‌های احتمالی تاخیر در شروع غذاهای تکمیلی
- کاهش رشد به دلیل عدم دریافت کافی انرژی
- کمبود آهن در نوزادنی که شیر مادر دریافت می‌کنند.
- به تاخیر افتادن توسعه عملکرد حرکات دهان
- بیزاری از غذاهای جامد
- ابتلا به بیماری آتوپیک (آسم، رینیت آلرژیک، اگزما، حساسیت غذایی)
- دیابت نوع یک؛ تاخیر در شروع غلات و شروع پس از ۷ ماهگی در نوزادانی که در ریسک بالا از نظر ابتلا به دیابت نوع یک قرار دارند، ریسک ابتلا به این بیماری را زیاد می‌کند.
غذاهایی که باید از مصرف آن‌ها اجتناب شود
⊗ بعضی غذاها نباید برای نوزادان زیر یک سال شروع شوند. این موارد شامل غذاهای سفت و گرد (مثل مغزها، انگور، هویج خام و شکلات‌های گرد) می‌باشند. احتمال خفگی با این غذاها وجود دارد. همچنین از مصرف عسل نیز باید اجتناب شود چراکه می‌تواند منجر به بوتولیسم در نوزادان گردد.
⊗ توصیه می‌شود شیر گاو اصلاح نشده نیز در نوزادان زیر ۱۲ ماه مصرف نشود. علت آن افزایش بار کلیه و افزایش ریسک کمبود آهن است. به طور کلی باید از مصرف شیرهای بر پایه گیاه به جز شیر خشک سویا نوزادان (شامل برنج، بادام و نارگیل) اجتناب شود. علت این مسئله، عدم برطرف شدن نیازهای تغذیه‌ای نوزادان می‌باشد.
⊗ غذاها با احتمال حساسیت بالا (شامل تخم مرغ، ماهی، بادام زمینی/ کره بادام زمینی) ممکن است برای نوزادان ۴ تا ۶ ماه در نظر گرفته شود؛ حتی اگر نوزاد در ریسک بیماری‌های آلرژیک باشد.
⊗ به طور کلی آبمیوه نباید به نوزدان زیر ۱۲ ماه خورانده شود. برای نوزادان ۶ تا ۱۲ ماه، میوه له شده یا پوره میوه توصیه می‌شود؛ مگر اینکه از نظر پزشکی نیاز به مصرف آبمیوه وجود داشته باشد.
